چشمه، جوشش آب از زمین، این مفهوم از مادّۀ «ع ی ن» ۲۰ بار، «ن ب ع» ۲ بار، «س ر ی » ۱ بار و آیاتی که این مفهوم را دارند، آمده است.
چکیده: خدا در زمین چشمه‌هایی جوشاند. در بهشت و جهنّم نیز چشمه‌هایی هست.
ما در زمین چشمه‌ها جوشاندیم (یس/۳۴). آیا ندیده‌ای که خدا از آسمان، آبی فرود آورد، پس آن را بر چشمه‌هایی که در زمین است راه داد، آن‌گاه به وسیلۀ آن کشتزاری با رنگ‌های گوناگون بیرون می‌آورد (زمر/۲۱)؟
در بهشت برین، چشمه‌ای روان است (غاشیه/۱۲). برای هر که از مقام پروردگارش بترسد دو باغ است. در آنها، دو چشمه روان است (الرحمن/۵۰،۴۶). غیر از این دو باغ، دو باغ [دیگر] است که در آنها دو چشمۀ جوشان است (الرّحمن/۶۶،۶۲). نیکوکاران از جامی می‌نوشند که با عطر خوشی آمیخته است. چشمه‌ای که بندگان خدا از آن می‌نوشند و آن را [هر جا بخواهند] جاری می‌کنند (انسان/۵-۶). به آنها در بهشت از جامی که آمیزۀ زنجبیل دارد، می‌نوشانند. از چشمه‌ای در آن‌جا که سَلسَبیل نامیده می‌شود (انسان/۱۷-۱۸). آنها از باده‌ای مُهر شده، نوشانیده می‌شوند. ترکیب آن از تَسنیم است. چشمه‌ای که مقرّبان از آن می‌نوشند (مطفّفین/۲۵،۲۷-۲۸). به راستی متّقین در جایگاهی آسوده‌اند (دخان/۵۱). در باغ‌ها و چشمهساران (حجر/۴۵؛ دخان/۵۲؛ ذاریّات/۱۵). آنها در زیر سایه‌ها و در چشمهساران هستند (مرسلات/۴۱). به پاداش آن‌چه انجام می‌دادید، بخورید و بیاشامید. گواراتان باد (مرسلات/۴۳).
در آن روز چهره‌هایی زبون هستند. از چشمه‌ای داغ نوشانده می‌شوند (غاشیه/۵،۲).
هنگامی که نوح پروردگار خود را خواند که من مغلوب هستم پس انتقام بگیر. درهای آسمان را به آبی ریزان گشودیم و از زمین چشمه‌ها جوشاندیم تا آب برای امری که مقدّر شده بود، به هم پیوست (قمر/۱۰-۱۲).
هود [به قوم خود] گفت: بترسید از آن کس که شما را با آن‌چه می‌دانید، مدد کرد. شما را به دادن چهارپایان و پسران و به باغ‌ها و چشمه‌ها مدد کرد (شعراء/۱۳۲-۱۳۴).
صالح [به قوم خود] گفت: آیا شما را در آن‌چه اینجا دارید آسوده رها می‌کنند؟ در باغ‌ها و چشمهساران (شعراء/۱۴۶-۱۴۷)؟
هنگامی که موسی برای قوم خود درخواست آب کرد، گفتیم: با عصای خود بر آن تخته سنگ بزن. پس دوازده چشمه از آن جوشیدن گرفت. هر قبیله‌ای، آبشخور خود را شناخت (بقره/۶۰؛ اعراف/۱۶۰). [گفتیم:] از روزی خدا بخورید و بیاشامید و در زمین سر به فساد برندارید (بقره/۶۰). دل‌های شما [قوم موسی] پس از آن [همه معجزات] سخت شد. همانند سنگ یا سخت‌تر از آن. درحالی‌که از برخی سنگ‌ها، جوی‌ها بیرون می‌زند و پاره‌ای از آنها می‌شکافد و آب از آن خارج می‌شود و برخی از آنها از بیم خدا فرو می‌ریزد (بقره/۷۴). سرانجام ما فرعونیان را از باغ‌ها و چشمه‌ها، از گنج‌ها و اقامت‌گاه‌های نیکو بیرون کردیم. این‌گونه بنی‌اسرائیل را وارث آنها کردیم (شعراء/۵۷-۵۹). آنها چه باغ‌ها و چشمهساران و … بر جای نهادند. این‌گونه آنها را به قومی دیگر به ارث دادیم (دخان/۲۵-۲۸).
[به ایّوب گفتیم:] با پای خود به زمین بکوب. اینک این [چشمه] شستنگاهی است، سرد و نوشیدنی (ص/۴۲).
از پایینِ پای مریم، او را ندا داد که غم مخور. پروردگارت زیر پای تو چشمۀ آبی پدید آورده است (مریم/۲۴). بخور، بنوش و دیده روشن دار (مریم/۲۶).
[مشرکان به پیامبر] گفتند: تا از زمین چشمه‌ای برای ما نجوشانی، هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد (اسراء/۹۰).
چشمه- تمثیل، ذوالقرنین به غروب‌گاه خورشید رسید. آن را چنان یافت که در چشمه‌ای گل‌آلود و سیاه غروب می‌کند (کهف/۸۶).
اطلاعات بیشتر: آب