چکیده: مردم سبأ برای خورشید سجده می‌کردند و ملکه سبأ بر آنها حکومت می‌کرد. سلیمان آنها را به پرستش خدا دعوت کرد و آنها تسلیم خدا شدند. خدا به مردم سبأ نعمت‌های فراوان و امنیّت داده بود. آنها ناسپاسی کردند پس خدا نعمت‌های آنها را گرفت. آنها را سخت تار و مارشان کرد و افسانه گردانید.

[هدهد به سلیمان] گفت: به چیزى احاطه یافته‌ام که تو به آن دست نیافته‌ای و براى تو از سبأ خبر یقینی آورده ‏ام. من زنى را یافتم که بر آنها حکومت مى‏ کرد و از هر چیزى به او داده شده بود و تختى بزرگ داشت. او و قومش را چنین یافتم که به جاى خدا برای خورشید، سجده مى ‏کنند. شیطان اعمال آنها را برایشان آراسته و آنان را از راه بازداشته بود پس هدایت نیافته بودند. [شیطان چنین کرد] تا آنها، براى خدایى که نهان را در آسمان‌ها و زمین بیرون مى ‏آورد و آن‌چه را پنهان مى ‏دارید و آن‌چه را آشکار مى ‏کنید، مى‏ داند، سجده نکنند. خدایی که هیچ خدایى جز او نیست. او پروردگار عرش بزرگ است. [سلیمان] گفت:‏ خواهیم دید، آیا راست گفته ‏اى یا از دروغگویان بوده ‏اى؟ این نامه مرا ببر و به سوى آنها بیفکن آن‌گاه از آنها روى برتاب پس ببین چه پاسخ مى‏ دهند. [ملکه سبأ] گفت: اى بزرگان، نامه ‏اى ارجمند به سوی من افکنده شده است. در حقیقت آن از طرف سلیمان است و به نام خدای گسترده‌رحمت مهربان است که بر من برتری نجویید و مطیعانه به سوی من بیایید. گفت: اى بزرگان، در این کار به من نظر دهید که بدون ‏حضور شما کارى را فیصله نداده‏ ام. گفتند: ما سخت نیرومند و دلاور هستیم. [اختیار] کار با توست. بنگر چه دستور مى ‏دهى. [ملکه] گفت: پادشاهان چون به شهرى درآیند، آن را تباه و عزیزان آن را خوار مى‏ کنند و این‌گونه عمل مى‏ کنند. من هدیه‌ای به سوی آنها مى‏ فرستم و مى‏ نگرم که فرستادگان با چه چیز بازمى‏ گردند. چون [فرستاده] نزد سلیمان آمد، [سلیمان] گفت: آیا مرا به مالى، کمک مى ‏دهید؟ آن‌چه خدا به من داده، بهتر است از آن‌چه به شما داده‏ است بلکه شما به هدیه خود شادمان هستید. به سوى آنان بازگرد که به‌راستی سپاهیانى بر آنها فرود مى ‏آوریم که در برابر آنها تاب ایستادگى نداشته باشند و از آن [سرزمین] به خوارى و زبونى بیرونشان مى ‏کنیم. گفت: اى بزرگان، کدام یک از شما، تخت او را پیش از آن که تسلیم‌شده نزد من بیایند، براى من مى‏ آورد؟ عفریتى از جن گفت: من آن را پیش از آن که از جای خود برخیزى، براى تو مى ‏آورم و بر این [کار] سخت توانا و امین هستم. کسى که نزد او دانشى از کتاب بود، گفت: من آن را پیش از آن که چشم خود را بر هم بزنى، برایت مى‏ آورم پس چون [سلیمان] آن را نزد خود حاضر دید، گفت: این از فضل پروردگار من است تا مرا بیازماید که آیا سپاسگزار هستم یا ناسپاسى مى ‏کنم؟ هر کس سپاس گزارد، تنها به سود خود سپاس مى‏ گزارد. هر کس ناسپاسى کند، بى‏‌تردید پروردگارم بى‏ نیاز کریم است. گفت: تخت او را برایش ناشناس گردانید تا ببینیم آیا هدایت مى ‏یابد یا از کسانى است که هدایت نمی‌یابند؟ پس وقتى [ملکه] آمد، گفته شد: آیا تخت تو این‌گونه است؟ گفت: گویا این همان است و پیش از این، به ما دانش داده شده است و تسلیم بوده‌ایم. آن‌چه غیر از خدا مى‏ پرستید، مانع [ایمان] او شده بود. به‌راستی او از گروه کافران بود. به او گفته شد: وارد کاخ شو. چون آن را دید، پنداشت برکه ‏اى است و ساق‌هایش را نمایان کرد. [سلیمان] گفت: در حقیقت این کاخى صیقلی‌شده از بلورها است. [ملکه] گفت: پروردگارا، من به خود ستم کردم و با سلیمان برای خدا، پروردگار جهانیان، تسلیم شدم (نمل/۲۲-۴۴).

