چکیده: پس از آمدن پیامبران، برخی هدایت و برخی گمراه شدند. بعد از حق جز گمراهی چیست؟ هر کس از هدایت خدا پیروی کند، گمراه نمی‌شود. خدا بر آن نیست که قومی را پس از آن‌که هدایتشان کرد، گمراه کند. هر کس گمراه شود، تنها به زیان خود گمراه شده است. بسیاری از جنّیان و آدمیان از چهارپایان گمراهتر هستند. خدا به کسی که از راه او گمراه شده، داناتر است. او هر كس را بخواهد گمراه مى‏كند. خدا ستمکاران و کسانی که هوای خود را معبود گرفته‌اند و هر کس را که اسراف‌کنندۀ شکاک باشد، گمراه می‌کند. هر کس را خدا بخواهد گمراه کند، سینۀ او را تنگ مي گرداند. هر کس را خدا گمراه کند، زیانکار است، هیچ راهی ندارد. برای او هدایت‌کننده‌ و سرپرستی نیست و در برابر عذاب خدا هیچ نگهدارنده‌ای ندارد.  هر کس را خدا گمراه کند، در زندگی دنیا عذاب دارد و عذاب آخرت سخت‌تر است. هر کس در دنیا کور باشد، در آخرت کور و گمراه‌تر خواهد بود. خدا به گمراهان مهلت می‌دهد. هر کس را خدا هدایت کند، برای او گمراه‌کننده‌ای نخواهد بود. هر کس به خدا شرک ورزد، هر کس به خدا، فرشتگان او، کتاب‌های او، فرستادگان او و روز بازپسین کفر ورزد و از راه خدا باز دارد، در گمراهی دوری افتاده است. هر کس خدا و فرستادۀ او را نافرمانی کند، ستمکاران و سخت‌دلانی که یاد خدا نمی‌کنند در گمراهی آشکاری هستند. کسانی که بعد از ایمانشان کفر ورزیدند، بر کفر خود افزودند و مجرمان گمراه هستند. کسانی که می‌گویند: به خدا و روز بازپسین ایمان آوردیم و مومن نیستند و کسانی که آن‌چه خدا از کتاب نازل کرده را کتمان می‌کنند، گمراهی را به هدایت خریده‌اند. برخی از روى نادانى با هوس‌هاى خود مردم را گمراه مى‏كنند و ستمکار هستند. شیطان بسیاری از مردم را گمراه کرد. او هر کس که او را سرپرست بگیرد، گمراه مي‌کند. بت‌ها بسیاری از مردم را گمراه کردند. خدایا، ما را به راه گمراهان هدایت نکن. کسی جز گمراهان از رحمت پروردگار ناامید نمی‌شود. خدا براى شما احکام را بیان می‌کند تا گمراه نشويد. اگر محتضَر از تکذیب‌کنندگانِ گمراه باشد، با آبی جوشان پذیرایی می‌شود. آن روز جهنمیان می‌گویند: ما در گمراهی آشکاری بودیم.

[پروردگار] گروهی را هدایت کرد و گروهی گمراهی بر آنان سزاوار شد. بدون تردید آنان غیر از خدا، شیطان را سرپرست گرفتند و می‌پندارند هدایت شده‌اند (اعراف/۳۰). به‌راستی در میان هر امّتی فرستاده‌ای برانگیختیم که خدا را بپرستید و از طاغوت دوری کنید پس خدا برخی از آنان را هدایت کرد و برخی گمراهی بر آنان سزاوار شد پس در زمین بگردید و بنگرید عاقبت تکذیب‌کنندگان چگونه بوده است (نحل/۳۶). هر کس هدایت یابد، تنها به سود خود هدایت یافته است و هر کس گمراه شود، به زیان خود گمراه شده است. هیچ باربرداری بار [گناه] دیگری را برنمی‌دارد. ما عذاب‌کننده نبوده‌ایم تا زمانی که فرستاده‌ای برانگيزيم (اسراء/۱۵). بی‌گمان پروردگار تو، خود به کسی که از راه او گمراه شده، داناتر است. او به هدایت‌یافتگان داناتر است (قلم/۷).

به‌یقین بسیاری از جنّیان و آدمیان را برای جهنّم آفریدیم. به‌راستي آنان قلب‌هایی دارند که با آن نمی‌فهمند، چشم‌هایی دارند که با آن نمی‌بینند و گوش‌هایی دارند که با آن نمی‌شنوند. آنان همانند چهارپایان هستند، بلکه گمراه‌ترند. آنان غافلان هستند (اعراف/۱۷۹). کیست گمراه‌تر از آن که به غیر از خدا، کسی را می‌خواند که تا روز قیامت او را پاسخ نمی‌دهد و آنان از دعایشان غافل هستند؟ هنگامی که مردم محشور می‌شوند، دشمنان آنان می‌شوند و به عبادت آنان كفر مي‌ورزند (احقاف/۵-۶). هر کس در این [دنیا] کور باشد پس او در آخرت کور و گمراه‌تر خواهد بود (اسراء/۷۲).

