حمد، ستایش، این مفهوم از مادّۀ «ح م د» ۴۵ بار آمده است.
چکیده: حمد همیشه و همه جا از آن خدای یکتایی است که آفریننده و پرورندۀ جهانیان است. هر چیزی با حمد، تسبیح خدا را می‌گوید و خدا فرمان داده است که در همه حال با حمد او تسبیح بگویید.
حمد از آنِ خداست (تغابن/۱). حمد از آنِ اوست. در آسمان‌ها، زمین، شامگاهان و آن‌گاه که به نیمروز می‌رسید (روم/۱۸). حمد خدایی را که آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است از آنِ اوست (سبأ/۱). حمد در دنیا (قصص/۷۰) و آخرت از آنِ اوست (قصص/۷۰؛ سبأ/۱). حمد خدایی را است که آسمان‌ها و زمین را آفرید و تاریکی‌ها و روشنایی پدید آورد [با این حال] کافران برای پروردگارشان همتا قرار می‌دهند (انعام/۱). حمد خدایی را که پدید آورندۀ آسمان‌ها و زمین است و فرشتگانی را که دارای بال‌های دوگانه، سه‌گانه و چهارگانه هستند رسولانی قرار داد (فاطر/۱). حمد از آنِ خدا، پروردگار جهانیان، است (فاتحه/۲؛ صافّات/۱۸۲). حمد از آن خداست که پروردگار آسمان‌ها، پروردگار زمین و پروردگار جهانیان است (جاثیه/۳۶). حمد خدایی را که این کتاب را بر بندۀ خود نازل کرد و هیچ گونه انحرافی در آن ننهاد (کهف/۱). ریشۀ گروهی که ستم کردند، برکنده شد. حمد از آنِ خدا، پروردگار جهانیان، است (انعام/۴۵). اوست زنده‌ای که جز او خدایی نیست. پس او را در حالی که دین را برای او خالص گردانیده‌اید، بخوانید. حمد از آنِ خدا، پروردگار جهانیان، است (غافر/۶۵).
هیچ چیزی نیست مگر این که به حمد او تسبیح می‌گوید ولی شما تسبیح آنها را نمی‌فهمید (اسراء/۴۴). رعد به حمد او و فرشتگان از بیم او تسبیح می‌گویند (رعد/۱۳). فرشتگان به حمد پروردگار خود، تسبیح می‌گویند (شوری/۵). حاملان عرش و آنان که پیرامون آن هستند، به حمد پروردگار خود، تسبیح می‌گویند (غافر/۷). پروردگار تو به فرشتگان فرمود: من در زمین جانشینی خواهم گماشت. گفتند: آیا در آن کسی را قرار می‌دهی که در آن تباهی کند و خون‌ها بریزد و حال آن‌که ما با حمد تو تسبیحت می‌گوییم و تقدیست می‌کنیم؟ فرمود: من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید (بقره/۳۰). [روز قیامت] فرشتگان را می‌بینی که پیرامون عرش به حمد پروردگار خود، تسبیح می‌گویند. میان آنها (مردم) به حق داوری می‌گردد و گفته می‌شود: حمد، خدایی را که پروردگار جهانیان است (زمر/۷۵).
[مومنان] توبه‌کنندگان، عبادت‌پیشه‌گان، حمدکنندگان، … هستند (توبه/۱۱۲). تنها کسانی به آیات ما ایمان می‌آورند که چون آن را به ایشان یادآوری کنند، به حال سجده می‌افتند و به حمد پروردگار خود، تسبیح می‌گویند (سجده/۱۵).
