چكيده: خدا انسان را از گِل، گِلي خشك و گِلي سياه و بدبو آفريد. برای عذاب قوم لوط و اصحاب فیل، باراني از گِل سخت‌شده فرستاده شد. عيسي به اذن خدا پرنده‌اي از گِل مي‌ساخت و در آن می‌دمید، آن‌گاه به اذن او پرنده‌ای می‌شد.

[خدا] كسى است كه هر چيزى را نيكو آفريده است و آفرينش انسان را از گِل آغاز كرد (سجده/۷). به‌يقين انسان را از عصاره‏اى از گِل آفريديم (مومنون/۱۲). ما آنان را از گِلى چسبنده پديد آورديم (صافّات/۱۱). به‌راستي انسان را از گِلى خشك از گِلى سياهِ بدبو آفريديم (حجر/۲۶). انسان را از گِل خشكيدة سفال‌مانند آفريد (رحمن/۱۴). او كسى است كه شما را از گِل آفريد آن‌گاه مدّتى را مقرّر داشت و اجل حتمى، نزد او است سپس شما ترديد مى‏كنيد (انعام/۲).

پروردگارت به فرشتگان فرمود: من بشرى از گِل خواهم آفريد (ص/۷۱). من بشرى از گِل خشك، از گِلى سياهِ بدبو خواهم آفريد (حجر/۲۸). پس هنگامی که آن را سامان دادم و از روح خود در آن دميدم، برای او سجده کنید (حجر/۲۹؛ ص/۷۲). به فرشتگان گفتيم: براى آدم سجده كنيد، پس [همه] جز ابليس سجده كردند (اسراء/۶۱). پس فرشتگان همگى يكسره سجده كردند جز ابليس كه خوددارى كرد از اين‌كه با سجده‏كنندگان باشد (حجر/۳۰-۳۱). همة فرشتگان يكسره سجده كردند جز ابليس  که استکبار ورزید و از كافران شد (ص/۷۳-۷۴). [خدا] فرمود: چون تو را به سجده امر كردم چه چيز مانع تو شد از اين‌كه سجده كنى (اعراف/۱۲)؟ گفت: من از او بهتر هستم. من را از آتش آفريدى و او را از گِل آفريدى (اعراف/۱۲؛ ص/۷۶). گفت: آيا براى كسى كه از گل آفريدى، سجده كنم (اسراء/۶۱)؟ گفت: من آن نيستم كه براى بشرى كه او را از گلى خشك، از گِلى سياهِ بدبو آفريده‏اى، سجده كنم (حجر/۳۳).

[فرستادگان به ابراهيم] گفتند: ما به سوى قومی پليدكار فرستاده شده‏ايم تا سنگ‌هايى از گِل، بر آنان بفرستيم كه نزد پروردگارت براى اسرافكاران نشان‏گذارى شده است (ذاريات/۳۲-۳۴). پس چون فرمان ما آمد، آن [شهر] را زير و رو كرديم و بر آن، پي‌درپي از سنگ‌هايي از گِل سخت‌شدة متراکم بارانديم كه نزد پروردگارت نشان‏گذاري شده بود و آن از ستمكاران دور نيست (هود/۸۲-۸۳). آن [شهر] را زير و رو كرديم و بر آنان سنگ‌هايى از گِل سخت‌شده بارانديم. به‌يقين در اين، براى هوشياران نشانه‌ها است (حجر/۷۴-۷۵).

فرعون گفت: اى بزرگان، جز خودم براى شما معبودي نمى‏شناسم، پس اى هامان، براي من بر گِل، آتش بيفروز و براى من برجى بساز، شايد از خداى موسى اطّلاع يابم (قصص/۳۸).

[فرشتگان گفتند: ای مریم، خدا عیسی را] به پیامبری به سوی بنی‌اسرائیل [می‌فرستد که او مي‌گويد:] به‌راستي من از جانب پروردگارتان براي شما نشانه‌اي آورده‏ام. من از گِل براى شما [چيزى] همانند پرنده مى‏سازم آن‌گاه در آن مى‏دمم پس به اذن خدا پرنده‏اى مى‌شود. … بی‌گمان در اینها نشانه‌ای است اگر مومن باشید (آل‌عمران/۴۹). خدا فرمود: اى عيسى، پسر مريم، نعمت من را بر خود و بر مادرت به ياد آور … آن‌گاه كه به اذن من، از گِل [چيزى] همانند پرنده مى‏ساختى پس در آن مى‏دميدى و به اذن من پرنده‏اى مى‏شد … پس کسانی که کافر شدند، گفتند: این جز سحری آشکار نیست (مائده/۱۱۰).

بر آنها (اصحاب فيل) دسته‌دسته پرندگانى فرستاد که بر آنان سنگ‌هايى از گل سخت‌شده مى‏افكندند پس آنان را مانند کاهِ ریز و نیم‌جویده گردانید (فيل/۳-۵).

[الله] الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِينٍ (سجده/۷) وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن سُلَالَةٍ مِّن طِينٍ (مومنون/۱۲) إِنَّا خَلَقْنَاهُم مِّن طِينٍ لَّازِبٍ (صافّات/۱۱) وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ (حجر/۲۶) خَلَقَ الْإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ (الرحمن/۱۴) هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَى أَجَلًا وَأَجَلٌ مُّسمًّى عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ (انعام/۲)

إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِينٍ (ص/۷۱) إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ (حجر/۲۸) فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ (حجر/۲۹؛ ص/۷۲) وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلآئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ (اسراء/۶۱) فَسَجَدَ الْمَلآئِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ* إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى أَن يَكُونَ مَعَ السَّاجِدِينَ (حجر/۳۰-۳۱) فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ* إِلَّا إِبْلِيسَ اسْتَكْبَرَ وَ كَانَ مِنْ الْكَافِرِينَ (ص/۷۳-۷۴) قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلاَّ تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ (اعراف/۱۲) قَالَ أَنَاْ خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِن طِينٍ (اعراف/۱۲؛ ص/۷۶) قَالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِينًا (اسراء/۶۱) قَالَ لَمْ أَكُن لِّأَسْجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقْتَهُ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ  (حجر/۳۳)

قَالُوا (المرسلون لابراهیم) إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ* لِنُرْسِلَ عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن طِينٍ*  مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفِينَ (ذاريات/۳۲-۳۴) فَلَمَّا جَاء أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَ أَمْطَرْنَا عَلَيْهَا حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ مَّنضُودٍ* مُّسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَ وَ مَا هِيَ مِنَ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ (هود/۸۲-۸۳) فَجَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَ أَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِّن سِجِّيلٍ* إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لِّلْمُتَوَسِّمِينَ (حجر/۷۴-۷۵)

وَ قَالَ فِرْعَوْنُ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ مَا عَلِمْتُ لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يَا هَامَانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَل لِّي صَرْحًا لَّعَلِّي أَطَّلِعُ إِلَى إِلَهِ مُوسَى (قصص/۳۸)

[قالت الملائکة یا مریم ان الله یرسل عیسی] رَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُم بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُم مِّنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللّهِ … إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ (آل‌عمران/۴۹) إِذْ قَالَ اللّهُ يَا عِيسى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَ عَلَى وَالِدَتِكَ … إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي … فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلاَّ سِحْرٌ مُّبِينٌ (مائده/۱۱۰)

وَ أَرْسَلَ عَلَيْهِمْ (اصحاب فیل) طَيْرًا أَبَابِيلَ* تَرْمِيهِم بِحِجَارَةٍ مِّن سِجِّيلٍ* فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَّأْكُولٍ (فيل/۳-۵)