اگر خدا مى‏خواست بي‌ترديد شما را امّتى واحد قرار مى‏داد ولى هر كس را بخواهد گمراه مي‌كند و هر كس را بخواهد هدايت مى‏كند. از آن‌چه انجام مى‏داديد، به‌راستي ‌پرسيده خواهيد شد (نحل/۹۳). کسانی که آیات ما را تکذیب می‌کردند، کران و لالانی در تاریکی‌ها هستند. خدا هر کس را بخواهد، گمراه می‌کند و هر کس را بخواهد بر راه راست قرار می‌دهد (انعام/۳۹). خدا کسانی را که ایمان آورده‌اند، در زندگی دنیا و در آخرت با گفتار ثابت، استوار می‌گرداند. خدا ستمکاران را گمراه می‌کند. خدا هر چه بخواهد انجام می‌دهد (ابراهیم/۲۷). كساني كه ستم كردند بدون علم از هوس‌های خود پیروی کردند پس، آن کس را که خدا گمراه کرده است، چه کسی هدایت می‌کند؟ آنان یاورانی ندارند (روم/۲۹). [ستمکاران] سرپرستانی غير از خدا ندارند که آنان را یاری کنند. هر کس را خدا گمراه کند، هیچ راهی ندارد (شوری/۴۶). هر کس را خدا هدایت کند، او هدایت یافته است و هر کس را گمراه کند، پس آنان خود زیانکاران هستند (اعراف/۱۷۸). هر کس را خدا گمراه کند، هدایت‌کننده‌ای برای او نخواهد بود. آنان را در طغیانشان سرگردان رها می‌کند (اعراف/۱۸۶). هر کس را خدا گمراه کند، هدایت‌کننده‌ای نخواهد داشت. هر کس را خدا هدایت کند، برای او گمراه‌کننده‌ای نخواهد بود. آیا خدا شکست‌ناپذیر صاحب انتقام نیست (زمر/۳۶-۳۷)؟ كساني كه از پروردگارشان مى‏ترسند، پوست بدنشان از آن (قرآن) به لرزه مى‏افتد سپس پوست و دلشان به ياد خدا نرم مي‌شود. اين، هدايت ‏خدا است. هر كس را بخواهد با آن (قرآن) هدایت می‌کند و هر كس را خدا گمراه كند، هدایت‌کننده‌ای نخواهد داشت (زمر/۲۳). برای خدا شریکانی قرار دادند. بگو، آنان را نام ببرید. آیا او را به آن‌چه در زمین است و او نمی‌داند، خبر می‌دهید یا سخنی سطحی می‌گویید؟ بلکه برای کسانی که کفر ورزیدند، مکرشان زینت داده ‌شده است و از راه خدا بازداشته شده‌اند. هر کس را خدا گمراه کند، هدایت‌کننده‌ای ندارد. آنان در زندگی دنیا عذابی دارند و بي‌ترديد عذاب آخرت سخت‌تر است. آنان در برابر [عذاب] خدا هیچ نگهدارنده‌ای ندارند (رعد/۳۳-۳۴). هر کس را خدا گمراه کند، بعد از او هیچ سرپرستی ندارد (شوری/۴۴). هر کس را خدا هدایت کند، او هدایت شده است و هر کس را گمراه کند، هرگز برای آنها غير از او سرپرستی نخواهی یافت. روز قیامت آنان را به رو افتاده، کور، لال و کر محشور خواهیم کرد. جایگاه آنان جهنّم است. هرگاه فرو نشیند، بر آنان شعله‌اي می‌افزاییم. این سزای آنان است. به سبب این‌که به نشانه‌های ما کفر ورزیدند و گفتند: آیا هنگامي که ما استخوان و خاکستر شدیم، باز در آفرینشی جديد برانگيخته خواهیم شد (اسراء/۹۷-۹۸)؟ هر کس را خدا هدایت کند، سینۀ او را برای اسلام می‌گشاید و هر کس را بخواهد گمراه کند، سینۀ او را تنگ مي‌گرداند. گویی در آسمان بالا می‌رود. خدا این‌گونه پلیدی را بر کسانی که ایمان نمی‌آورند، قرار می‌دهد. اين راه راست پروردگار تو است. به‌راستي آيات را براي گروهي كه متذكّر مي‌شوند به تفصيل بيان كرديم (انعام/۱۲۵-۱۲۶). آیا دیدی آن کس را که هوای خود را معبود خود گرفت؟ خدا او را از روي آگاهي گمراه کرد، بر شنوایی و قلب او مُهر زد و بر دیده‌اش پرده نهاد. چه کسی بعد از خدا او را هدایت می‌کند؟ آیا متذکّر نمی‌شوید (جاثیه/۲۳)؟

ما نگهبانان آتش را جز فرشتگان نگردانديم و تعداد آنان را جز آزمایشي براي كساني كه كفر ورزيده‌اند، قرار نداديم تا کسانی که کتاب داده‌ شده‌اند، به یقین برسند و بر ایمان کسانی که ایمان آورده‌اند، بیفزاید و کسانی که کتاب داده ‌شده‌اند و مومنان تردید نکنند و تا کسانی که در قلب‌هایشان بیماری است و کافران بگویند: خدا از این مَثَل چه چیزی اراده کرده است؟ این‌گونه خدا هر کس را بخواهد گمراه می‌کند و هر کس را بخواهد هدایت می‌کند. سپاهیان پروردگار تو را جز او کسی نمی‌داند. این جز تذکّری برای بشر نیست (مدّثّر/۳۱). بدون تردید خدا از این‌که به پشه‌ای یا فوق آن مَثَل بزند، شرم ندارد پس کسانی که ایمان آورده‌اند، می‌دانند که آن حق و از جانب پروردگارشان است ولی کسانی که کفر ورزیدند، می‌گویند: خدا از این مَثَل چه چیزی اراده کرده است؟ بسیاری را با آن گمراه می‌کند و بسیاری را با آن هدایت می‌کند و با آن جز نافرمانان را گمراه نمی‌کند (بقره/۲۶). خدا بر آن نیست که قومی را پس از آن‌که هدایتشان کرد، گمراه کند تا آن‌چه را باید از آن پرهيز کنند، برای آنان بیان کند. به‌راستی خدا به هر چیزی دانا است (توبه/۱۱۵). این، خدا، پروردگار حقيقي شما است پس بعد از حق جز گمراهی چيست؟ پس چگونه بازگردانیده می‌شوید (یونس/۳۲)؟ دعوت حق براى او است و كسانى كه [مشركان] جز او مى‏خوانند، هيچ جوابى به آنان نمى‏دهند مگر مانند كسى كه دو دستش را به سوى آب بگشايد تا [آب] به دهانش برسد در حالى كه به [دهان] او نخواهد رسيد و دعاى كافران جز در گمراهي نيست (رعد/۱۴).

بدون تردید خدا این‌که به او شرک آورده شود را نمی‌آمرزد ولی پایین‌تر از آن را برای هر که بخواهد می‌آمرزد. هر کس به خدا شرک ورزد، به‌یقین دچار گمراهی دوری شده است (نساء/۱۱۶). هر کس به خدا، فرشتگان او، کتاب‌های او، فرستادگان او و روز بازپسین کفر ورزد، دچار گمراهی دوری شده است (نساء/۱۳۶). به‌یقین کسانی که کفر ورزیدند و از راه خدا باز داشتند، دچار گمراهی دوری شده‌اند (نساء/۱۶۷). بدون تردید کسانی که بعد از ایمانشان کفر ورزیدند، سپس بر کفر خود افزودند، هرگز توبة آنان پذیرفته نخواهد شد. آنان همان گمراهان هستند (آل‌عمران/۹۰). مَثَل كسانى كه به پروردگار خود كافر شدند، اعمال آنان مانند خاكسترى است كه بادى تند در روزى طوفانى، بر آن بوزد. از آن‌چه به دست آورده‏اند هيچ [بهره‏اى] نمى‏توانند ببرند. اين همان گمراهى دور است (ابراهيم/۱۸). [کافران] کسانی هستند که زندگی دنیا را بر آخرت ترجیح مي‌دهند، از راه خدا باز مي‌دارند و آن را کژ مي‌خواهند. آنان در گمراهی دوری هستند (ابراهیم/۳). آگاه باش کسانی که در مورد قیامت شک مي‌ورزند، در گمراهی دوری هستند (شوری/۱۸). از مردم کسی است که خدا را یکسویه می‌پرستد. اگر خیری به او برسد، به آن آرامش می‌گیرد و اگر بلایی به او برسد، روی برمی‌تابد. او در دنیا و آخرت زیان‌کار است. این همان زیان آشکار است. به جای خدا چیزی را می‌خواند که نه زیانی به او می‌رساند و نه سودی به او می‌رساند. این همان گمراهی دور است. کسی را می‌خواند که زیان او نزدیکتر از سودش است. بد سرپرست و بد همدمي است (حج/۱۱-۱۳).

