چکیده: مردان باید مهریه زنان را به آنان بدهند. اگر پیش از آن‌که با همسران خود آمیزش کنید، آنان را طلاق دادید، نصف آن‌چه بر آنان مقرّر کرده‌اید، بر عهده مردان است مگر آن‌که گذشت کنند. زنان باایمان و زنان پاکدامنِ از اهل‌کتاب در صورتی که مهریه آنان را بدهید، بر شما حلال هستند. بر مردان حلال نیست که پس از طلاق، آن‌چه به زنان داده‌اند، پس بگیرند. اگر زن و شوهر بیم داشته باشند که نتوانند حدود خدا را به پا دارند، در آن‌چه زن برای آزادی خود می‌دهد، گناهی بر آنان نیست.

مهریه زنان را با رضایت ‌خاطر به آنان بدهید. اگر خودشان چیزی از آن را با رغبت به شما بخشیدند، آن را بخورید، نوش و گوارایتان باد (نساء/۴). بر شما حرام شده است: [ازدواج با] مادرانتان و … غیر از این‌ها برای شما حلال شده است که با اموال خود بجویید در حالی‌که پاکدامن باشید نه زناکار پس هر گاه از زنان بهره گرفتید، مهریه مقرّرشان را به آنان بدهید. در آن‌چه بعد از مهریه مقرّر، بر آن توافق کردید، گناهی بر شما نیست. به‌راستی خدا دانای حکیم است (نساء/۲۳-۲۴). هر کس از شما توان مالی ندارد تا با زنان پاکدامنِ باایمان ازدواج کند، با کنیزان باایمانی که مالک آنان هستید [ازدواج کند]. خدا به ایمان شما داناتر است. همه از یکدیگر هستید پس با اجازه کسانشان با آنان ازدواج کنید و مهرشان را به طور متعارف به آنان بدهید، در صورتی که پاکدامن باشند نه زناکار و نه دوست‌گیران پنهانی … خدا مى‏ خواهد براى شما بیان کند و راه کسانى که پیش از شما بوده‏ اند را به شما بنمایاند و بر شما بازگردد. خدا داناى حکیم است (نساء/۲۵-۲۶). زنان پاکدامن باایمان و زنان پاکدامن از کسانی که پیش از شما به آنان کتاب داده شده [بر شما حلال شده است] در صورتی که مهریه آنان را بدهید و پاکدامن باشید نه زناکار و نه دوست‌گیران پنهانی. هر کس به [لوازم] ایمان کفر ورزد، بدون تردید عمل او تباه شده است و در آخرت از زیانکاران خواهد بود (مائده/۵). [پس از طلاق] بر شما حلال نیست که چیزی از آن‌چه را به آنان داده‌اید، پس بگیرید مگر آن‌که هر دو بیم داشته باشند که نتوانند حدود خدا را به پا دارند پس اگر بیم داشتید که آن دو، حدود خدا را برپا ندارند، در آن‌چه زن [برای آزادی خود] فدیه دهد، گناهی بر آنان نیست. این حدود خدا است پس، از آن تجاوز نکنید. هر کس از حدود خدا تجاوز کند، پس آنان ستمکار است (بقره/۲۲۹). اگر خواستید همسری جایگزین همسر خود کنید و به یکی از آنان مال فراوانی داده‌اید، چیزی از آن را از او پس نگیرید. آیا آن را با بهتان و گناه آشکار پس می‌گیرید؟ چگونه آن را پس می‌گیرید در حالی‌که از یکدیگر کام گرفته‌اید و زنان از شما پیمانی سخت گرفته‌اند (نساء/۲۰-۲۱)؟ بر شما گناهی نیست اگر زنانی را که با آنان آمیزش نکرده‌اید یا برای آنان مهریه‌ای مقرّر نکرده‌اید، طلاق دهید. آنان را با هدیه‌ای پسندیده بهره‌مند کنید. توانگر به اندازه توان خود و تنگدست به اندازه توان خود. [این] حقّی بر عهده متقین است. اگر پیش از آن‌که با آنان آمیزش کنید، طلاقشان دادید و برای آنان مهریه‌ای مقرّر کرده‌اید پس نصف آن‌چه مقرّر کرده‌اید [بر عهده شما است] مگر آن‌که آنان گذشت کنند یا کسی که عقد ازدواج به دست او است، گذشت کند. گذشت‌کردن شما به تقوی نزدیک‌تر است. بزرگواری را در میان خود فراموش نکنید. به‌راستی خدا به آن‌چه انجام می‌دهید، بینا است (بقره/۲۳۶-۲۳۷).

