جهاد، تلاش در راه خدا، این مفهوم از مادّۀ «ج ه د» ۳۲ بار آمده است.
چکیده: خداوند به پیامبر و مومنان فرمان می‌دهد در راه او جهاد کنند و جهادگران را بر نشستگان به پاداشی بزرگ برتری داده است.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، آیا شما را به تجارتی راه نمایم که شما را از عذابی دردناک می‌رهاند؟ به خدا و رسول او ایمان آورید و در راه خدا با مال و جان خود جهاد کنید. این برای شما بهتر است، اگر بدانید تا گناهان شما را بیامرزد و شما را به باغ‌هایی که از زیر آنها نهرها جاری است و به سراهایی دل‌پسند در بهشت جاودان درآورد. این همان کامیایی بزرگ است و [نعمت] دیگری که آن را دوست دارید، یاری و پیروزی نزدیکی از جانب خداست (صف/۱۰-۱۳). ای مومنان، از خدا پروا کنید و به سوی او راه جویید و در راه او جهاد کنید تا رستگار شوید (مائده/۳۵). سبک‌بار و سنگین‌بار رهسپار شوید و با اموال و جان‌های خود در راه خدا جهاد کنید. اگر بدانید این برای شما بهتر است (توبه/۴۱). در راه خدا چنان که سزاوار جهاد اوست، جهاد کنید (حج/۷۸). ای پیامبر، با کافران و منافقان جهاد کن و بر آنها سخت بگیر (تحریم/۹؛ توبه/۷۳). به وسیلۀ قرآن با کافران به جهادی بزرگ بپرداز (فرقان/۵۲). هر کس جهاد کند تنها برای خود جهاد کرده است. بی‌گمان خدا از جهانیان بی‌نیاز است (عنکبوت/۶). کسانی که در راه خدا جهاد می‌کنند، قطعاً راه‌های خود را به آنان نشان می‌دهیم و خدا قطعاً با نیکوکاران است (عنکبوت/۶۹).
در حقیقت مومنان کسانی هستند که به خدا و پیامبر او ایمان آورده سپس شک نکرده‌اند و با مال و جان خود در راه خدا جهاد کرده‌اند. آنها صادقین هستند (حجرات/۱۵). کسانی که به خدا و روز بازپسین ایمان دارند، در جهاد با مال و جان خود از تو اجازه نمی‌خواهند و خدا به حال تقواپیشگان داناست (توبه/۴۴). کسانی که ایمان آوردند، هجرت کردند و با اموال و جان‌های خود در راه خدا جهاد کردند و کسانی که [مهاجران را] پناه دادند و یاری نمودند، آنان یاران یکدیگر هستند (انفال/۷۲). کسانی که ایمان آورده‌اند، هجرت کردند و در راه خدا جهاد کردند و آنها که [مهاجران را] پناه دادند و یاری نمودند، آنان مومنان واقعی هستند. برای آنها، آمرزش و روزی شایسته‌ای است. کسانی که بعد از آن ایمان آوردند، هجرت کردند و همراه شما جهاد کردند، از شما هستند (انفال/۷۴-۷۵). کسانی که ایمان آورده و در راه خدا هجرت و جهاد کردند، به رحمت خدا امید دارند و خدا آمرزندۀ بخشاینده است (بقره/۲۱۸). پروردگار تو نسبت به کسانی که پس از آزار دیدن، هجرت کردند سپس جهاد نمودند و صبر کردند، بی‌تردید پروردگار تو بعد از آن آمرزندۀ مهربان است (نحل/۱۱۰). پیامبر و کسانی که با او ایمان آورده‌اند با مال و جان خود به جهاد برخاسته‌اند. اینانند که همۀ خوبی‌ها برای آنان است. خدا برای آنان باغ‌هایی آماده کرده است که از زیر آن نهرها روان است. در آن جاودانه‌اند. این همان رستگاری بزرگ است (توبه/۸۸-۸۹).