هیچ مرد و زن مومنی را نرسد که چون خدا و فرستادۀ او به کاری فرمان دهند، برای آنان در کارشان اختیاری باشد. هر کس از خدا و فرستادۀ او نافرمانی کند، بی‌گمان دچار گمراهی آشکاری شده است (احزاب/۳۶). به من نشان دهید آنان که غیر از او هستند چه آفریده‌اند؟ بلکه ستمکاران در گمراهی آشکاری هستند (لقمان/۱۱). روزی که [کافران] نزد ما آیند، چه شنوا و چه بینا هستند اما امروز ستمکاران در گمراهی آشکاری هستند (مریم/۳۸). آیا کسی که خدا سینۀ او را برای اسلام گشوده است پس او بر نوری از پروردگار خود است [مانند سخت‌دلان است؟] وای بر سخت‌دلانی که یاد خدا نمی‌کنند. اینان در گمراهی آشکار هستند (زمر/۲۲). به‌راستي مجرمان در گمراهى و جنون هستند (قمر/۴۷). بدون تردید کسانی که فرزندان خود را از روی بي‌خردي و بدون علم کشته‌اند و آن‌چه را خدا روزی آنان کرده بود از روی افترا، به خدا حرام کردند، سخت زیان کردند. به‌راستی آنان گمراه شده و هدایت نيافته‌اند (انعام/۱۴۰).

بی‌گمان کسانی که آن‌چه خدا از کتاب نازل کرده است را کتمان می‌کنند و آن را به بهای ناچیزی می‌فروشند، آنان جز آتش در شکم‌های خود فرو نمی‌برند. خدا روز قیامت با آنان سخن نمی‌گوید. آنان را پاک نمی‌گرداند و عذابی دردناک دارند. آنان کساني هستند که گمراهی را به هدایت و عذاب را به آمرزش خریدند، پس چه بر آتش شکیبا هستند (بقره/۱۷۴-۱۷۵). از مردم کسانی هستند که می‌گویند: به خدا و روز بازپسین ایمان آوردیم و آنان مومن نیستند. خدا و کسانی که ایمان آورده‌اند را فریب می‌دهند، در حالی‌که جز خود را فریب نمی‌دهند و نمی‌فهمند. در قلب‌های آنان بيماري است پس خدا بر بيماري آنان افزود. آنان به سبب این‌که دروغ می‌گفتند، عذابی دردناك دارند. هنگامی که به آنان گفته شود: در زمین فساد نکنید، می‌گویند: جز این نیست که ما اصلاح‌كنندگان هستیم. آگاه باشید که آنان فسادکاران هستند ولی نمی‌فهمند. هنگامی که به آنان گفته شود: همان‌گونه که مردم ایمان آوردند، ایمان بیاورید، می‌گویند: آیا همان‌گونه که بي‌خردان ایمان آوردند، ایمان بیاوریم؟ آگاه باشید که آنان خود بي‌خردان هستند ولي نمی‌دانند. هنگامی که با کسانی که ایمان آوردند، روبه‌رو ‌شوند، می‌گویند: ایمان آوردیم و هنگامی که با شیطان‌های خود خلوت کنند، می‌گویند: به‌راستي ما با شما هستیم. جز این نیست که ما [آنان را] مسخره می‌کردیم. خدا آنان را مسخره می‌کند و به آنان فرصت می‌دهد تا در طغیانشان سرگردان شوند. اینان هستند که گمراهی را به هدایت خریدند پس تجارت آنان سودی نکرد و هدایت‌يافته نبودند. مَثَل آنان مانند کسی است که آتشی روشن کرد پس هنگامی که اطراف او را روشن کرد، خدا نور آنان را بُرد و آنان را در تاریکی‌هایی که نمی‌بینند، رها کرد. کران، لالان و کوران هستند پس آنان باز نمی‌گردند یا مانند [کسانی هستند که در] رگبار تندی از آسمان که در آن تاریکی‌ها و رعد و برقی است، [قرار گرفته‌اند]. از صاعقه‌ها و بیم مرگ، انگشتان خود را در گوش‌های خود می‌کنند. خدا به کافران احاطه دارد. نزديک است برق چشمان آنان را برباید. هر بار که برای آنان روشن کند، در آن راه می‌روند و هنگامی که بر آنان تاریک نماید، باز ایستند. اگر خدا می‌خواست شنوایی و چشمان آنان را می‌برد. خدا بر همه چیز توانا است (بقره/۸-۲۰).

[خدایا] ما را به راه راست هدایت کن. راه کسانی که به آنان نعمت دادی، نه راه کسانی که مورد غضب قرار گرفته‌اند و نه راه گمراهان (حمد/۶-۷).

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، به خود بپردازید. هرگاه شما هدایت یابید آن که گمراه شده است، به شما زیانی نمی‌رساند. بازگشت همه به سوی خدا است و شما را از آن‌چه انجام می‌دادید، باخبر می‌کند (مائده/۱۰۵).

هنگامی که به انسان ضرری برسد، پروردگار خود را در حالی‌که به سوی او بازگشت‌کننده است، می‌خواند سپس هنگامی که از جانب خود به او نعمتی بدهد، آن‌چه را پيش‌ از آن، برایش دعا می‌کرد، فراموش می‌کند و برای خدا همتایانی قرار می‌دهد تا از راه او گمراه کند. بگو، به کفر خود اندکی برخوردار شو که بدون تردید تو از اهل آتش هستی (زمر/۸). برای خدا همتایانی قرار دادند تا از راه او گمراه کنند، بگو، برخوردار شوید که بدون تردید بازگشت شما به سوی آتش است (ابراهیم/۳۰). از مردم کسی است که بدون علم و بي‌هيچ هدایت و کتاب روشني دربارۀ خدا مجادله می‌کند. [از روی تکبّر] پهلو می‌پیچاند تا از راه خدا گمراه کند. در این دنیا خواری دارد و روز قیامت عذاب سوزان را به او می‌چشانیم (حج/۸-۹). از مردم کسی است که سخن بیهوده را می‌خرد تا بدون علم از راه خدا گمراه کند و آن را به ریشخند می‌گيرد. آنان عذابی خوارکننده خواهند داشت. هنگامی که آیات ما بر او تلاوت می‌شود، مستکبرانه روی برمی‌گرداند. گویی آن را نشنیده است. گویی در دو گوش او سنگینی است. پس او را به عذابی دردناک بشارت بده (لقمان/۶-۷). شما را چه شده كه از آن‌چه نام خدا بر آن برده شده است، نمى‏خوريد؟ در حالی‌که آن‌چه را بر شما حرام كرده جز آن‌چه به آن ناچار شده‏ايد، براى شما به تفصيل بيان کرده است. به‌راستى بسيارى از روى نادانى با هوس‌هاى خود [مردم را] گمراه مى‏كنند. بی‌گمان پروردگار تو به تجاوزكاران داناتر است (انعام/۱۱۹). چه کسی ستمکارتر از آن کسی است که بر خدا دروغ ببندد تا بدون علم مردم را گمراه کند؟ بی‌گمان خدا گروه ستمکاران را هدایت نمی‌کند (انعام/۱۴۴).