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، برای شما حلال نیست که زنان را با اکراه ارث ببرید. آنان را در تنگنا نگذارید تا بخشی از آن‌چه را به آنان داده‌اید، بگیرید، مگر آن‌که زشتکاری آشکاری انجام دهند (نساء/۱۹).

اى کسانى که ایمان آورده ‏اید، هنگامی که زنان باایمان، هجرت‌کنان نزد شما آمدند، آنان را بیازمایید. خدا به ایمان آنان داناتر است پس اگر آنان را باایمان دانستید، آنان را به سوى کافران بازنگردانید. نه آن زنان بر ایشان حلال هستند و نه آن مردان بر این زنان حلال هستند. آن‌چه آنان [به عنوان مهریه]، برای این زنان هزینه کرده ‏اند، به [شوهران] آنها بدهید. در صورتى که مهرشان را به آنان بدهید، بر شما گناهى نیست با آنان ازدواج کنید. به پیوند زنان کافر [که به سوی کفار گریخته‌اند]، پایبند نباشید و آن‌چه را برای آنان [به عنوان مهریه] هزینه کرده‌اید، [از کافران] بخواهید. آنها هم آن‌چه را [به عنوان مهریه] هزینه کرده ‏اند [از شما] بخواهند. این حکم خدا است که میان شما حکم مى‏ کند. خدا داناى حکیم است. اگر با پیوستن همسرانتان به کافران چیزی از دست شما رفت و شما آنان را عقوبت کردید [و غنیمت ‏گرفتید] پس به کسانى که همسرانشان رفته‏ اند، مانند آن‌چه هزینه کرده ‏اند، بدهید و از خدایى که به او ایمان دارید، پروا کنید (ممتحنه/۱۰-۱۱).

ای پیامبر، ما برای تو حلال کردیم آن زنانت را که مهریه آنان را داده‌ای … و آن زن باایمانی که خود را به پیامبر ببخشد، اگر پیامبر بخواهد او را به ازدواج خود درآورد. [این ازدواج] خاصّ تو است، نه دیگر مومنان. به‌یقین ما می‌دانیم که بر آنان درباره همسرانشان و کنیزانی که مالک شده‌اند، چه مقرّر کرده‌ایم تا بر تو تنگنایی نباشد. خدا بسیار آمرزنده مهربان است (احزاب/۵۰).

[شعیب به موسی] گفت: من می‌خواهم یکی از این دو دختر خود را به ازدواج تو درآورم به این شرط که هشت سال برای من کار کنی و اگر ده سال را تمام کردی، اختیار با تو است. من نمی‌خواهم بر تو سخت بگیرم. به‌زودی به خواست خدا، من را از صالحان خواهی یافت. [موسی] گفت: این [قرار] میان من و تو باشد. هر یک از دو مدّت را به پایان بردم، بر من تعدّی نباشد و خدا بر آن‌چه می‌گوییم، وکیل است. چون موسی آن مدّت را به پایان برد، با خانواده خود روانه شد (قصص/۲۷-۲۹).

