بی‌نیازی، احتیاج نداشتن، این مفهوم با ریشۀ غَنَیَ ۳۰ بار آمده است.
چکیده: تنها خداست که بی‌نیاز است. آنچه که انسان می‌پندارد می‌تواند او را بی‌نیاز می‌کند، همچون اموال، فرزندان و دوستان و … نمی‌توانند نیاز او را برطرف سازند انسان نیازمند است و فقط خداوند می‌تواند نیازهای او را برطرف کند.
تنها خداوند است که بی‌نیاز است (یونس/۶۸؛ …) و بی‌نیاز می‌کند (نجم/۴۸).
ظنّ و گمان، انسان را از شناختِ حق بی‌نیاز نمی‌کند (یونس/۳۶؛ نجم/۲۸). اموال و فرزندان، کافران را از خدا بی‌نیاز نمی‌کند (آل‌عمران/۱۱۶،۱۰). دستاوردهای پیشینیان آنها را بی‌نیاز نکرد (غافر/۸۲؛ زمر/۵۰). انسان هنگامی که خود را بی‌نیاز ببیند، طغیان می‌کند (علق/۷،۶).
ابراهیم به پدر خود گفت: چرا چیزی را که نمی‌شنود، نمی‌بیند و تو را بی‌نیاز نمی‌کند، می‌پرستی (مریم/۴۲)؟
خداوند به پیامبر می‌فرماید: مگر نه این‌که خدا تو را نیازمند یافت و بی‌نیازت گردانید؟ پس تو یتیم را نیازار. گدا را از خود نران و از نعمت خود با مردم سخن بگو (ضحی/۱۱-۸). آن که خود را بی‌نیاز می‌پندارد، تو به او می‌پردازی. با آن‌که اگر پاک نگردد بر تو مسئولیّتی نیست (عبس/۵-۷). غنایم بدون جنگ، از آنِ خدا، پیامبر، خویشان نزدیک [او]، یتیمان، بینوایان و درراه‌ماندگان است تا میان بی‌نیازان دست به دست نگردد (حشر/۷). [انفاق] برای نیازمندانی است که در راه خدا به تنگنا افتاده‌اند و نمی‌توانند سفر کنند. به سبب خویشتن‌داری افراد ناآگاه آنها را بی‌نیاز می‌پندارند (بقره/۲۷۳) سرزنش بر کسانی است که با آن‌که بی‌نیاز هستند از تو اجازه [ترک جهاد] می‌خواهند (توبه/۹۳). ای مومنان، اگر از تنگدستی می‌ترسید خدا اگر بخواهد شما را از فضل خود بی‌نیاز می‌کند (توبه/۲۸). ای مومنان، برای خدا گواهی دهید. هر چند به زیان شما، پدر و مادر و نزدیکان شما باشد. اگر دو طرف دعوا بی‌نیاز یا نیازمند باشند، خدا به آنها سزاوارتر است (نساء/۱۳۵). هر که بی‌نیاز بود از گرفتن اجرتِ سرپرستی یتیمان خودداری کند و هر که نیازمند بود مطابق عرف اُجرت بگیرد (نساء/۶). بی‌همسران و کنیزان درستکار خود را همسر بدهید. اگر تنگدست هستند، خدا آنان را از فضل خود بی‌نیاز خواهد کرد. خدا گشایشگر دانا است. آنان که وسیلۀ ازدواج نمی‌یابند، باید عفت ورزند تا خدا آنان را از فضل خود بی‌نیاز گرداند (نور/۳۳،۳۲). اگر زن و مرد [نتوانند سازش کنند] و از یکدیگر جدا شوند خدا هر یک را از گشایش خود بی‌نیاز می‌گرداند (نساء/۱۳۰).
خدا از [ایمان] کافران بی‌نیاز بود (تغابن/۶). منافقان به کینه‌جویی برنخاستند مگر بعد از آن‌که خدا و پیامبر او از فضل خود آنها را بی‌نیاز گردانیدند (توبه/۷۴،۷۳). خدا سخن کسانی که گفتند: خدا فقیر است و ما بی‌نیاز هستیم را شنید. به زودی آنچه را گفتند و … را می‌نویسد و به آنها می‌گوید: عذاب سوزان را بچشید (آل‌عمران/۱۸۱). کسانی که قومی که مورد خشم خدا قرار گرفته‌اند را به دوستی می‌گیرند، اموال و فرزندان، آنها را در برابر خدا بی‌نیاز نمی‌کند (مجادله/۱۸،۱۷،۱۴). مال ابولهب و آنچه به دست آورده بود او را بی‌نیاز نکرد و به زودی در آتشی پر زبانه در آید (مسد/۲).
آن کس که کارنامۀ او به دست چپش داده شود، می‌گوید: مال من، مرا بی‌نیاز نکرد (حاقّه/۲۸،۲۵). آن کس که بخل ورزید و خود را بی‌نیاز دانست، چون هلاک شد [به دوزخ افتاد] و اموال او، او را بی‌نیاز نکرد (لیل/۱۱،۸). پیشاپیشِ هر دروغزن گناهکار، دوزخ است. آنچه اندوخته و آن دوستانی که غیر از خدا گرفته او را بی‌نیاز نمی‌کند (جاثیه/۱۰،۷). در آن روز اهل اعراف مردمی را که آنان را از چهره‌شان می‌شناسند، ندا می‌دهند و می‌گویند: که جمع [مال یا جمعیّت] شما و گردنکشی، شما را بی‌نیاز نکرد (اعراف/۴۸).
خوراکی جهنّم نه فربه می‌کند و نه از گرسنگی بی‌نیاز می‌کند (غاشیه/۷).
فقر