خیر، خوبی، این مفهوم از مادّۀ «خ ی ر» ۶۸ بار آمده است.
چکیده: همۀ خیرات به دست خداست. او می‌فرماید در خیر سبقت بگیرید. دیگران را به خیر دعوت کنید. هر خیری که انجام دهید، خدا آن را می‌داند و به آن پاداش می‌دهد. خداوند شما را به خیر و شر می‌آزماید.
همۀ خیرات به دست خداست (آل‌عمران/۲۶).
در خیرات بر یکدیگر سبقت بگیرید (بقره/۱۴۸؛ مائده/۴۸). هر خیری که انجام دهید، خدا آن را می‌داند (بقره/۱۹۷). هر خیری که انجام دهید خدا به آن داناست (بقره/۲۱۵؛ نساء/۱۲۷). هر خیری که انفاق کنید بی‌گمان خدا به آن داناست (بقره/۲۷۳). اگر خیری را آشکار یا پنهان کنید یا از بدی درگذرید پس خدا درگذرندۀ تواناست (نساء/۱۴۹).
بسا چیزی را خوش نمی‌دارید و آن برای شما خیر است و بسا چیزی را دوست می‌دارید و آن برای شما شرّ است. خدا می‌داند و شما نمی‌دانید (بقره/۲۱۶). هر کس با میل و رغبت خیری انجام دهد پس آن برای او بهتر است (بقره/۱۸۴). هر کس با میل و رغبت خیری انجام دهد، مسلماً خدا سپاسگزار داناست (بقره/۱۵۸). هر چه از قرآن میسّر شد، تلاوت کنید. نماز به پا دارید. زکات دهید و به خدا وام نیکو بدهید. هر خیری برای خود پیش فرستید، آن را نزد خدا بهتر و با پاداشی بیشتر باز خواهید یافت. از خدا طلب آمرزش کنید که خدا آمرزندۀ مهربان است )مزمّل/۲۰(. هر خیری انفاق کنید، به سود شماست. جز برای طلب خشنودی خدا انفاق نکنید. هر خیری انفاق کنید [پاداش آن] به طور کامل به شما داده خواهد شد و ستمی بر شما نخواهد رفت (بقره/۲۷۲).
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، رکوع و سجده کنید. پروردگار خود را بپرستید و کار خیر انجام دهید تا رستگار شوید (حج/۷۷). نماز به پادارید و زکات دهید. هر خیری که برای خود پیش فرستید، آن را نزد خدا باز خواهید یافت. خدا به آنچه می‌کنید، بیناست (بقره/۱۱۰). تا می‌توانید از خدا پروا کنید. بشنوید و فرمان برید و خیری برای خود انفاق کنید. کسانی که از خسّت نفس خود مصون بمانند، آنان رستگاران هستند (تغابن/۱۶). حج در ماه‌های معیّنی است پس هر کس در این ماه‌ها حج را [بر خود] واجب گرداند، در حج، هم‌بستری، گناه و جدال [روا] نیست. هر خیری انجام می‌دهید، خدا آن را می‌داند. توشه برگیرید که بهترین توشه تقواست. ای خردمندان، از من پروا کنید (بقره/۱۹۷).
با یتیمان به عدل و انصاف رفتار کنید. هر خیری انجام دهید، قطعاً خدا به آن داناست (نساء/۱۲۷). با زنان به شایستگی رفتار کنید. اگر از آنان خوشتان نیامد پس چه بسا چیزی را خوش ندارید و خدا در آن خیر فراوان قرار می‌دهد (نساء/۱۹). جنگ بر شما واجب شده است در حالی که آن برای شما ناگوار است. بسا چیزی را خوش نمی‌دارید و آن برای شما خیر است. بسا چیزی را دوست دارید و آن برای شما شرّ است. خدا می‌داند و شما نمی‌دانید (بقره/۲۱۶).
[روزه در] روزهای معدود [بر شما مقرّر شده است] هر کس از شما بیمار یا در سفر باشد [به همان شماره] تعدادی از روزهای دیگر [را روزه بگیرد]. بر کسانی که طاقت‌فرسا است، کفّاره‌ای است که خوراک دادن به بینوا است. هر کس به میل خود بیشتر خیر انجام دهد، برای او بهتر است. اگر بدانید روزه گرفتن برای شما بهتر است (بقره/۱۸۴). صفا و مروه از شعائر خداست پس هر کس حج خانه [خدا] را حج کند یا عمره گزارد، بر او گناهی نیست که میان آن دو سعی به جا آورد. هر کس با میل و رغبت خیری انجام دهد، خدا حق‌شناس و داناست (بقره/۱۵۸). شتران فربه را برای شما از شعائر قرار دادیم. در آنها برای شما خیر است (حج/۳۶).