ازدواج، زنان، طلاق

وَ آتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِن طِبْنَ لَكُمْ عَن شَيْءٍ مِّنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَّرِيئًا (نساء/۴) حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ … وَ أُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَاء ذَلِكُمْ أَن تَبْتَغُواْ بِأَمْوَالِكُم مُّحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَ لاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا (نساء/۲۳-۲۴) وَ مَن لَّمْ يَسْتَطِعْ مِنكُمْ طَوْلًا أَن يَنكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مِّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَ اللّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُمْ بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَانكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَ آتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَ لاَ مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ … يُرِيدُ اللّهُ لِيُبَيِّنَ لَكُمْ وَ يَهْدِيَكُمْ سُنَنَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ وَ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَ اللّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (نساء/۲۵-۲۶) [احل لکم] الْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَ لاَ مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَ مَن يَكْفُرْ بِالإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ (مائده/۵) وَ لاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَأْخُذُواْ مِمَّا آتَيْتُمُوهُنَّ شَيْئًا إِلاَّ أَن يَخَافَا أَلاَّ يُقِيمَا حُدُودَ اللّهِ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ يُقِيمَا حُدُودَ اللّهِ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِمَا فِيمَا افْتَدَتْ بِهِ تِلْكَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَعْتَدُوهَا وَ مَن يَتَعَدَّ حُدُودَ اللّهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ (بقره/۲۲۹) وَ إِنْ أَرَدتُّمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّكَانَ زَوْجٍ وَ آتَيْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنطَارًا فَلاَ تَأْخُذُواْ مِنْهُ شَيْئًا أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَ إِثْمًا مُّبِينًا* وَ كَيْفَ تَأْخُذُونَهُ وَ قَدْ أَفْضَى بَعْضُكُمْ إِلَى بَعْضٍ وَ أَخَذْنَ مِنكُم مِّيثَاقًا غَلِيظًا (نساء/۲۰-۲۱) لاَّ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن طَلَّقْتُمُ النِّسَاء مَا لَمْ تَمَسُّوهُنُّ أَوْ تَفْرِضُواْ لَهُنَّ فَرِيضَةً وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدْرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ* وَ إِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَ قَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إَلاَّ أَن يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَ الَّذِي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكَاحِ وَ أَن تَعْفُواْ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَ لاَ تَنسَوُاْ الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ إِنَّ اللّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ (بقره/۲۳۶-۲۳۷)

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَرِثُواْ النِّسَاء كَرْهًا وَ لاَ تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُواْ بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَن يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَيِّنَةٍ (نساء/۱۹)

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا جَاءكُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَّهُمْ وَ لَا هُمْ يَحِلُّونَ لَهُنَّ وَ آتُوهُم مَّا أَنفَقُوا وَ لَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ أَن تَنكِحُوهُنَّ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ لَا تُمْسِكُوا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَ اسْأَلُوا مَا أَنفَقْتُمْ وَ لْيَسْأَلُوا مَا أَنفَقُوا ذَلِكُمْ حُكْمُ اللَّهِ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ* وَ إِن فَاتَكُمْ شَيْءٌ مِّنْ أَزْوَاجِكُمْ إِلَى الْكُفَّارِ فَعَاقَبْتُمْ فَآتُوا الَّذِينَ ذَهَبَتْ أَزْوَاجُهُم مِّثْلَ مَا أَنفَقُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنتُم بِهِ مُؤْمِنُونَ (متحنه/۱۰-۱۱)

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ … وَ امْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَ كَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا (احزاب/۵۰)

قَالَ [شعیب لموسی] إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُنكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَيَّ هَاتَيْنِ عَلَى أَن تَأْجُرَنِي ثَمَانِيَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِندِكَ وَ مَا أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ سَتَجِدُنِي إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ* قَالَ ذَلِكَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلَا عُدْوَانَ عَلَيَّ وَ اللَّهُ عَلَى مَا نَقُولُ وَكِيلٌ* فَلَمَّا قَضَى مُوسَى الْأَجَلَ وَ سَارَ بِأَهْلِهِ (قصص/۲۷-۲۹)