صبح، اول روز، این مفهوم از مادّه «ص ب ح» ۱۴ بار و «غ د و» ۱۰ بار «ب ک ر» ۹ بار «ف ج ر» ۶ بار و با آیاتی که این مفهوم را دارد، آمده است.
چکیده: خدا شکافنده صبح است. او به صبح سوگند یاد کرده است. منزّه است خدا، آنگاه که به شب میرسید و آنگاه که صبح میکنید. هر کس در آسمانها و زمین است و سایههای آنان صبح و شام خدا را سجده میکنند. صبح و شام خدا را تسبیح بگویید. شب قدر تا صبح، سلامت است. روزی بندگان رحمان در بهشت صبح و شام آماده است. [خدا] شکافنده صبح است (انعام/۹۶). سوگند به صبح چون بردمد (تکویر/۱۸). سوگند به صبح چون آشکار شود (مدثّر/۳۴). سوگند به فجر (فجر/۱). هر کس در آسمانها و زمین است، خواه ناخواه و سایههای آنان، بامدادان و شامگاهان خدا را سجده میکنند (رعد/۱۵). منزّه است خدا، آنگاه که به شب میرسید و آنگاه که صبح میکنید (روم/۱۷). خدا نور آسمانها و زمین است … [آن نور] در خانههایی است که خدا اجازه داده است که رفعت یابد و نام او در آنها یاد شود. در آن خانهها هر بامداد و شامگاه او را تسبیح میکنند (نور/۳۵-۳۶). [ای کسانی که ایمان آوردهاید،] سپیدهدم و شامگاهان خدا را تسبیح بگویید (احزاب/۴۲). او را یاری کنید و او را بزرگ دارید و او را بامدادان و شامگاهان تسبیح بگویید (فتح/۹). [در شبهای روزه] بخورید و بیاشامید تا برای شما رشته سپید از رشته سیاه در فجر نمایان شود (بقره/۱۸۷). ای کسانی که ایمان آوردهاید، کسانی که مالک آنان شدهاید و کسانی از شما که به سن بلوغ نرسیدهاند، باید در سه وقت [برای واردشدن] از شما اجازه بگیرند، قبل از نماز فجر و هنگام ظهر که لباس خود را بیرون میآورید و بعد از نماز عشا. این سه [هنگام] خلوت شما است. در غیر از این، نه بر شما و نه بر آنان گناهی نیست که اطراف یکدیگر بگردید. خدا آیات را اینگونه برای شما بیان میکند. خدا دانای حکیم است (نور/۵۸). شب قدر تا طلوع فجر، سلام است (قدر/۵). سوگند به هجومآورندگان در صبحگاه (عادیات/۳). [بندگان رحمان] در بهشت، بیهودهای نمیشنوند جز سلام. در آنجا، سپیدهدم و شامگاه، روزی خود را دارند (مریم/۶۲). صبح– اقوام، صبحگاهان، صیحه، اصحاب حجر را فراگرفت (حجر/۸۳). [فرستادگان] گفتند: ای لوط، … در حقیقت موعد آنان (قوم لوط) صبح است. آیا صبح نزدیک نیست (هود/۸۱)؟ به لوط از این امر خبر دادیم که صبحگاهان ریشه آنان، برکنده خواهد شد (حجر/۶۶). هنگام برآمدن خورشید، صیحه قوم لوط را گرفت (حجر/۷۳). بهراستی سپیدهدم عذابی پایدار به آنان رسید (قمر/۳۸). بدون تردید شما بر [آثار] آنان صبحگاهان و در شب میگذرید، آیا تعقّل نمیکنید (صافّات/۱۳۷-۱۳۸)؟ صبحگاهان کسانی که دیروز موقعیت قارون را آرزو میکردند، میگفتند: وای، گویی خدا روزی را برای هر کس از بندگان خود که بخواهد، وسعت میدهد یا تنگ میگیرد. اگر خدا بر ما منّت نگذاشته بود، ما را [نیز بر زمین] فرو برده بود. وای، گویی کافران رستگار نمیشوند (قصص/۸۲). [فرعونیان] هنگام برآمدن خورشید، بنیاسرائیل را تعقیب کردند (شعراء/۶۰). عذاب سخت، آنان (فرعونیان) را فرا گرفت. آتش که بامداد و شامگاه بر آن عرضه میشوند (غافر/۴۵-۴۶). به راستی ما کوهها را مسخّر کردیم که با او شامگاهان و هنگام برآمدن خورشید، تسبیح میکردند (ص/۱۸). باد را [مسخّر] سلیمان کردیم که [سیر] بامداد آن، یک ماه و شبانگاه آن، یک ماه [راه] بود (سبأ/۱۲). [ای زکریّا]، پروردگار خود را بسیار یاد کن و شب و سپیدهدم او را تسبیح بگو (آلعمران/۴۱). [زکریّا] به قوم خود اشاره کرد که سپیدهدم و شب، [خدا را] تسبیح بگویید (مریم/۱۱). ما صاحبان باغ را آزمودیم آنگاه که سوگند خوردند که بدون تردید صبحگاهان میوه آن را خواهند چید و استثنا نکردند … پس یکدیگر را صبحگاهان صدا زدند که اگر میوهچین هستید، بامدادان [خود را] به کشتزار خود برسانید پس، به راه