تساوی و عدم تساوي، برابري و نابرابري، اين مفهوم از مادّۀ «س و ي» ۲۳ بار و آياتي كه اين معنا را دارد، آمده است.
چكيده: همۀ انسان‌ها چه مرد باشند و چه زن، مطابق با اعمالي كه انجام مي‌دهند، جزا مي‌بينند و با هم برابرند. اعمال آنها، سبب عدم تساوي آنها مي‌شود. پيامبر و همسران او در كيفر و پاداش، مانند ديگر افراد نيستند.
هر کس از مرد یا زن، کار شایسته کند و مومن باشد، قطعاً او را با زندگی پاکیزه‌ای حیات می‌بخشیم و مسلماً به آنها بهتر از آن‌چه انجام می‌دادند، پاداش خواهیم داد (نحل/۹۷). کسانی که کارهای شایسته کنند، مرد باشند يا زن، در حالی که مومن باشند، داخل بهشت می‌شوند و ذرّه‌اي به آنها ستم نمی‌شود (نساء/۱۲۴).
نيكي با بدي يكسان نيست ( فصّلت/۳۴). پليد و پاك يكسان نيستند هر چند كثرت پليد تو را به شگفت آوَرَد. پس اي خردمندان، از خدا پروا كنيد تا رستگار شويد (مائده/۱۰۰). مَثَل این دو گروه [کافر و مومن] چون نابینا و ناشنوا با بینا و شنواست. آیا در مَثَل یکسان هستند؟ پس آیا پند نمی‌گیرید (هود/۲۴)؟ بگو، آیا نابینا و بینا یکسان است (رعد/۱۶؛ انعام/۵۰)؟ آیا تفکّر نمی‌کنید (انعام/۵۰)؟ یا تاریکی‌ها و روشنایی‌ها برابر هستند (رعد/۱۶)؟ نابینا و بینا یکسان نیستند و نه تاريكي‌ها و روشنايي‌ها و نه سايه و گرماي آفتاب. مردگان و زندگان يكسان نيستند (فاطر/۱۹-۲۲). نابينا و بينا يكسان نيستند و كساني كه ايمان آورده و كارهاي شايسته كرده‌اند با مردم بدكردار يكسان نيستند. چه اندك متذكَر مي‌شوند (غافر/۵۸). بگو، آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند، یکسانند؟ تنها خردمندان هستند که پند می‌گیرند (زمر/۹). آیا کسی که مومن است چون کسی است که نافرمان است؟ [این دو] یکسان نیستند (سجده/۱۸). آیا کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند را چون مفسدان در زمین می‌گردانیم؟ یا پرهیزگاران را چون پلیدکاران قرار می‌دهیم (ص/۲۸)؟ آیا فرمانبرداران را چون بدکاران قرار خواهیم داد (قلم/۳۵)؟
آیا کسانی که مرتکب کارهای بد شده‌اند، پنداشته‌اند که آنها را مانند کسانی قرار می‌دهیم که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند [به طوری که] زندگی و مرگشان یکسان باشد؟ چه بد داوری می‌کنند (جاثیه/۲۱). آيا كسي كه وعدۀ نيكو به او داده‌ايم و او به آن خواهد رسيد، مانند كسي است كه از كالاي زندگي دنيا او را بهره‌مند گردانيديم؟ روز قيامت او از احضار‌شدگان [در آتش] است (قصص/۶۱).
آیا کسی که خدا سینه‌اش را برای [پذیرش] اسلام گشاده است و برخوردار از نوری از جانب پروردگارش می‌باشد [همانند فرد کوردل است] (زمر/۲۲)؟ آیا کسی که خشنودی خدا را پیروی می‌کند، چون کسی است که به خشمی از خدا دچار گردیده است و جایگاه او جهنّم است؟ چه بد بازگشتگاهی است. [هر یک از آنها را] نزد خدا درجاتی است (آل‌عمران/۱۶۲-۱۶۳).
کسانی از شما، که پیش از فتح [مکه] انفاق کرده‌اند [بادیگران] یکسان نیستند. آنها از نظر درجه والاتر از کسانی هستند که بعداً به انفاق و جهاد پرداخته‌اند (حدید/۱۰). مومنان خانه‌نشین که زیان دیده نیستند با آن مجاهدانی که با مال و جان خود در راه خدا جهاد می‌کنند، یکسان نیستند. خدا کسانی را که با مال و جان خود جهاد می‌کنند، بر آنان كه [از جهاد] خودداري ورزند، در رتبه، برتري داده است. خدا همه را وعدۀ نیکو داده است. [ولی] مجاهدان را بر خانه‌نشینان به پاداشی بزرگ برتری بخشیده است (نساء/۹۵). منافقان آرزو دارند همان‌گونه كه خود كافر شده‌اند، شما [مومنان نيز] كافر شويد تا با هم يكسان باشيد (نساء/۸۹).
آیا سیراب کردن حاجیان و آباد ساختن مسجدالحرام را همانند [کار] کسی پنداشته‌اید که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و در راه خدا جهاد می‌کند؟ [هرگز، این دو] نزد خدا یکسان نیستند (توبه/۱۹).
همۀ اهل‌کتاب یکسان نیستند. از میان آنها گروهی درست‌کردار هستند (آل‌عمران/۱۱۳).
خدا مثَلي زده است، مردي كه چند خواجۀ ناسازگار در [مالكيّت] او شركت دارند و مردي كه تنها فرمانبردار يك مرد است. آيا اين دو در مَثَل يكسان هستند (زمر/۲۹)؟ خدا مَثََلي مي‌زند، بنده‌اي است زرخريد كه هيچ كاري از او بر نمي‌آيد. آيا با كسي كه به او از جانب خود روزي نيكو داده‌ايم و او از آن در نهان و آشكار انفاق مي‌كند، يكسان است؟ ستايش براي خداست. [نه] بلكه بيشتر آنها نمي‌دانند. خدا مَثَلي مي‌زند، دو مردند كه يكي از آنها لال است و هيچ كاري از او برنمي‌آيد و سربار مولاي خود مي‌باشد. هر جا او را مي‌فرستد، چيزي به همراه نمي‌آورد. آيا او با كسي كه به عدالت فرمان مي‌دهد و خود بر راه راست است، يكسان است (نحل/۷۵-۷۶)؟
دوزخیان و بهشتیان یکسان نیستند. بهشتیان هستند که کامیابند (حشر/۲۰). آیا آن کسی که [به جای دست‌ها] با چهرۀ خود گزند عذاب را در روز قیامت دفع می‌کند، [مانند کسی است که از عذاب ایمن است] (زمر/۲۴)؟
اگر تو را [اي پيامبر]، استوار نكرده بوديم، نزدیک بود کمی به سوی آنها [مشركان] متمایل شوی. در آن صورت حتماً تو را دو برابر در زندگی و دو برابر پس از مرگ [عذاب] می‌چشاندیم. آنگاه در برابر ما برای خود یاوری نمی‌یافتی (اسراء/۷۴-۷۵). ای همسران پیامبر، هر کس از شما مبادرت به کار زشت آشکاری کند، عذابش دو برابر خواهد بود. این بر خدا آسان است. هر کس از شما خدا و فرستادۀ او را فرمان برد و کار شایسته کند پاداش او را دو برابر می‌دهیم و برای او روزی نیکو فراهم می‌کنیم. ای همسران پیامبر، شما همانند هیچ یک از زنان [دیگر] نیستید … (احزاب/۳۰-۳۲).