به‌راستی براى [مردم] سبأ در محل سکونتشان، نشانه‌ای بود. دو باغ از راست و چپ. [به آنان گفتیم:] از روزى پروردگارتان بخورید و او را شکر کنید. شهرى است‏ پاک و خدایى است آمرزنده. پس روى گردانیدند و بر آنان، سیل ویرانگر را فرستادیم. دو باغ آنها را به دو باغ که میوه‏ هاى تلخ و شوره ‏گز و اندکی از درخت کنار داشت، تبدیل کردیم. این را برای آن‌که کفر ورزیدند، به آنان جزا دادیم. آیا جز ناسپاس را مجازات مى ‏کنیم؟ میان آنان و میان آبادی‌هایی که در آنها برکت داده بودیم، آبادی‌هایی نمایان قرار دادیم و سیر در آنها را به اندازه مقرّر قرار داده بودیم. در اینها شب‌ها و روزها آسوده‏ خاطر سفر کنید. پس گفتند: پروردگارا، میان سفرهای ما فاصله بیانداز. بر خود ستم کردند پس آنها را افسانه‌هایی گردانیدیم و سخت تار و مارشان کردیم. به‌راستی در این براى هر شکیباى سپاسگزارى، نشانه‌هایی است. بی‌تردید ابلیس گمان خود را درباره آنها راست ‏یافت. از او پیروى کردند جز گروهى از مومنان. [شیطان] بر آنان تسلّطى نداشت جز آن‌که کسى را که به آخرت ایمان دارد، از کسى که در آن تردید دارد، باز شناسیم (سبأ/۱۵-۲۱).