بگو، حمد برای خداست (نمل/۵۹، ۹۳). بگو، حمد خدایی را می‌باشد که فرزندی نگرفته است. در فرمانروایی شریکی ندارد. او را یار و کارسازی از روی خواری و ناتوانی نبوده است. او را چنان‌که باید بزرگ شمار (اسراء/۱۱۱). بر آن زنده‌ای که نمی‌میرد، توکّل کن و به حمد او تسبیح بگوی (فرقان/۵۸). در برابر دستور پروردگار خود صبر کن که تو زیر نظرِ ما هستی و هنگامی که برمی‌خیزی به حمد پروردگار خود، تسبیح بگوی (طور/۴۸). صبر کن که وعدۀ خدا حق است و برای گناه خود آمرزش بخواه و به حمد پروردگارت، شامگاهان و بامدادان تسبیح بگوی (غافر/۵۵). قطعاً می‌دانیم که سینۀ تو از آنچه می‌گویند: تنگ می‌شود پس با حمد پروردگار خود، تسبیح بگوی و از سجده‌کنندگان باش (حجر/۹۷-۹۸). بر آنچه می‌گویند، صبر کن و پیش از برآمدن آفتاب و پیش از غروب به حمد پروردگارت، تسبیح بگوی (ق/۳۹). بر آنچه می‌گویند، صبر کن و پیش از برآمدن آفتاب و پیش از غروب به حمد پروردگار خود تسبیح بگوی و برخی از ساعات شب و حوالی روز را تسبیح بگوی باشد که خشنود گردی (طه/۱۳۰). آن‌گاه که یاری خدا و پیروزی فرا رسید و دیدی که مردم گروه گروه در دین خدا وارد می‌شوند پس به حمد پروردگارت، تسبیح بگوی (نصر/۱-۳). حمد از آنِ خداست ولی بیشتر آنها (مشرکان) نمی‌دانند (نحل/۷۵؛ زمر/۲۹). اگر از آنها (مشرکان) بپرسی چه کسی آسمان‌ها و زمین را آفریده است، حتماً خواهند گفت: خدا. بگو، حمد از آنِ خداست ولی بیشتر آنها نمی‌دانند (لقمان/۲۵). اگر از آنها بپرسی چه کسی از آسمان باران فرستاد و زمین را پس از مردنش با آن زنده گردانید، حتماً خواهند گفت: خدا. بگو، حمد از آنِ خداست بلکه بیشتر آنها نمی‌اندیشند (عنکبوت/۶۳).
[خدا به نوح فرمود:] چون تو با آنان که همراه تو هستند، بر کشتی نشستی، بگو، حمد، خدایی که ما را از گروه ستمکاران نجات داد (مومنون/۲۸).
ابراهیم گفت: حمد، خدایی را که در هنگام، پیری اسماعیل و اسحاق را به من عطا کرد (ابراهیم/۳۹).
به داوود و سلیمان دانشی عطا کردیم. گفتند: حمد، خدایی را که ما را بر بسیاری از بندگان مومن خود برتری داده است (نمل/۱۵).
روزی که شما را فرا می‌خواند پس با حمد او اجابتش می‌کنید و می‌پندارید که جز اندکی توقف نکرده‌اید (اسراء/۵۲). کسانی که از پروردگار خود پروا داشتند، گروه گروه به سوی بهشت سوق داده شوند تا چون به آنجا برسند … گویند: حمد، خدایی را که وعدۀ خود را بر ما راست گردانید و سرزمین را به ما میراث داد. در هر جای آن بهشت که بخواهیم جای می‌گزینیم (زمر/۷۳، ۷۴).
کسانی که ایمان آورده و کارهایی شایسته کرده‌اند … [در بهشت] گویند: حمد، خدایی را که ما را به این [نعمت] هدایت کرد و اگر خدا ما را هدایت نکرده بود، ما خود هدایت نمی‌یافتیم (اعراف/۴۲، ۴۳). کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند پایان دعای آنها در آنجا (بهشت) این است: حمد از آنِ خدا، پرودگار جهانیان، است (یونس/۹، ۱۰).
این کتاب را به کسانی از بندگان خود که برگزیدیم، به میراث دادیم. از آنها برخی به خود ستم می‌کنند و برخی میانه‌رو و گروهی به اذن خدا در نیکی‌ها پیشگام هستند. این همان فضیلت بزرگ است. بهشت‌هایی جاودان که در آن وارد می‌شوند … می‌گویند: حمد خدایی را که اندوه را از ما بزدود. به راستی پروردگارما آمرزندۀ حق‌شناس است (فاطر/۳۲-۳۴)
مپندار کسانی که به کردار خود شادمان هستند و دوست دارند برای آنچه نکرده‌اند، حمد شوند پس مپندار که برای آنها نجاتی از عذاب است. آنها عذابی دردناک خواهند داشت (آل‌عمران/۱۸۸).
اطلاعات بیشتر: تسبیح و تنزیه