از مردم کسی است که دربارۀ خدا بدون علم مجادله می‌کند و از هر شیطان سركشي پیروی می‌کند. بر او (شیطان) مقرّر شده است که هر کس که او را سرپرست بگیرد، بدون شك او را گمراه مي‌کند و به سوی عذاب آتش سوزان هدایت مي‌کند (حج/۳-۴). اي فرزندان آدم، آيا با شما عهد نكرده بودم كه شيطان را نپرستيد، بی‌گمان او برای شما دشمنی آشکار است و من را بپرستيد؟ این راه راست است. به‌یقین [شیطان] بسیاری از شما را گمراه کرد آیا تعقّل نمی‌کنید (یس/۶۰-۶۲)؟ خدا شیطان را لعنت کرد. [شیطان] گفت: از بندگان تو سهم معیّنی برخواهم گرفت. آنان را گمراه می‌کنم و به آرزوها می‌افکنم. به آنان فرمان می‌دهم تا گوش‌های چهارپایان را بشکافند. به آنان فرمان می‌دهم تا آفرينش خدا را تغییر ‌دهند. هر کس شیطان را به غیر از خدا سرپرست بگیرد، بدون تردید دچار زیان آشکاری شده است. [شیطان] به آنان وعده می‌دهد و آنان را به آرزوها می‌افکند. شیطان جز فریب وعده نمی‌دهد. آنان جایگاهشان جهنّم است و هیچ راه گریزی از آن نیابند (نساء/۱۱۸-۱۲۱). آنان (ابليس و نسل او ) را در آفرینش آسمان‌ها و زمین شاهد نگرفتم و نه در آفرینش خودشان. من آن نیستم که گمراه‌كنندگان را دستیار [خود] بگیرم (کهف/۵۱).

گمراهی – اقوام، ما هیچ فرستاده‌ای را جز به زبان قوم او نفرستادیم تا برای آنان [حقایق را] بیان کند پس خدا هر کس را بخواهد گمراه می‌کند و هر کس را بخواهد هدایت می‌کند. او شکست‌ناپذیر حکیم است (ابراهیم/۴).

[پروردگار به آدم و همسرش] گفت: همگي از آنجا فرود آیید که بعضي از شما دشمن بعضي ديگر است پس اگر برای شما از جانب من هدایتی برسد، هر کس از هدایت من پیروی کند نه گمراه می‌شود و نه تیره‌بخت (طه/۱۲۳).

[نوح] گفت: ای قوم من، خدا را بپرستید که برای شما معبودی جز او نیست. بدون تردید من از عذاب روزی بزرگ، بر شما می‌ترسم. سران قوم نوح گفتند: ما تو را در گمراهی آشکاری می‌بینیم. گفت: ای قوم من، هیچ گمراهی در من نیست ولي من فرستاده‌ای از جانب پروردگار جهانیان هستم (اعراف/۵۹-۶۱). [قوم نوح] گفتند: معبودان خود را رها نکنید. هرگز وَدّ، سُواع، یَغوث، یَعوق و نَسر را رها نکنید. به‌راستی بسیاری را گمراه کردند. [نوح گفت: پروردگارا،] ستمکاران را جز گمراهی نیفزای … نوح گفت: پروردگارا، بر روی زمین هیچ یک از کافران را باقی نگذار. اگر آنان را واگذاری، بدون تردید آنان بندگان تو را گمراه می‌کنند و جز بدکار ناسپاس نمی‌زایند (نوح/۲۳-۲۷).

[قوم ثمود] گفتند: آیا تنها بشری از خودمان را پیروی کنیم؟ در این صورت ما به‌یقین در گمراهی و جنون هستیم (قمر/۲۴).

هنگامی که [ابراهیم] ماه را تابان دید، گفت: این پروردگار من است. هنگامی که [ماه] افول کرد، گفت: اگر پروردگارم من را هدایت نکرده بود، بی‌گمان از گروه گمراهان بودم (انعام/۷۷). [ابراهیم گفت:] پروردگارا، بدون تردید آنها (بتها) بسیاری از مردم را گمراه کردند پس هر کس از من پیروی کند پس به‌راستي او از من است و هر کس از من نافرمانی کند، به‌یقین تو آمرزندۀ مهربان هستی (ابراهیم/۳۶). هنگامي كه به پدر و قوم خود گفت: این مجسّمه‌هایی که ملازم آنان شده‌ايد، چیستند؟ گفتند: پدران خود را پرستندگان آنها یافتیم. گفت: به‌یقین شما و پدرانتان در گمراهی آشکاری بوديد (انبیاء/۵۲-۵۴). ابراهیم به پدر خود آزر، گفت: آیا بت‌ها را معبودان [خود] می‌گیری؟ به‌راستی من، تو و قومت را در گمراهی آشکاری می‌بینم (انعام/۷۴). [ابراهیم گفت: پروردگارا،] پدر من را بیامرزکه او از گمراهان بود (شعراء/۸۶). [فرستادگان به ابراهیم] گفتند: نترس كه ما تو را به پسرى دانا مژده مى‏دهيم. گفت: آيا با اين‌كه من را پيرى فرا رسيده است، بشارتم مى‏دهيد؟ به چه بشارت مى‏دهيد؟ گفتند: ما تو را به حق بشارت داديم پس از نااميدان نباش. [ابراهیم] گفت: چه کسی جز گمراهان از رحمت پروردگارش ناامید می‌شود (حجر/۵۳-۵۶)؟

به‌راستی در یوسف و برادران او برای سوال‌کنندگان، نشانه‌هایی است. آن‌گاه که گفتند: یوسف و برادر او، نزد پدرمان از ما دوست داشتنی‌تر هستند در حالی‌که ما گروهی نیرومند هستیم. بی‌گمان پدر ما در گمراهی آشکاری است (یوسف/۷-۸). هنگامی که کاروان حرکت کرد، پدر آنان گفت: اگر مرا کم‌خرد نخوانید، من بوی یوسف را درمی‌یابم. گفتند: به خدا سوگند که تو در گمراهی دیرین خود هستی پس هنگامی که بشارت‌دهنده آمد و آن (پیراهن) را بر صورت او انداخت پس او بینا گرديد، گفت: آیا به شما نگفتم که من از خدا چیزهایی می‌دانم که شما نمی‌دانید (یوسف/۹۴-۹۶). زنان در شهر گفتند: زن عزیز، از غلام خود کام می‌خواهد. او [یوسف] وی را شیفتۀ دوستی [خود] کرده است. به‌راستی ما او را در گمراهی آشکاری می‌بینیم (یوسف/۳۰).