سلیمان

فَقَالَ [هدهد لسلیمان] أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَ جِئْتُكَ مِن سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ* إِنِّي وَجَدتُّ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ وَ أُوتِيَتْ مِن كُلِّ شَيْءٍ وَ لَهَا عَرْشٌ عَظِيمٌ* وَجَدتُّهَا وَ قَوْمَهَا يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِن دُونِ اللَّهِ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ فَهُمْ لَا يَهْتَدُونَ* أَلَّا يَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي يُخْرِجُ الْخَبْءَ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ يَعْلَمُ مَا تُخْفُونَ وَ مَا تُعْلِنُونَ* اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ* قَالَ [سلیمان] سَنَنظُرُ أَصَدَقْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْكَاذِبِينَ* اذْهَب بِّكِتَابِي هَذَا فَأَلْقِهْ إِلَيْهِمْ ثُمَّ تَوَلَّ عَنْهُمْ فَانظُرْ مَاذَا يَرْجِعُونَ* قَالَتْ [امرأة تملک السبأ] يَا أَيُّهَا المَلَأُ إِنِّي أُلْقِيَ إِلَيَّ كِتَابٌ كَرِيمٌ* إِنَّهُ مِن سُلَيْمَانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ* أَلَّا تَعْلُوا عَلَيَّ وَ أْتُونِي مُسْلِمِينَ* قَالَتْ يَا أَيُّهَا المَلَأُ أَفْتُونِي فِي أَمْرِي مَا كُنتُ قَاطِعَةً أَمْرًا حَتَّى تَشْهَدُونِ* قَالُوا نَحْنُ أُوْلُوا قُوَّةٍ وَ أُولُوا بَأْسٍ شَدِيدٍ وَ الْأَمْرُ إِلَيْكِ فَانظُرِي مَاذَا تَأْمُرِينَ*  قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوهَا وَ جَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَ كَذَلِكَ يَفْعَلُونَ* وَ إِنِّي مُرْسِلَةٌ إِلَيْهِم بِهَدِيَّةٍ فَنَاظِرَةٌ بِمَ يَرْجِعُ الْمُرْسَلُونَ* فَلَمَّا جَاء سُلَيْمَانَ قَالَ أَتُمِدُّونَنِ بِمَالٍ فَمَا آتَانِيَ اللَّهُ خَيْرٌ مِّمَّا آتَاكُم بَلْ أَنتُم بِهَدِيَّتِكُمْ تَفْرَحُونَ* ارْجِعْ إِلَيْهِمْ فَلَنَأْتِيَنَّهُمْ بِجُنُودٍ لَّا قِبَلَ لَهُم بِهَا وَ لَنُخْرِجَنَّهُم مِّنْهَا أَذِلَّةً وَ هُمْ صَاغِرُونَ* قَالَ يَا أَيُّهَا المَلَأُ أَيُّكُمْ يَأْتِينِي بِعَرْشِهَا قَبْلَ أَن يَأْتُونِي مُسْلِمِينَ* قَالَ عِفْريتٌ مِّنَ الْجِنِّ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن تَقُومَ مِن مَّقَامِكَ وَ إِنِّي عَلَيْهِ لَقَوِيٌّ أَمِينٌ* قَالَ الَّذِي عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِندَهُ قَالَ هَذَا مِن فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَ مَن شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَن كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ* قَالَ نَكِّرُوا لَهَا عَرْشَهَا نَنظُرْ أَتَهْتَدِي أَمْ تَكُونُ مِنَ الَّذِينَ لَا يَهْتَدُونَ* فَلَمَّا جَاءتْ قِيلَ أَهَكَذَا عَرْشُكِ قَالَتْ كَأَنَّهُ هُوَ وَ ُوتِينَا الْعِلْمَ مِن قَبْلِهَا وَ كُنَّا مُسْلِمِينَ* وَ صَدَّهَا مَا كَانَت تَّعْبُدُ مِن دُونِ اللَّهِ إِنَّهَا كَانَتْ مِن قَوْمٍ كَافِرِينَ* قِيلَ لَهَا ادْخُلِي الصَّرْحَ فَلَمَّا رَأَتْهُ حَسِبَتْهُ لُجَّةً وَ كَشَفَتْ عَن سَاقَيْهَا قَالَ إِنَّهُ صَرْحٌ مُّمَرَّدٌ مِّن قَوَارِيرَ قَالَتْ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي وَ أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمَانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ (نمل/۲۲-۴۴)

لَقَدْ كَانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتَانِ عَن يَمِينٍ وَ شِمَالٍ كُلُوا مِن رِّزْقِ رَبِّكُمْ وَ اشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ* فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَ بَدَّلْنَاهُم بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَى أُكُلٍ خَمْطٍ وَ أَثْلٍ وَ شَيْءٍ مِّن سِدْرٍ قَلِيلٍ* ذَلِكَ جَزَيْنَاهُم بِمَا كَفَرُوا وَ هَلْ نُجَازِي إِلَّا الْكَفُورَ* وَ جَعَلْنَا بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا قُرًى ظَاهِرَةً وَ قَدَّرْنَا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيهَا لَيَالِيَ وَ أَيَّامًا آمِنِينَ* فَقَالُوا رَبَّنَا بَاعِدْ بَيْنَ أَسْفَارِنَا وَ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ فَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ وَ مَزَّقْنَاهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ* وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقًا مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ* وَ مَا كَانَ لَهُ عَلَيْهِم مِّن سُلْطَانٍ إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يُؤْمِنُ بِالْآخِرَةِ مِمَّنْ هُوَ مِنْهَا فِي شَكٍّ (سبأ/۱۵-۲۱)