سر

 

سر، یکی از اعضای بدن، این واژه از مادّه «ر أ س» ۱۷ بار و با آیاتی که این مفهوم را دارد، آمده است.

چکیده: چون به نماز برمی‌خیزید، سر و پاهای خود را مسح کنید. در حج تا قربانی به قربانگاه نرسیده، سر خود را نتراشید. در آن روز ستمکاران در حالی‌که گردن‌هایشان کشیده است، سرهایشان را بالا گرفته‌اند و چشم‌هایشان بر هم نمی‌آید. مجرمان هنگامی که نزد پروردگارشان می‌آیند، سرهای خود را از شرم به زیر می‌افکنند. بر سر گناهکاران و کافران آب جوش ریخته می‌شود. میوه درخت زقّوم همانند سرهای شیاطین است. مقرّبان در بهشت، از شرابی می‌نوشند که سر درد نمی‌گیرند.

اى کسانى که ایمان آورده‏ اید، چون به نماز برخیزید صورت و دست‌های خود را تا آرنج بشویید و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى پیشین مسح کنید (مائده/۶). براى خدا حج و عمره را به پایان رسانید و اگر بازداشته شدید، آن‌چه از قربانى میسّر است، [قربانى کنید] و تا قربانى به قربانگاه‌اش نرسیده، سر خود را نتراشید. هر کس از شما بیمار باشد یا در سر ناراحتیى داشته باشد [و ناچار شود در احرام، سر بتراشد] پس فدیه‌ای  از روزه‏ یا صدقه‏ یا قربانی بدهد (بقره/۱۹۶).

[نوح گفت: پروردگارا،] من هر بار که آنها (قوم خود) را دعوت کردم تا آنها را بیامرزی، انگشتانشان را در گوش‌های خود کردند و جامه‌های خود را بر سر کشیدند (نوح/۷).

[هود گفت:] هیچ جنبنده‌ای نیست مگر این‌که او (خدا) گیرنده موی پیشانی‌اش است (هود/۵۶).

[قوم ابراهیم] سرهایشان را به زیر انداختند [و گفتند:] تو می‌دانی که این‌ها (بت‌ها) سخن نمی‌گویند (انبیاء/۶۵).

دو جوان با یوسف وارد زندان شدند. یکی از آنان  گفت: من خود را [در خواب] دیدم که [انگور] برای شراب می‌فشارم و دیگری گفت: من خود را در خواب دیدم که بر روی سرم نان می‌برم و پرندگان از آن می‌خورند. ما را از تعبیرش آگاه کن. بی‌شک ما تو را از نیکوکاران می‌بینیم (یوسف/۳۶). [یوسف گفت:] ای دو یار زندانی من، امّا یکی از شما پروردگار خود را شراب می‌دهد و امّا دیگری پس به دار آویخته می‌شود و مرغان از سر او می‌خورند (یوسف/۴۱).

هنگامی که موسی با خشم و تأسف به سوی قوم خود برگشت، سر برادرش را گرفته به سوی خود می‌کشید (اعراف/۱۵۰). [هارون] گفت: ای پسر مادرم، نه ریش مرا بگیر و نه سر مرا. من ترسیدم که بگویی میان بنی‌اسرائیل تفرقه انداختی و سخنم را مراعات نکردی (طه/۹۴).

[زکریّا] گفت: پروردگارا، استخوانم سست و [موی] سرم از پیری سفید شده است و هرگز در دعای تو، ای پروردگار من، بی‌بهره نبوده‌ام (مریم/۴).

درحقیقت خدا رویای پیامبر خود را راست گردانید که شما بی‌تردید به خواست خدا سر تراشیده و موی سر کوتاه کرده در حالی‌که نمی‌ترسید با خاطری آسوده به مسجدالحرام وارد خواهید شد (فتح/۲۷). [کسانی که به آخرت ایمان ندارند] سرهایشان را به سوی تو تکان داده، خواهند گفت: آن (قیامت)، کی خواهد بود (اسراء/۵۱)؟ آیا دیدی آن کسی را که باز می‌دارد بنده‌ای را، وقتی که نماز می‌گزارد؟ … چنین نیست. اگر باز نایستد، موی پیشانی او را سخت می‌گیریم، موی پیشانی دروغ‌زن خطاکار را (علق/۹-۱۶). آن‌گاه که پروردگارت به فرشتگان وحی کرد که من با شما هستم پس مومنان را ثابت‌قدم بدارید. به‌زودی در قلب‌های کسانی که کافر شدند، هراس خواهم افکند پس فراز گردن‌ها را بزنید و همه انگشتان آنها را قطع کنید (انفال/۱۲).

چون به آنها (منافقان) گفته شود: بیایید تا رسول خدا برای شما آمرزش بخواهد، سرهای خود را برمی‌گردانند (منافقون/۵).

کاش مجرمان را هنگامی که نزد پروردگارشان سرهایشان را به زیر افکنده‌اند، می‌دیدی [که می‌گویند:] پروردگارا، دیدیم و شنیدیم. ما را بازگردان تا کار شایسته کنیم. به‌راستی ما به یقین رسیده‌ایم (سجده/۱۲). [در آن روز] مجرمان از سیمایشان شناخته می‌شوند پس با موی پیشانی و پاها گرفته می‌شوند (الرّحمن/۴۱). [در آن روز ستمکاران] در حالی‌که گردن‌هایشان کشیده است، سرهایشان را بالا گرفته‌اند و چشم‌هایشان بر هم نمی‌آید و دل‌های آنها تهی است (ابراهیم/۴۳). [گفته شود:] او (گناه‌پیشه) را بگیرید و او را به میان جهنّم بکشانید. آن‌گاه بر سرش از عذاب آب جوشان بریزید. بچش که تو همان شکست‌ناپذیر بزرگوار هستی (دخان/۴۷-۴۹). کسانی که کفر ورزیدند برای آنها جامه‌هایی از آتش بریده شده است و از بالای سرشان آب جوشان ریخته می‌شود (حج/۱۹). میوه آن (درخت زقّوم) گویی سرهای شیاطین است (صافّات/۶۵).

