خاک، لاية سطحي زمين، این مفهوم با واژۀ تُراب ۱۸ بار، ثَری ۱ بار، صَعيد ۴ بار و مَترَبه ۱ بار آمده است.

چكيده: خدا انسان را از خاك آفريد. منكران معاد مي‌گويند: آيا وقتي مرديم و خاك شديم دوباره زنده خواهيم شد؟

خدا شما را از خاک آفرید (فاطر/۱۱). او همان کسی است که شما را از خاک آفرید (غافر/۶۷). از نشانه‌های او این است که شما را از خاک آفريد سپس ناگاه شما [به صورت] بشري پراكنده می‌شويد (روم/۲۰). ای مردم، اگر دربارۀ برانگیخته شدن در شک هستید پس [بدانید] ما شما را از خاک آفریده‌ایم (حج/۵).

آن‌چه در آسمان‌ها، آن‌چه در زمین، آن‌چه میان آن دو و آن‌چه زیرِ خاک است، از آنِ او است (طه/۶).

در حقیقت ما آن‌چه بر زمین است را زیوری برای آن قرار دادیم تا آنان (مردم) را بیازماییم که کدام یک از آنان نیکوکارتر هستند. ما آن‌چه بر آن است را قطعاً خاکی بدون گیاه خواهیم کرد (کهف/۷-۸).

ای کسانی که ایمان آورده‌‌اید، صدقه‌های خود را با منّت و آزار باطل نکنید. مانند کسی که مال خود را برای خودنمایی به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد. پس مثل او همچون مثل سنگ خارایی است که بر روی آن، خاکی [نشسته] است و رگباری به آن رسیده و آن [سنگ] را سخت و صاف برجای نهاده است. آنان [ریاکاران] نیز از آن‌چه به دست آورده‌اند، بهره‌ای نمی‌برند. خدا، گروه کافران را هدایت نمی‌کند (بقره/۲۶۴). ای کسانی که ایمان آورده‌اید، … اگر بیمار یا در سفر هستید یا یکی از شما از قضای حاجت آمد یا با زنان آمیزش کرده‌اید و آب نیافته‌اید، پس بر خاکی پاک تیمّم کنید و از آن به صورت و دست‌هایتان بکشید (نساء/۴۳؛ مائده/۶). خدا بخشنده مهربان است (نساء/۴۳). او نمی‌خواهد بر شما سخت بگیرد لیکن می‌خواهد شما را پاک و نعمت خود را بر شما تمام گرداند. باشد که سپاس دارید (مائده/۶).

خاک- اقوام، اشراف کافر قوم نوح گفتند: آیا (نوح) به شما وعده می‌دهد که وقتی مردید و خاک و استخوان شدید [باز] شما بیرون آورده می‌شوید؟ وه چه دور است، آن‌چه وعده داده می‌شوید (مومنون/۳۵-۳۶).

در حقيقت، مَثَلِ عیسی نزد خدا همچون مَثَلِ [خلقت] آدم است. او را از خاک آفرید. سپس به او گفت: باش. پس وجود یافت (آل‌عمران/۵۹).

دوست [مرد باغدار] درحالی‌که با او گفت و گو می‌کرد، به او گفت: آیا به کسی که تو را از خاک، سپس از نطفه آفرید آن‌گاه تو را [به صورت] مردی درآورد، کافر شدی (کهف/۳۷)؟ امید است که پروردگارم بهتر از باغ تو به من بدهد و بر آن (باغ تو) آفتی از آسمان بفرستد تا به خاکی هموار و لغزنده تبدیل گردد (کهف/۴۰).

تو چه دانی آن گردنة [سخت] چیست؟ بنده‌ای را آزاد کردن یا در روز گرسنگی طعام دادن به یتیمی خویشاوند یا بی‌نوایی خاک‌نشین (بلد/۱۶-۱۲).

[کافران گفتند:] آیا چون مردیم و خاک شدیم [زنده می‌شویم]؟ این بازگشتی بعید است (ق/۳). آیا چون مردیم و خاک و استخوان ‌شدیم، به‌راستی برانگیخته می‌شویم (صافّات/۱۶؛ مومنون/۸۲)؟ کسانی که کفر ورزیدند، گفتند: آیا وقتی ما و پدران ما، خاک شدیم، حتماً [از گور] بیرون آورده می‌شویم؟ در حقیقت این را به ما و پدران ما قبلاً وعده داده‌اند. این جز افسانه‌های پیشینیان نیست (نمل/۶۷، ۶۸). اگر عجب داری، عجب از سخن کافران است که آیا وقتی خاک شدیم، به‌راستی در آفرینش جدیدی خواهیم بود (رعد/۵)؟ هرگاه یکی از آنان (مشرکان) را به دختر مژده آورند، چهره‌اش سیاه می‌گردد … آیا او را با خواری نگاه دارد یا در خاک پنهان کند؟ چه بد داوری می‌کنند (نحل/۵۸، ۵۹).

ما شما را از عذابی نزدیک هشدار دادیم: روزی که آدمی آن‌چه را با دست خویش پیش فرستاده است، بنگرد و کافر گوید، کاش من خاک بودم (نبأ/۴۰). اصحاب شمال [در دنیا] می‌گفتند: آیا چون مردیم و خاک و استخوان شدیم، واقعاً زنده می‌شویم؟ آیا پدران گذشتۀ ما [نیز] (واقعه/۴۷-۴۸)؟ [روز جزا] گوینده‌ای از [بهشتیان] می‌گوید: راستی من، [در دنیا] همنشینی داشتم که می‌گفت: آیا واقعاً تو از باور دارندگانی؟ آیا وقتی مردیم و خاک و استخوان شدیم واقعاً جزا می‌يابیم (صافّات/۵۱-۵۳)؟

اطلاعات بیشتر: گِل