افتادند در حالیکه آهسته با هم میگفتند: مبادا امروز در آن باغ، فقیری بر شما وارد شود. بامدادان در حالی که خود را بر منع [مستمندان] توانا دیدند، حرکت کردند (قلم/۱۷-۲۵). خورشید را میبینی که وقتی طلوع میکند، از غار آنان به سمت راست برمیگردد و هنگامی که غروب میکند، از سمت چپ آنان میگذرد، در حالیکه آنان در جایی فراخ از آن هستند. این از نشانههای خدا است (کهف/۱۷). هر سپیدهدم و شامگاه نام پروردگار خود را یاد کن (انسان/۲۵). پروردگار خود را در درون خود، هر بامداد و شامگاه با تضرّع، ترس و بدون سخن گفتن بلند، یاد کن و از غافلان نباش (اعراف/۲۰۵). نماز را از بازگشت خورشید تا تاریکی شب، برپا دار و نیز نماز فجر را. بدون تردید نماز فجر، مشهود است (اسراء/۷۸). بر آنچه میگویند، صبر کن و قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب آن، پروردگار خود را تسبیح بگوی (طه/۱۳۰؛ ق/۳۹). از ساعات شب و اطراف روز تسبیح بگوی، باشد که خشنود شوی (طه/۱۳۰). صبر کن که وعده خدا حق است و برای گناهت آمرزش بخواه و با ستایش پروردگارت شامگاهان و سپیدهدمان تسبیح بگوی (غافر/۵۵). با کسانی که بامدادان و شامگاهان پروردگار خود را میخوانند و خشنودی او را میخواهند، خود را شکیبا بدار. دو دیدهات را از آنان برنگیر که زینت زندگی دنیا را بخواهی (کهف/۲۸). کسانی را که بامداد و شامگاه پروردگار خود را میخوانند و رضای او را میخواهند، از خود مران. چیزی از حساب آنان بر تو نیست و چیزی از حساب تو بر آنان نیست تا آنان را برانی پس از ستمکاران شوی (انعام/۵۲). [یاد کن] آنگاه که [در جنگ احد] بامدادان از نزد کسان خود بیرون رفتی در حالیکه مومنان را برای جنگ در جایگاهها، جا میدادی. خدا شنوای دانا است (آلعمران/۱۲۱). گروهی از اهلکتاب گفتند: در آغاز روز به آنچه بر کسانی که ایمان آوردهاند، نازل شده است، ایمان آورید و پایان آن انکار کنید، باشد که آنان بازگردند (آلعمران/۷۲). [کافران] گفتند: [قرآن] افسانههای پیشینیان است که او [با کمک یاران خود] نوشته است و هر سپیدهدم و شام بر او خوانده میشود (فرقان/۵). وقتی [عذاب ما] به آستانه [خانههای] آنان نازل شود، صبحگاهِ بیمدادهشدگان، بد خواهد بود (صافّات/۱۷۷). اوقات
|
الصبح
[الله] فَالِقُ الإِصْبَاحِ (انعام/۹۶) وَ الصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ (تکویر/۱۸) وَ الصُّبْحِ إِذَا أَسْفَرَ (مدثّر/۳۴) وَ الْفَجْرِ (فجر/۱).
وَ لِلّهِ يَسْجُدُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ طَوْعًا وَ كَرْهًا وَ ظِلالُهُم بِالْغُدُوِّ وَ الآصَالِ (رعد/۱۵) فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ (روم/۱۷) اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ … فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ (نور/۳۵-۳۶) [یا ایها الذین آمنوا] سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا (احزاب/۴۲) وَ تُعَزِّرُوهُ وَ تُوَقِّرُوهُ وَ تُسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا (فتح/۹) [فی لیالی الصیام] كُلُواْ وَ اشْرَبُواْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ (بقره/۱۸۷) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ وَ الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِن قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَ حِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُم مِّنَ الظَّهِيرَةِ وَ مِن بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاء ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَ لَا عَلَيْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُم بَعْضُكُمْ عَلَى بَعْضٍ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (نور/۵۸).