باید از میان شما گروهی به خیر دعوت کنند و به نیکی فرمان دهند و از زشتی باز دارند. آنان همان رستگاران هستند (آل‌عمران/۱۰۴).
در حقیقت کسانی که از بیم پروردگار خود هراسان هستند و کسانی که به نشانه‌های پروردگار خود ایمان دارند و به پروردگار خود شرک نمی‌ورزند و آنان که آنچه می‌دهند، در حالی می‌دهند که دلهایشان ترسان است که به سوی پروردگار خود باز خواهند گشت، آنان هستند که در کارهای خیر شتاب می‌کنند. همانان در انجام آن سبقت می‌جویند (مومنون/۵۷-۶۱).
این کتاب را به آن بندگان خود که برگزیده بودیم، به میراث دادیم. برخی از آنان بر خود ستمکار هستند. برخی از آنان میانه‌رو و برخی از آنان در کارهای خیر به فرمان خدا پیشگام هستند. این همان فضل بزرگ است. بهشت‌های جاودان که به آنها وارد می‌شوند. در آنجا با دست‌بندهایی از طلا و مروارید، زیور می‌یابند. در آنجا جامه‌های آنان حریر است و می‌گویند: سپاس خدایی را که اندوه را از ما زدود. به راستی پروردگار ما آمرزندۀ حق‌شناس است. همان خدایی که ما را به فضل خود در سرای ابدی جای داد. در اینجا به ما رنجی نمی‌رسد و درماندگی به ما دست نمی‌دهد (فاطر/۳۲-۳۵).
خدا به هر کس بخواهد حکمت می‌بخشد. بی‌گمان به هر کس حکمت داده شود، خیر فراوان داده شده است و جز خردمندان متذکّر نمی‌شوند (بقره/۲۶۹). به کسانی که تقوا پیشه کرده‌اند، گفته شود: پروردگارتان چه نازل کرده است؟ می‌گویند: خیر (نحل/۳۰).
بر شما مقرّر شده چون مرگ یکی از شما فرا رسد، اگر خیری (مالی) بر جای گذاشته برای پدر، مادر و خویشاوندان به طور پسندیده وصیّت کند. این سزاوار پرهیزگاران است (بقره/۱۸۰).
انسان سخت شیفتۀ خیر (مال) است (عادیات/۸). هر نفسی، چشندۀ مرگ است و شما را با شرّ و خیر خواهیم آزمود (انبیاء/۳۵). او کم‌طاقت و بی‌تاب خلق شده است. چون شرّی به او برسد بی‌قراری می‌کند. چون خیری به او برسد، بخل می‌ورزد به جز نمازگزاران (معارج/۱۹-۲۲). انسان از درخواست خیر خسته نمی‌شود. چون شرّی به او رسد، مأیوس و ناامید می‌گردد (فصّلت/۴۹). انسان [همان‌گونه] که خیر را می‌خواند [نادانسته] شرّ را هم می‌خواند. او همواره شتابزده است (اسراء/۱۱). از مردم کسانی هستند که خدا را یک‌جانبه عبادت می‌کنند. پس اگر خیری به آنان برسد، به آن آرامش می‌یابند و چون بلایی به آنان برسد، روی برمی‌تابند. دنیا و آخرت را از دست داده‌اند. این همان زیان آشکار است (حج/۱۱). اگر خدا برای مردم با همان شتابی که آنان خیر را برای خود می‌طلبند، در رساندن شرّ، شتاب می‌کرد، قطعاً اجل آنان می‌رسید (یونس/۱۱).
خیر- اقوام، آنان (پیامبران) را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند. به آنان انجام دادن کارهای خیر و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم. آنان پرستندۀ ما بودند (انبیاء/۷۳).
نوح گفت: … دربارۀ کسانی که شما به خواری در آنان می‌نگرید، نمی‌گویم که خدا هرگز به آنها خیر نمی‌دهد. خدا به آنچه در دل آنان است، آگاه‌تر است. [اگر جز این بگویم ] در آن صورت از ستمکاران خواهم بود (هود/۳۱).