[موسی] هنگامي كه اهل آن متوجّه نبودند، وارد شهر شد. در آنجا دو مرد را یافت که زدوخورد می‌کردند. یکی از پیروان او و دیگری از دشمنانش بود. آن که از پيروان او بود، بر ضدّ آن که از دشمنانش بود، از وی کمک می‌خواست پس موسی مشتی بر او زد و او را کشت. [موسی] گفت: این از کار شیطان است. بی‌گمان او دشمني گمراه‌کننده و آشکار است (قصص/۱۵). [فرعون به موسی] گفت: آیا تو را از کودکی در میان خود بزرگ نکردیم و سالیانی از عمر خود را در میان ما نماندي و انجام دادی آن کار خود را که انجام دادی، در حالی‌که از ناسپاسان بودی؟ گفت: آن را هنگامی انجام دادم که از گمراهان بودم (شعراء/۱۸-۲۰). [فرعون] گفت: حال نسل‌هاي نخستین چگونه است؟ گفت: علم آن در کتابی، نزد پروردگار من است. پروردگارم نه گمراه می‌شود و نه فراموش می‌کند (طه/۵۱-۵۲). موسی گفت: پروردگارا، بی‌گمان تو به فرعون و سران او در زندگی دنیا، زینت و اموال داده‌ای. پروردگارا، تا از راه تو گمراه کنند. پروردگارا، اموال آنان را نابود کن. دل‌های آنان را سخت گردان كه ایمان نياورند تا عذاب دردناک را ببینند (یونس/۸۸). هنگامی که [موسی] حق را از جانب ما برای آنان (فرعون، هامان و قارون) آورد، گفتند: پسران کسانی را که با او ایمان آورده‌اند، بکشید و زنانشان را زنده بگذارید ولی نیرنگ کافران جز در گمراهی نیست (غافر/۲۵). فرعون قوم خود را گمراه کرد و هدایت ننمود (طه/۷۹). [خدا به موسی] فرمود: ما بعد از تو، قومت را آزمودیم و سامری آنان را گمراه کرد (طه/۸۵). [موسی] گفت: ای هارون، هنگامی که دیدی آنان گمراه شدند، چه چیزی تو را بازداشت که از من پیروی نکردی؟ آیا از فرمان من سرپیچی کردی (طه/۹۲-۹۳)؟ هنگامی که [قوم موسی از پرستش گوساله] پشیمان شدند و دیدند که بدون ترديد گمراه شده‌اند، گفتند: اگر پروردگارمان بر ما رحم نکند و ما را نیامرزد، بی‌گمان از زیانکاران خواهیم شد (اعراف/۱۴۹). موسی از میان قوم خود، هفتاد مرد را برای میعاد ما برگزید، چون زلزله آنان را گرفت، گفت: پروردگارا، اگر می‌خواستی پیش از این آنان و من را هلاک می‌کردی. آیا به سبب آن‌چه كم‌خردان ما انجام داده‌اند، ما را هلاک می‌کنی؟ این جز آزمايش تو نیست. هر کس را بخواهی با آن گمراه می‌کنی و هر کس را بخواهی هدایت می‌کنی. تو مولای ما هستی. ما را بیامرز و بر ما رحم کن. تو بهترین آمرزندگان هستی (اعراف/۱۵۵). بی‌گمان خدا از بنی‌اسرائیل پیمان گرفت و از آنان دوازده سرپرست برانگیختیم. خدا فرمود: بی‌گمان من با شما هستم. اگر نماز برپا دارید، زکات بدهید، به فرستادگان من ایمان بیاورید، آنان را حمایت کنید و به خدا قرض نیکویی بدهید، به‌یقین بدی‌هایتان را از شما می‌زدایم و شما را به بهشت‌هایی که از زیر آن نهرها جاری است، داخل می‌کنم. هر کس از شما بعد از این کفر ورزد، بی‌گمان از راه راست، گمراه شده است (مائده/۱۲).

[مومن آل فرعون گفت:] روزی که پشت‌کنان می‌گریزید، برای شما در برابر خدا هیچ نگاهدارنده‌ای  نیست. هر کس را خدا گمراه کند، برای او هیچ هدایت‌کننده‌ای نخواهد بود. به‌راستی یوسف پیش از این برای شما دلایل روشن آورد ولی شما از آن‌چه برایتان آورد، پیوسته در شک بودید تا زمانی که از دنیا رفت، گفتید: خدا هرگز بعد از او فرستاده‌ای مبعوث نخواهد کرد. این‌چنین خدا هر کس را که اسراف‌کار شکّاک باشد، گمراه می‌کند (غافر/۳۳-۳۴).

ای داوود، به‌راستی ما تو را در زمین، خلیفه قرار دادیم، پس میان مردم به حق حکم کن و از هوس پیروی نکن که تو را از راه خدا، گمراه می‌کند. بدون تردید کسانی که از راه خدا گمراه شوند، به سبب آن‌که روز حساب را فراموش كرده‌اند، عذابی سختی خواهند داشت (ص/۲۶).

[مردی از دورترین جای شهر آمد و گفت:] آیا به جای پروردگارم، معبودانی را بگیرم که اگر رحمان ضرری برای من بخواهد، نه شفاعت آنان چیزی را از من دفع می‌کند و نه مرا نجات می‌دهند؟ در آن صورت بی‌گمان من در گمراهی آشکاری هستم (یس/۲۳-۲۴).

خورشید را می‌بینی که وقتی طلوع می‌کند، از غار آنان (اصحاب كهف) به سمت راست می‌گراید و هنگامی که غروب می‌کند، از سمت چپ آنان می‌گذرد، در حالی‌که آنان در محلّ وسیعی از غار بودند. این از نشانه‌های خدا است. هر کس را خدا هدایت کند، او هدایت شده است و هر کس را گمراه کند، هرگز برای او سرپرستی راهنما نخواهی یافت (کهف/۱۷).

ما آنان (کافران) را همان گونه كه باغداران را آزموديم، آزمايش کردیم، آن‌گاه كه سوگند خوردند كه صبح برخيزند و [ميوه] آن [باغ] را حتما بچينند و استثنا نکنند (چیزی برای فقرا نگذارند یا ان‌شاء‌الله نگفتند) پس در حالى كه آنان خوابیده بودند، آفتی از جانب پروردگارت بر آن باغ به گردش در آمد و به صورت درختان سوخته و سیاه درآمد … پس چون باغ را ديدند، گفتند: قطعا ما گمراه شده‏ايم (قلم/۱۷-۲۶).

گمراهی-پیامبر، آیا پروردگارت تو را یتیم نیافت پس پناه داد و تو را گمراه یافت پس هدایت کرد؟ تو را نیازمند یافت پس بی‌نیاز گردانید؟ پس یتیم را خوار نکن و سائل را نران و از نعمت پروردگارت سخن بگو (ضحی/۶-۱۱).

او كسي است كه در ميان درس ناخواندگان فرستاده‏اى از خودشان برانگيخت تا آيات او را بر آنان بخواند، پاكشان گرداند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد، در حالی‌که پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند (جمعه/۲). به‌يقين خدا بر مومنان منّت نهاد که فرستاده‌ای از خودشان در ميان آنان برانگيخت تا آيات او را بر آنان بخواند و پاكشان گرداند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد، در حالی‌که پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند (آل‌عمران/۱۶۴).

