جهل، حماقت، این مفهوم از مادّۀ «ج ه ل» ۲۰ بار آمده است.
چکیده: کسانی که بدون فکر، از روی بی‌خردی و حماقت کاری انجام دهند، جاهل هستند. خداوند فرموده از جاهلان نباشید و از آنان دوری کنید. هر کس از روی جهالت مرتکب عمل ناشایستی شود، آن‌گاه توبه کند و به صلاح آید، خدا توبۀ او را می‌پذیرد.
ما امانت را بر آسمان‌ها، زمین و کوه‌ها عرضه کردیم. آنها از تحمّل آن سرباز زدند و از آن ترسیدند ولی انسان آن را بر دوش گرفت. بی‌گمان او ستمگری بسیار جاهل بود (احزاب/۷۲).
بی‌گمان پروردگارت نسبت به کسانی که از روی جهالت کار بدی انجام دادند آن‌گاه پس از آن توبه کردند و به صلاح آمدند، بی‌گمان پروردگارت پس از آن آمرزندۀ مهربان است (نحل/۱۱۹). پروردگار شما این رحمت را بر خود مقرّر کرده است که هر کس از شما از روی جهالت کار بدی کند سپس بعد از آن توبه کند و به صلاح آید او آمرزندۀ مهربان است (انعام/۵۴). جز این نیست که پذیرش توبه از سوی خدا بر کسانی است که از روی جهالت کار بدی انجام می‌دهند سپس بی‌درنگ توبه می‌کنند. اینان هستند که خدا توبۀ آنها را می‌پذیرد و خدا دانای حکیم است (نساء/۱۷).
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر فاسقی برای شما خبری آورد، نیک بررسی کنید. مبادا از روی جهالت گروهی را آسیب برسانید و از آن‌چه کرده‌اید، پشیمان شوید (حجرات/۶).
بندگان [خدای] رحمان کسانی هستند که روی زمین با فروتنی راه می‌روند و چون جاهلان به آنان خطاب کنند، سخنانی مسالمت‌آمیز می‌گویند (فرقان/۶۳).
نوح به اشرافِ کافر قوم خود گفت: من شما را قومی می‌بینم که جهالت می‌ورزید (هود/۲۹). او پروردگار خود را ندا داد و گفت: پروردگارا، پسرم از کسان من است. قطعاً وعدۀ تو راست است و تو بهترین داوران هستی. فرمود: ای نوح، در حقیقت او از کسان تو نیست. او [دارای] کرداری ناشایست است. پس چیزی را که به آن علم نداری از من نخواه. من به تو اندرز می‌دهم که مبادا از جاهلان باشی. گفت: پروردگارا، من به تو پناه می‌برم که از تو چیزی بخواهم که به آن علم ندارم (هود/۴۵-۴۷).
هود گفت: علم فقط نزد خداست و آن‌چه را به آن فرستاده شده‌ام به شما می‌رسانم ولی من شما را گروهی می‌بینم که جهالت می‌ورزید (احقاف/۲۲،۲۳).
لوط به قوم خود گفت: آیا شما به جای زنان از روی شهوت با مردها درمی‌آمیزید؟ بلکه شما مردمی هستید که جهالت می‌ورزید (نمل/۵۵).
یوسف گفت: پروردگارا، زندان برای من خوش‌تر است از آن‌چه مرا به آن می‌خوانند. اگر نیرنگ زنان را از من باز نگردانی، به سوی آنان خواهم گرایید و از جاهلان خواهم شد (یوسف/۳۳).
خوابگزاران [به عزیز مصر] گفتند: خواب‌هایی پریشان است. ما تعبیر خواب‌های پریشان را نمی‌دانیم (یوسف/۴۴). یوسف به برادران خود گفت: آیا دانستید که وقتی جاهل بودید با یوسف و برادر او چه کردید (یوسف/۸۹)؟
بنی‌اسرائیل را از دریا گذراندیم تا به قومی رسیدند که به پرستش بت‌های خود روی آورده بودند. گفتند: ای موسی، برای ما نیز معبودی قرار ده. همان‌گونه که برای آنان خدایانی است. گفت: قطعاً شما قومی هستید که جهل می‌ورزید (اعراف/۱۳۸). زمانی که موسی به قوم خود گفت: خدا به شما فرمان می‌دهد گاوی را سر ببرید. گفتند: آیا ما را به ریشخند می‌گیری؟ گفت: پناه می‌برم به خدا که از جاهلان باشم (بقره/۶۷).
از جاهلان رخ برتاب (اعراف/۱۹۹). اگر خدا می‌خواست آنان [مشرکان] را بر هدایت گرد می‌آورد پس هرگز از جاهلان نباش (انعام/۳۵). بگو، ای جاهلان، آیا فرمان می‌دهید که جز خدا را بپرستم (زمر/۶۴)؟
[این صدقات] برای آن نیازمندانی است که در راه خدا فرو مانده‌اند و نمی‌توانند [برای تامین هزینۀ زندگی] در زمین سفر کنند. از شدّت خویشتن‌داری، جاهل آنان را توانگر می‌پندارد (بقره/۲۷۳).
برخی از کسانی که پیش از این [قرآن] به آنها کتاب دادیم، هنگامی که سخن بیهوده بشنوند، از آن روی برمی‌تابند و می‌گویند: اعمال ما از آنِ ما و اعمال شما از آنِ شماست. شما را به سلامت. ما را با جاهلان کاری نیست (قصص/۵۵،۵۲).
اگر ما فرشتگان را به سوی مشرکان می‌فرستادیم و مردگان با آنها سخن می‌گفتند و همه چیز را در برابر آنها گرد می‌آوردیم، باز ایمان نمی‌آوردند مگر این‌که خدا بخواهد ولی بیشتر آنها جهل می‌ورزند (انعام/۱۱۱).
اطلاعات بیشتر: نادانی، جاهلیّت