شعیب گفت: ای قوم من، خدا را بپرستید. برای شما جز او معبودی نیست. پیمانه و ترازو را کم نکنید. به راستی شما را در خیر می‌بینم و از عذاب روزی فراگیر بر شما بیمناک هستم. اگر مومن هستید، آنچه خدا [از کسب حلال] برای شما باقی گزارده [حلال] برای شما خیر است و من بر شما نگهبان نیستم (هود/۸۶،۸۴).
موسی گفت: پروردگارا، من به هر خیری که به سوی من بفرستی نیازمند هستم (قصص/۲۴).
آنان (ابراهیم، اسحاق و یعقوب) در پیشگاه ما از برگزیدگانِ خیّرین (نیکان) هستند. اسماعیل و یَسع و ذوالکفل را به یاد آور. همه (پیامبران) از خیّرین (نیکان) هستند (ص/۴۷-۴۸).
سلیمان گفت: من دوستیِ خیر [اسب] را بر یاد پروردگار خود برگزیدم تا (خورشید] پنهان شد (ص/۳۲).
یحیی را به زکریّا بخشیدیم و همسر او را برای او شایسته کردیم. زیرا آنان (خاندان زکریّا) در کارهای خیر شتاب می‌کردند. ما را با بیم و امید می‌خواندند و در برابر ما فروتن بودند (انبیاء/۸۹-۹۰).
اگر خدا به تو زیانی برساند، آن را جز او برطرف کننده‌ای نیست. اگر برای تو خیری بخواهد، فضل او را برطرف کننده‌ای نیست. آن را به هر کس از بندگان خود که بخواهد می‌رساند. او آمرزندۀ مهربان است (یونس/۱۰۷). اگر خدا به تو زیانی برساند کسی جز او برطرف‌کنندۀ آن نیست. اگر خیری به تو برساند پس او بر هر چیزی تواناست (انعام/۱۷). بگو، برای خود اختیار سود و زیانی ندارم جز آنچه خدا بخواهد. اگر غیب می‌دانستم، قطعاً خیر بیشتری می‌اندوختم و هرگز به من آسیبی نمی‌رسید (اعراف/۱۸۸). از تو می‌پرسند چه چیزی انفاق کنند؟ بگو، هر خیری انفاق کنید به پدر، مادر، نزدیکان، یتیمان، مسکینان و در راه ماندگان تعلّق دارد. هر خیری که انجام دهید، خدا به آن داناست (بقره/۲۱۵). ای پیامبر، به کسانی که در دست شما اسیر هستند، بگو، اگر خدا در دل‌های شما خیری سراغ داشته باشد، بهتر از آنچه از شما گرفته شده، به شما عطا می‌کند و بر شما می‌بخشاید. خدا آمرزندۀ مهربان است (انفال/۷۰). از هر قَسَم خورندۀ فرمایه‌ای فرمان نبر که … و بسیار مانع خیر است (قلم/۱۲،۱۰).
پیامبر و کسانی که با او ایمان آوردند، با مال و جان خود جهاد کردند. اینان هستند که همۀ خیرات برای آنان است. اینان همان رستگاران هستند. خدا برای آنان باغ‌هایی آماده کرده است که زیر آن نهرها روان است. در آن جاودانه هستند. این همان رستگاری بزرگ است (توبه/۸۸-۸۹).
از غلامان شما کسانی که می‌خواهند با قرارداد کتبی خود را آزاد کنند، اگر در آنان خیری می‌یابید، قرارداد بازخرید آنها را بنویسید و از آن مالی که خدا به شما داده است، به ایشان بدهید [تا خود را آزاد کنند] (نور/۳۳). آن (داستان افک) را شرّی برای خود تصوّر نکنید بلکه آن برای شما خیر است … چرا هنگامی که آن را شنیدید، مردان و زنان مومن گمان خیر به خود نبردند و نگفتند، این بهتانی آشکار است (نور/۱۲،۱۱)؟
در بسیاری از سخنان درِگوشی آنان خیری نیست مگر کسی که به صدقه یا کار پسندیده‌ای یا سازش میان مردم فرمان دهد. هر کس برای طلب خشنودی خدا چنین کند به زودی او را پاداشی بزرگ خواهیم داد (نساء/۱۱۴).