هنگامی که سوره‌ای نازل شود که به خدا ایمان آورید و همراه پیامبر او جهاد کنید، توانگران آنها از تو اجازه می‌خواهند و می‌گویند: بگذار ما با برجای ماندگان باشیم. آنها راضی شدند که با برجای ماندگان باشند. بر دل‌های آنها مهر نهاده شده است. از این رو نمی‌فهمند (توبه/۸۶-۸۷). برجای ماندگان به نشستن خود، در مخالفت با رسول خدا شادمان شدند و از این که با مال و جان خود در راه خدا جهاد کنند، کراهت داشتند. گفتند: در این گرما بیرون نروید. بگو، اگر دریابند، آتش جهنّم سوزان‌تر است (توبه/۸۱). بگو، اگر پدران، فرزندان، برادران، همسران، خویشاوندان شما، اموالی که آن را به دست آورده‌اید، تجارتی که از کساد آن بیم دارید و خانه‌هایی که به آن علاقه دارید از خدا، پیامبر او و جهاد در راه او نزد شما محبوب‌تر است، پس منتظر بمانید تا خدا فرمان خود را بیاورد. خدا مردم نادان را هدایت نمی‌کند (توبه/۲۴).
آیا پنداشته‌اید که به بهشت می‌روید بدون آن‌که خدا جهادگران و شکیبایان شما را مشخص کند (آل‌عمران/۱۴۲)؟ آیا گمان کرده‌اید رها می‌شوید، در حالی که خدا هنوز از میان شما کسانی را که جهاد کرده‌اند و غیر از خدا، پیامبر او و مومنان هم‌رازی نگرفته‌اند، معلوم نکرده است؟ خدا به آن‌چه انجام می‌دهید، آگاه است (توبه/۱۶). البته شما را می‌آزماییم تا مجاهدان و شکیبایان شما را مشخص کنیم و اخبار شما را بسنجیم (محمّد/۳۱).
مومنانِ وانشسته که زیان دیده نیستند با آن مجاهدانی که با مال و جان خود در راه خدا جهاد می‌کنند، یکسان نیستند. خدا کسانی را که با مال و جان خود جهاد می‌کنند، به درجه‌ای بر خانه‌نشینان مزیّت بخشیده است. همه را خدا وعدۀ نیکو داده است. مجاهدان را بر خانه‌نشینان به پاداشی عظیم برتری بخشیده است. [پاداشی بزرگ که] به عنوان درجات، آمرزش و رحمتی از جانب او [نصیب آنان می‌شود]. خدا آمرزندۀ مهربان است (نساء/۹۵-۹۶).
آیا سیراب کردن حجاج و آباد کردن مسجدالحرام را همانند کسی قرار داده‌اید که به خدا و روز قیامت ایمان آورده و در راه خدا جهاد کرده است؟ [این دو] نزد خدا یکسان نیستند. خدا بیدادگران را هدایت نخواهد کرد. کسانی که ایمان آوردند، هجرت کردند و با مال و جان خود در راه خدا جهاد کردند، نزد خدا بلند‌مرتبه‌تر هستند. آنها رستگارند. پروردگارشان آنها را به رحمتی از جانب خود و خشنودی و باغ‌هایی که در آن نعمتی جاودانه دارند، بشارت می‌دهد. همواره در این باغ‌ها جاودانه خواهند بود (توبه/۱۹-۲۲).
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر برای جهاد در راه من و طلب خشنودی من بیرون آمده‌اید، [چرا] پنهانی با آنها (دشمن من و دشمن خودتان) رابطۀ دوستی برقرار می‌کنید در حالی که من به آن‌چه پنهان داشتید و آشکار کردید، داناتر هستم؟ هر کس از شما چنین کند، قطعاً راه درست را گم کرده است (ممتحنه/۱). هر کس از دین خود برگردد، خدا به زودی گروهی را می‌آورد که آنان را دوست می‌دارد. آنان[نیز] او را دوست دارند. با مومنان فروتن و بر کافران سختگیرند. در راه او جهاد می‌کنند و از سرزنش هیچ ملامت‌گری نمی‌ترسند. این فضل خداست. آن را به هر کس بخواهد می‌دهد. خدا گشایشگر داناست (مائده/۵۴).
اطلاعات بیشتر: جنگ