كسانى كه كافر شده‏اند، مى‏گويند: چرا از جانب پروردگارش نشانه‌ای بر او نازل نشده است؟ بگو، بی‌گمان ‏خدا است كه هر كس را بخواهد گمراه می‌کند و هر كس را که بازگردد، به سوى خود هدایت می‌کند (رعد/۲۷). كسانى كه كفر ورزيدند، گفتند: اين [كتاب] جز دروغى كه آن را بربافته نيست و گروهى ديگر او را بر آن يارى كرده‏اند. بی‌گمان ظلم و بهتانى پيش آوردند. گفتند: افسانه‏هاى پيشينيان است كه آنها را براى خود نوشته و صبح و شام بر او املا مى‏شود … ستمكاران گفتند: جز مردى افسون‏شده را دنبال نمى‏كنيد. بنگر چگونه براى تو مَثَل‌ها زدند و گمراه شدند پس نمى‏توانند راهى بيابند (فرقان/۴-۹). ستمکاران مي‌گويند: جز مردى افسون‏شده را پيروى نمى‏كنيد. ببين چگونه براى تو مَثَل‌ها‌ زدند و گمراه شدند پس نمى‏توانند راهي بيابند. گفتند: آيا وقتي ما استخوان و خاكستر شديم به‌راستي با آفرينشي جديد، برانگيخته خواهيم شد (اسراء/۴۷-۴۹)؟ من فرمان یافته‌ام تنها پروردگار اين شهر، كه آن را گرامي داشته و همه چيز از آنِ او است را پرستش كنم و فرمان یافته‌ام كه از مسلمانان باشم و اين‌كه قرآن را تلاوت کنم پس هر كس هدایت يابد، تنها به سود خود هدایت يافته است و هر كس گمراه شود، بگو، من فقط از هشداردهندگان هستم (نمل/۹۱-۹۲). چون تو را ببينند جز به ريشخندت نگيرند. [می‌گویند:] آيا اين همان كسى است كه خدا او را به رسالت فرستاده است؟ چيزى نمانده بود كه ما را از معبودانمان اگر بر آن ايستادگى نمى‏كرديم، گمراه كند. هنگامى كه عذاب را مى‏بينند، به زودى خواهند دانست چه كسى از راه گمراه‏تر است (فرقان/۴۱-۴۲). كساني كه كفر ورزيدند، گفتند: آيا مردي را به شما نشان دهيم كه به شما خبر مي‌دهد كه چون متلاشي شديد، بي‌ترديد در آفرينشي جديد خواهيد بود؟ آيا بر خدا دروغى بسته يا جنونى در او است؟ بلكه كساني كه به آخرت ايمان ندارند، در عذاب و گمراهى دوري هستند (سبأ/۷-۸). آیا می‌خواهید از فرستادة خود بخواهید هما‌ن‌گونه که پیش‌تر از موسی خواسته شد؟ هر کس کفر را با ایمان عوض کند، بدون تردید از راه درست گمراه شده است (بقره/۱۰۸). سوگند به آن ستاره وقتی فرو افتد که هم‌نشين شما نه گمراه است و نه بيراه و نه از روی هوس سخن می‌گوید (نجم/۱-۳). چون به آنان گفته شود: از آن‌چه خدا به شما روزى داده انفاق كنيد، كسانى كه كافر شده‏اند به آنان كه ايمان آورده‏اند، مى‏گويند: آيا كسى را بخورانيم كه اگر خدا مى‏خواست او را طعام می‌داد؟ شما جز در گمراهى آشكارى نيستيد (یس/۴۷). جز اين نيست كه جابجا كردن [ماه‌هاى حرام] فزونى در كفر است. کسانی که کفر ورزیدند به وسيلة آن، گمراه مى‏شوند. يك سال آن را حلال و يك سال آن را حرام مى‏شمارند تا با شمارة ماه‌هايى كه خدا حرام كرده است، برابر كنند پس آن‌چه را خدا حرام كرده، حلال می‌گردانند. زشتى اعمال آنان برايشان آراسته شده است. خدا گروه كافران را هدايت نمى‏كند (توبه/۳۷).

ما اين كتاب را براى مردم به حق بر تو فرو فرستاديم پس هر كس هدايت ‏شود، به سود خود اوست و هر كس گمراه شود، تنها به زيان خود گمراه مى‏شود و تو بر آنها وكيل نيستى (زمر/۴۱). بگو، اى مردم، حق از جانب پروردگارتان براى شما آمده است پس هر كس هدايت‏ شود، به سود خود هدايت مى‏شود و هر كس گمراه گردد، به زيان خود گمراه مى‏شود و من بر شما نگهبان نيستم (یونس/۱۰۸).

بگو، به من خبر دهید اگر [قرآن] از نزد خدا باشد و شما به آن کفر ورزید، کیست گمراه‌تر از آن که در ستيزه‌اي دور است (فصّلت/۵۲)؟ چون به آنان (مستكبران) گفته شود: پروردگارتان چه چيز نازل كرده است؟ مى‏گويند: افسانه‏هاى پيشينيان است تا روز قيامت بار [گناهان] خود را تمام بردارند و [نيز] بخشى از بار گناهان كسانى را كه ندانسته آنان را گمراه مى‏كنند. آگاه باشيد، بد است آن‌چه مى‏كشند (نحل/۲۴-۲۵). با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به شيوه‌اي كه نیکوتر است، مجادله کن. بی‌گمان پروردگار تو به کسی که از راه او گمراه شده، داناتر است. او به هدایت‌یافتگان داناتر است (نحل/۱۲۵). بدون تردید پروردگار تو به کسی كه از راه او گمراه شده است، داناتر است. او به هدایت‌یافتگان داناتر است. پس اگر به آیات او ایمان دارید، از آن چه نام خدا بر آن برده شده، بخورید (انعام/۱۱۷-۱۱۸). از هر كس كه از ياد ما روى برتافته و جز زندگى دنيا را خواستار نبوده است روى برتاب. اين منتهاى دانش آنان است. پروردگار تو خود به كسى كه از راه او گمراه شده داناتر و او به كسى كه هدايت شده، آگاه‏تر است (نجم/۲۹-۳۰). بگو، پروردگار من داناتر است كه چه کسی هدایت شده و چه كسي در گمراهی آشکاری است (قصص/۸۵). بگو، من نهى شده‏ام كسانى را كه شما غير از خدا مى‏خوانيد، بپرستم. بگو، من از هوس‌هاى شما پيروى نمى‏كنم که در آن صورت گمراه شده‌ام و از هدایت‌یافتگان نخواهم بود (انعام/۵۶). بگو، اگر گمراه شوم، فقط به زيان خود گمراه شده‏ام و اگر هدايت‏ يابم، به سبب آن است كه پروردگارم به من وحى مى‏كند. به‌راستی او ‏شنواى نزديك است (سبأ/۵۰).