کسانی که در آنچه خدا از فضل خود به آنان عطا کرده بخل می‌ورزند، هرگز تصوّر نکنند که آن (بخل) برای آنان خیر است بلکه برای آنها شرّ است. به زودی آنچه به آن بخل ورزیده‌اند، روز قیامت طوق گردن آنان می‌شود (آل‌عمران/۱۸۰). کسانی که کافر شده‌اند تصوّر نکنند این که به آنان مهلت می‌دهیم برای آنان خیر است. ما فقط به آنان مهلت می‌دهیم تا بر گناه خود بیفزایند و عذابی خفّت‌آور خواهند داشت (آل‌عمران/۱۷۸). آیا [کافران] می‌پندارند آنچه از مال و پسران به ایشان مدد می‌دهیم، می‌خواهیم به سود آنان در خیرات شتاب ورزیم؟ بلکه نمی‌فهمند (مومنون/۵۵-۵۶). کسانی که کافر شده‌اند دربارۀ آنان که اینان آورده‌اند، گفتند: اگر این دین خیر بود، [آنان به پذیرفتن آن] بر ما پیشی نمی‌گرفتند (احقاف/۱۱).
بی‌گمان بدترین جنبندگان نزد خدا کران و لالانی هستند که نمی‌اندیشند. اگر خدا در آنان خیری می‌یافت، قطعاً آنان را شنوا می‌ساخت. اگر آنان را شنوا می‌کرد، حتماً رویگردان شده، برمی‌گشتند (انفال/۲۳).
کافران از اهل‌کتاب و مشرکان دوست ندارند که خیری از جانب پروردگارتان بر شما نازل شود، با آن‌که خدا هر کس را بخواهد به رحمت خود اختصاص می‌دهد (بقره/۱۰۵). برخی از اهل‌کتاب گروهی هستند که … و در کارهای خیر شتاب می‌کنند. آنان از شایستگان هستند. هر خیری انجام می‌دهند، هرگز دربارۀ آن ناسپاسی نبینند. خدا به تقوا پیشگان داناست (آل‌عمران/۱۱۵،۱۱۴،۱۱۳).
خدا دو مرد را مثل می‌زند که یکی از آنان لال است و هیچ کار از او برنمی‌آید و سربار ارباب خود است. هر جا او را می‌فرستد خیری به همراه نمی‌آورد. آیا او با کسی که به عدالت فرمان می‌دهد و خود بر راه راست است، یکسان است (نحل/۷۶)؟
خدا کارشکنان شما و آن کسانی را که به برادران خود گفتند، نزد ما بیایید و جز اندکی روی به جنگ نمی‌آورند را می‌شناسد. … بر خیر (مال) حریص هستند. آنان ایمان نیاورده‌اند پس خدا اعمال آنان را تباه گردانید. این کار همواره بر خدا آسان است (احزاب/۱۹،۱۸).خدا آنان را که کفر ورزیده‌اند، بدون آن که به خیری رسیده باشند به غیظ برگرداند (احزاب/۲۵).
روزی که برخی از نشانه‌های پروردگارت بیاید، ایمان آوردن کسی که قبلاً ایمان نیاورده یا خیری در ایمان آوردن خود به دست نیاورده، سودی نمی‌بخشد. بگو، منتظر باشید که ما منتظر هستیم (انعام/۱۵۸).
آن روز مردم دسته دسته بازگردند تا کارهایشان به آنان نشان داده شود پس هر کس هم‌وزن ذرّه‌ای خیر انجام دهد، آن را خواهد دید و هرکس هم‌وزن ذرّه‌ای کار شرّی انجام دهد، آن را خواهد دید (زلزله/۶-۸). روزی که هر کس آنچه کار خیر به جا آورده و آنچه بدی مرتکب شده، حاضر می‌یابد، آرزو می‌کند کاش میان او و آن کارهای بد فاصله‌ای دور بود … (آل‌عمران/۳۰). [آن روز گفته شود:] هر کفرپیشۀ لجوجی را که همواره مانعِ خیر، متجاوز و شکّاک بود، را در جهنّم افکنید. همان که با خدا معبود دیگری قرار داد پس او را در عذاب شدید بیفکنید (ق/۲۵-۲۶).
در آن دو باغ [زنانی] خیرخوی و زیباروی هستند (الرّحمن/۷۰).