سَلَامٌ هِيَ (لیله القدر) حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ (قدر/۵). فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا (عادیات/۳) [عباد الرحمن] لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا إِلَّا سَلَامًا وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَ عَشِيًّا (مریم/۶۲) الصبح- الاقوام، فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُصْبِحِينَ (حجر/۸۳).
قَالُواْ [المرسلون] يَا لُوطُ … إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَلَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ (هود/۸۱) وَ قَضَيْنَا إِلَيْهِ ذَلِكَ الأَمْرَ أَنَّ دَابِرَ هَؤُلاء مَقْطُوعٌ مُّصْبِحِينَ (حجر/۶۶) فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ (حجر/۷۳) وَ لَقَدْ صَبَّحَهُم بُكْرَةً عَذَابٌ مُّسْتَقِرٌّ (قمر/۳۸) وَ إِنَّكُمْ لَتَمُرُّونَ عَلَيْهِم مُّصْبِحِينَ* وَ بِاللَّيْلِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ (صافّات/۱۳۷-۱۳۸)؟
وَ أَصْبَحَ الَّذِينَ تَمَنَّوْا مَكَانَهُ بِالْأَمْسِ يَقُولُونَ وَيْكَأَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ يَقْدِرُ لَوْلَا أَن مَّنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا لَخَسَفَ بِنَا وَيْكَأَنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ (قصص/۸۲).
[آلفرعون] فَأَتْبَعُوهُم مُّشْرِقِينَ (شعراء/۶۰) وَ حَاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذَابِ* النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَ عَشِيًّا (غافر/۴۵-۴۶).
إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبَالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِشْرَاقِ (ص/۱۸).
وَ [سخّر] لِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَ رَوَاحُهَا شَهْرٌ (سبأ/۱۲).
[یا زکریّا] اذْكُر رَّبَّكَ كَثِيرًا وَ سَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَ الإِبْكَارِ (آلعمران/۴۱) فَأَوْحَى [زکریّا] إِلَيْهِمْ أَن سَبِّحُوا بُكْرَةً وَ عَشِيًّا (مریم/۱۱).
بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِينَ* وَ لَا يَسْتَثْنُونَ … فَتَنَادَوا مُصْبِحِينَ* أَنِ اغْدُوا عَلَى حَرْثِكُمْ إِن كُنتُمْ صَارِمِينَ* فَانطَلَقُوا وَ هُمْ يَتَخَافَتُونَ* أَن لَّا يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ عَلَيْكُم مِّسْكِينٌ* وَ غَدَوْا عَلَى حَرْدٍ قَادِرِينَ (قلم/۱۷-۲۵).
وَ تَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَت تَّزَاوَرُ عَن كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَ إِذَا غَرَبَت تَّقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَ هُمْ فِي فَجْوَةٍ مِّنْهُ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ (کهف/۱۷).
وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا (انسان/۲۵) وَ اذْكُر رَّبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَ خِيفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الآصَالِ وَ لاَ تَكُن مِّنَ الْغَافِلِينَ (اعراف/۲۰۵) أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا (اسراء/۷۸) فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا (طه/۱۳۰) فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ (ق/۳۹) وَ مِنْ آنَاء اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّكَ تَرْضَى (طه/۱۳۰) فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكَارِ (غافر/۵۵) وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَ لَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا (کهف/۲۸) وَ لاَ تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ مَا عَلَيْكَ مِنْ حِسَابِهِم مِّن شَيْءٍ وَ مَا مِنْ حِسَابِكَ عَلَيْهِم مِّن شَيْءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَكُونَ مِنَ الظَّالِمِينَ (انعام/۵۲) وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِينَ مَقَاعِدَ لِلْقِتَالِ وَ اللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (آلعمران/۱۲۱).
وَ قَالَت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ آمِنُواْ بِالَّذِيَ أُنزِلَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَجْهَ النَّهَارِ وَ اكْفُرُواْ آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ (آلعمران/۷۲).
وَ قَالُوا [الکافرون القرآن] أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِيَ تُمْلَى عَلَيْهِ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا (فرقان/۵) فَإِذَا نَزَلَ [عذابنا] بِسَاحَتِهِمْ فَسَاء صَبَاحُ الْمُنذَرِينَ (صافّات/۱۷۷). |