اگر از بیشتر کسانی که روی زمین هستند پیروی کنی، تو را از راه خدا گمراه می‌کنند. جز از گمان پیروی نمی‌کنند و جز به تخمین و گزاف نمی‌پردازند (انعام/۱۱۶). اگر فضل خدا و رحمت او بر تو نبود، گروهی از آنان قصد داشتند تو را گمراه کنند در حالی‌که جز خود را گمراه نمی‌کنند و به تو هیچ زیانی نمی‌رسانند. خدا بر تو کتاب و حکمت نازل کرد و آن‌چه نمی‌دانستی به تو آموخت. فضل خدا بر تو عظیم است (نساء/۱۱۳). بگو، کیست که شما را از آسمان‌ها و زمین روزی دهد؟ بگو، خدا. به‌یقین ما و شما یا در هدایت هستیم یا در گمراهی آشکار (سبأ/۲۴). بگو، هر كس در گمراهى است، رحمان به او تا زمانى مهلت مى‏دهد تا وقتى آن‌چه به آنان وعده داده مى‏شود يا عذاب يا روز رستاخيز را ببينند پس به‌زودى خواهند دانست جايگاه چه كسى بدتر و سپاهش ناتوان‏تر است (مریم/۷۵). بگو، به من خبر دهيد اگر خدا من و هر كس را با من است، هلاك كند يا به ما رحم كند، چه كسى كافران را از عذابى دردناك پناه خواهد داد؟ بگو، او رحمان است. به او ايمان آورديم و بر او توكّل كرديم پس به زودى خواهيد دانست چه كسى است كه خود در گمراهى آشكارى است (ملک/۲۸-۲۹). آيا آن كه زشتى عملش براى او آراسته شده و آن را نیکو مى‏بيند [مانند مومن نيكوكار است؟] خدا است كه هر كس را بخواهد گمراه می‌کند و هر كس را بخواهد هدايت مى‏كند پس مبادا به سبب حسرت‌ بسیار بر آنان، جانت از دست برود. به‌راستي خدا به آن‌چه مى‏كنند، دانا است (فاطر/۸). آیا تو می‌توانی کران را شنوا کنی یا کوران و کسانی را که در گمراهی آشکاری هستند، هدایت کنی (زخرف/۴۰)؟ تو هدایت‌کنندة کوران از گمراهیشان نیستی. تو تنها کسانی را می‌شنوانی که به نشانه‌های ما ایمان می‌آورند و خود تسلیم هستند (نمل/۸۱؛ روم/۵۳). اگر بر هدايت آنان حرص ورزى پس به‌راستي خدا كسى را كه گمراه كرده است، هدايت نمى‏كند و يارى‏كننده‌ای ندارند (نحل/۳۷).

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، اگر براى جهاد در راه من و طلب خشنودى من بيرون آمده‏ايد، دشمن من و دشمن خودتان را به دوستى نگيريد كه با آنها اظهار دوستى كنيد در حالي‌كه بي‌ترديد به آن حقيقت كه براى شما آمده، كافر هستند. پيامبر و شما را [از مكّه] بيرون مى‏كنند كه به خدا پروردگارتان ايمان آورده‏ايد. [شما] پنهانى با آنان رابطه دوستى برقرار مى‏كنيد در حالى كه من به آن‌چه پنهان داشتيد و آن‌چه آشكار كرديد، داناتر هستم. هر كس از شما چنين كند، بي‌گمان از راه درست گمراه شده است (ممتحنه/۱).

آيا آن كه هوای خود را معبود خويش گرفته است، ديدى؟ آيا تو برای او کارساز هستی؟ آيا مي‌پنداري كه بيشتر آنان مى‏شنوند يا مى‏انديشند؟ آنان جز مانند چهارپایان نيستند بلكه گمراه‏ترند (فرقان/۴۳-۴۴). آيا نديده‏اى كسانى را كه مى‏پندارند به آن‌چه به سوى تو نازل شده و آن‌چه پيش از تو نازل شده، ايمان آورده‏اند و مى‏خواهند داورى را به سوى طاغوت ببرند در حالي‌كه فرمان يافته‏اند كه به آن كفر ورزند؟ شيطان مى‏خواهد آنان را به گمراهى دورى بیاندازد (نساء/۶۰). شما را چه شده است كه دربارة منافقان دو دسته شده‏ايد در حالي‌كه خدا آنان را به سبب آن‌چه انجام داده‏اند، واژگون كرده است؟ آيا مى‏خواهيد كسى را كه خدا گمراه کرده است، هدایت کنید؟ هر كس را خدا گمراه کند، هرگز راهى براى او نخواهى يافت (نساء/۸۸). [منافقان] ميان آنان (کافر و مومن) سرگردان هستند. نه با اينانند و نه با آنان. هر كس را خدا گمراه كند، هرگز راهى براى او نخواهى يافت (نساء/۱۴۳).

آیا کسانی را که بهره‌ای از کتاب یافته‌اند، نديده‌اي؟ گمراهی را می‌خرند و می‌خواهند شما نیز گمراه شوید (نساء/۴۴). هنگامی که حق از جانب ما برای آنان آمد، گفتند: چرا مانند آن‌چه به موسی داده ‌شد، به او داده نشده است؟ آیا اینان پیش از این به آن‌چه به موسی داده ‌شده بود کفر نورزیدند؟ گفتند: دو سحر هستند كه از هم پشتيباني مي‌كنند و گفتند: ما هر دو را انکار می‌کنیم. بگو، پس اگر راست می‌گویید کتابی از جانب خدا بیاورید که از این دو، هدایت‌کننده‌تر باشد تا آن را پیروی کنم. اگر تو را اجابت نکردند، بدان که فقط از هوس‌های خود پیروی می‌کنند. کیست گمراه‌تر از آن که غیر از هدایت خدا، از هوای نفس خود پیروی کند؟ بدون تردید خدا گروه ستمکار را هدایت نمی‌کند (قصص/۴۸-۵۰). گروهی از اهل‌کتاب آرزو مي‌كنند، كاش شما را گمراه کنند در حالی‌که جز خود را گمراه نمی‌کنند و نمی‌فهمند (آل‌عمران/۶۹). بگو، اى اهل‌كتاب، در دين خود به ناحق غلوّ نكنيد و از هوس‌هاى گروهى كه پيش از اين گمراه شدند و بسيارى را گمراه كردند و از راه راست گمراه شدند، پیروی نکنید (مائده/۷۷). بگو، اى اهل‌كتاب، آيا جز اين از ما انتقام مى‏گيريد كه ما به خدا و به آن‌چه به سوى ما نازل شده و به آن‌چه پيش از اين نازل شده، ايمان آورده‏ايم در حالی‌که بيشتر شما نافرمان هستید؟ بگو، آيا شما را به بدتر از اين كيفر در نزد خدا خبر دهم؟ كساني كه خدا لعنتشان كرده و بر آنان خشم گرفته و آنان را بوزينگان و خوكان قرار داده و کسی است که طاغوت را پرستش كرده، آنان بدترین جایگاه را دارند و از راه راست گمراه‏تر هستند (مائده/۵۹-۶۰).

[گروهی از جنّیان گفتند:] هر کس دعوت‌کنندۀ خدا را اجابت نکند، عاجزکنندۀ [خدا] در زمین نیست و غير از خدا دوستان و سرپرستانی ندارد. آنان در گمراهی آشکاری هستند (احقاف/۳۲).

از تو [دربارة كلاله] فتوا مى‏خواهند. بگو، خدا دربارة كلاله فتوا مى‏دهد. اگر مردى بميرد و فرزندى نداشته باشد و خواهرى داشته باشد، نصف آن‌چه برجا گذاشته، از آن او است و آن مرد نيز از خواهر [خود] ارث مى‏برد، اگر فرزندی نداشته باشد پس اگر [ورثه فقط] دو خواهر باشند، دوسوّم آن‌چه برجای نهاده، براى آن دو است و اگر [چند] خواهر و برادر بودند پس براي هر مرد، مانند نصيب دو زن است‏. خدا براى شما بیان می‌کند تا گمراه نشويد. خدا به هر چيزى دانا است (نساء/۱۷۶).