[مقرّبان در باغ‌های پرنعمت] بر گردشان پسرانی همیشه جوان با جام‌ها، کوزه‌ها و پیمانه‌ای از شراب ناب، می‌گردند که از آن نه سر درد می‌گیرند و نه بی‌خرد می‌شوند (واقعه/۱۷-۱۹).

الرأس

 

 

 

 

 

 

 

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَ امْسَحُواْ بِرُؤُوسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ (مائده/۶) وَ أَتِمُّواْ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ وَ لاَ تَحْلِقُواْ رُؤُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِّن رَّأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِّن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ (بقره/۱۹۶)

 

 

[قال نوح رب] إِنِّي كُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ (قومی) لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِي آذَانِهِمْ وَ اسْتَغْشَوْا ثِيَابَهُمْ (نوح/۷)

 

[قال هود] مَّا مِن دَآبَّةٍ إِلاَّ هُوَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا (هود/۵۶)

نُكِسُوا (قوم ابراهیم)  عَلَى رُؤُوسِهِمْ لَقَدْ عَلِمْتَ مَا هَؤُلَاء (الهة) يَنطِقُونَ (انبیاء/۶۵)

وَ دَخَلَ مَعَهُ (یوسف) السِّجْنَ فَتَيَانَ قَالَ أَحَدُهُمَآ إِنِّي أَرَانِي أَعْصِرُ خَمْرًا وَ قَالَ الآخَرُ إِنِّي أَرَانِي أَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسِي خُبْزًا تَأْكُلُ الطَّيْرُ مِنْهُ نَبِّئْنَا بِتَأْوِيلِهِ إِنَّا نَرَاكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ (یوسف/۳۶) [قال یوسف] يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَمَّا أَحَدُكُمَا فَيَسْقِي رَبَّهُ خَمْرًا وَ أَمَّا الآخَرُ فَيُصْلَبُ فَتَأْكُلُ الطَّيْرُ مِن رَّأْسِهِ (یوسف/۴۱)

 

 

وَ لَمَّا رَجَعَ مُوسَى إِلَى قَوْمِهِ غَضْبَانَ أَسِفًا وَ أَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ (اعراف/۱۵۰) قَالَ [هارون] يَا ابْنَ أُمَّ لَا تَأْخُذْ بِلِحْيَتِي وَ لَا بِرَأْسِي إِنِّي خَشِيتُ أَن تَقُولَ فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَ لَمْ تَرْقُبْ قَوْلِي (طه/۹۴)

 

قَالَ [زکریّا] رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْبًا وَ لَمْ أَكُن بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيًّا (مریم/۴)

 

لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِن شَاء اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُوسَكُمْ وَ مُقَصِّرِينَ لَا تَخَافُونَ (فتح/۲۷) فَسَيُنْغِضُونَ (الذین لایومنون بالاخرة) إِلَيْكَ رُؤُوسَهُمْ وَ يَقُولُونَ مَتَى هُوَ (اسراء/۵۱) أَرَأَيْتَ الَّذِي يَنْهَى* عَبْدًا إِذَا صَلَّى …  كَلَّا لَئِن لَّمْ يَنتَهِ لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِ* نَاصِيَةٍ كَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ (علق/۹-۱۶) إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى الْمَلآئِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ فَثَبِّتُواْ الَّذِينَ آمَنُواْ سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُواْ الرَّعْبَ فَاضْرِبُواْ فَوْقَ الأَعْنَاقِ وَ اضْرِبُواْ مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍ (انفال/۱۲)

 

 

 

 

وَ إِذَا قِيلَ لَهُمْ (المنافقین) تَعَالَوْا يَسْتَغْفِرْ لَكُمْ رَسُولُ اللَّهِ لَوَّوْا رُؤُوسَهُمْ (منافقون/۵)

وَ لَوْ تَرَى إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاكِسُو رُؤُوسِهِمْ عِندَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَ سَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ (سجده/۱۲)  [یومئذ] يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِي وَالْأَقْدَامِ (الرّحمن/۴۱) [الظالمون] مُهْطِعِينَ مُقْنِعِي رُءُوسِهِمْ لاَ يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ طَرْفُهُمْ وَأَفْئِدَتُهُمْ هَوَاء (ابراهیم/۴۳) [قیل] خُذُوهُ (الاثیم) فَاعْتِلُوهُ إِلَى سَوَاء الْجَحِيمِ* ثُمَّ صُبُّوا فَوْقَ رَأْسِهِ مِنْ عَذَابِ الْحَمِيمِ* ذُقْ إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْكَرِيمُ (دخان/۴۷-۴۹) فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيَابٌ مِّن نَّارٍ يُصَبُّ مِن فَوْقِ رُؤُوسِهِمُ الْحَمِيمُ (حج/۱۹) طَلْعُهَا (شجرة الزّقوم) كَأَنَّهُ رُؤُوسُ الشَّيَاطِينِ (صافّات/۶۵)

 

 

[مقرّبان فی النعیم] يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ* بِأَكْوَابٍ وَ أَبَارِيقَ وَ كَأْسٍ مِّن مَّعِينٍ* لَا يُصَدَّعُونَ عَنْهَا وَ لَا يُنزِفُونَ (واقعه/۱۷-۱۹)