بر شما گناهى نيست كه [در حج] از فضل پروردگار خود بجوييد پس چون از عرفات كوچ كرديد، خدا را در مشعرالحرام ياد كنيد. او را آن‌گونه که شما را هدایت کرده، ياد كنيد. بدون تردید شما پیش از این از گمراهان بودید (بقره/۱۹۸). اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، هر گاه به وامى تا سررسيدى معيّن‏ با يكديگر معامله كرديد، آن را بنويسيد … و دو شاهد از مردانتان را به شهادت بگیرید، پس اگر دو مرد نبودند، مردى را با دو زن‏، از ميان شاهداني كه رضايت داريد، [شاهد بگيريد] تا اگر يكى از آن دو زن‏ گمراه شد، ديگری، به او يادآورى كند (بقره/۲۸۲).

گمراهی– قیامت، كيست ‏ستمكارتر از آن كس كه بر خدا دروغ بندد يا آيات او را تكذيب كند. اينان كسانى هستند كه نصيبشان از آن‌چه مقرّر شده، به آنان خواهد رسيد تا آن‌گاه كه فرشتگان ما به سراغ آنان بيايند كه جانشان را بگيرند، مى‏گويند: آن‌چه غير از خدا مى‏خوانديد، كجا هستند؟ مى‏گويند: از ما ناپديد شدند و عليه خود گواهى مى‏دهند كه آنان كافر بودند. مى‏فرمايد: در ميان امّت‌هايى از جن و انس كه پيش از شما بوده‏اند، داخل آتش شويد. هر بار امّتى [در آتش] داخل شود، همكيشان خود را لعنت كند تا وقتى كه همگى در آن به هم پيوندند. پيروان آنان دربارة پيشوايانشان مى‏گويند: پروردگارا، اينان ما را گمراه كردند پس دو برابر عذاب آتش به آنان بده. مى‏فرمايد: براى هر كدام [عذاب] دوچندان است ولى شما نمى‏دانيد (اعراف/۳۷-۳۸). اگر [محتضَر] از تکذیب‌کنندگان گمراه باشد، پس با آبی جوشان و وارد‌شدن به دوزخ پذیرایی می‌شود (واقعه/۹۲-۹۴). روزى كه آنان را با آن‌چه به جاى خدا مى‏پرستند محشور مى‏كند، پس مى‏فرمايد: آيا شما اين بندگان مرا گمراه کردید يا خود گمراه شدند؟ مى‏گويند: منزّهى تو. ما را نسزد كه جز تو دوستى براى خود بگيريم ولى تو آنان و پدرانشان را برخوردار كردى تا ياد [تو] را فراموش كردند و گروهى هلاك‏شده بودند (فرقان/۱۷-۱۸). روزی که ستمکار دستان خود را به دندان می‌گزد، می‌گوید: ای کاش، با پیامبر راهی می‌گرفتم. ای وای بر من، ای کاش فلانی را دوست خود نگرفته بودم. بدون تردید من را از قرآن پس از آن‌که برای من آمده بود، گمراه کرد (فرقان/۲۷-۲۹). کسانی که به رو افتاده به سوی جهنّم محشور می‌شوند، آنان در بدترین جایگاه و گمراه‌ترین راه هستند (فرقان/۳۴). به‌راستی آنان (ستمکاران) از درخت زقّوم می‌خورند و شکم‌ها را از آن پر می‌کنند سپس بر روی آن مخلوطی از آب جوشان دارند. آن‌گاه بازگشت آنان به سوی دوزخ است زیرا آنان پدران خود را گمراه یافتند پس به دنبال آنان می‌شتافتند. به‌راستی پیش از آنان، بیشترِ پیشینیان، گمراه شدند (صافّات/۶۶-۷۱). [آن روز] جهنّم برای بیراهان، نمایان می‌شود. به آنان گفته می‌شود: آنچه غیر از خدا می‌پرستیدید، کجا هستند؟ آیا شما را یاری می‌کنند یا [خود] یاری می‌جویند؟ پس آنان و همة بیراهان و همۀ سپاهیان ابلیس، در آن (جهنّم) سرنگون می‌شوند. آنان در آنجا در حالی‌که با هم ستیزه می‌کنند، می‌گویند: سوگند به خدا که ما در گمراهی آشکاری بودیم. آن‌گاه که شما را با پروردگار جهانیان برابر می‌داشتیم. جز مجرمان ما را گمراه نکردند. پس اکنون برای ما هیچ شفاعت‌کننده و دوست صمیمی نیست. ای کاش، برای ما بازگشتی بود تا از مومنان می‌شدیم. بی‌گمان در این نشانه‌ای است ولی بیشتر آنان مومن نبودند (شعراء/۹۱-۱۰۳). [در آتش] به آنان (تكذيب‌كنندگان) گفته شود: آن‌چه غیر از خدا [با او] شریک می‌کردید، کجا هستند؟ می‌گویند: آنها از ما گم شدند بلکه ما پیش از این چیزی را نمی‌خواندیم. این‌چنین خدا کافران را گمراه می‌کند (غافر/۷۳-۷۴).

[به دو فرشتۀ سوق‌دهنده و گواه‎‌دهنده گفته شود:] هر کفرپیشۀ ستیزه‌گر را در جهنّم افکنید، هر منع‌کنندۀ از خیر و متجاوز شکّاک را، آن که با خدا، معبود دیگری قرار داد، او را در عذاب سخت افکنید. [شیطانِ] همدم او مي‌گوید: پروردگارا، من او را به سرکشی وانداشتم ولي او خود در گمراهی دوری بود (ق/۲۴-۲۷). [آن روز] شما ای گمراهان تکذیب‌کننده، از درختی که از زقّوم است خواهید خورد. شکم‌ها را از آن پر می‌کنید و روی آن، از آب جوشان می‌نوشید پس می‌نوشید نوشیدنِ شتران عطش‌زده. این پذیرایی آنان در روز جزا است (واقعه/۵۱-۵۶). هر کس میزان‌ اعمال او سبک باشد، آنان کسانی هستند که به خود زیان زده‌اند و در جهنّم جاودانه هستند … می‌گویند: پروردگارا، بدبختی ما بر ما چیره شد و ما گروهی گمراه بودیم (مومنون/۱۰۳-۱۰۶). کافران [در آتش] می‌گویند: پروردگارا، كساني از جن و انس که ما را گمراه کردند، به ما نشان بده تا آنها را در زیر قدم‌هایمان قرار دهیم تا از پست‌ترین شوند (فصّلت/۲۹). می‌گویند: پروردگارا، ما پیشوایان و بزرگان خود را اطاعت کردیم پس ما را از راه گمراه کردند. پروردگارا، آنان را دوچندان عذاب ده و لعنت کن، لعنتی بزرگ (احزاب/۶۷). کسانی که در آتش هستند به نگهبانان جهنم می‌گویند: پروردگار خود را بخوانید تا یک روز از این عذاب را به ما تخفیف دهد. گویند: آیا پیامبرانتان برای شما دلایل آشکار نیاوردند؟ گویند: آری، گویند: پس بخوانید که خواندن کافران جز در گمراهی نیست (غافر/۴۹-۵۰).

هر بار گروهی در جهنّم افکنده شوند، نگهبانان جهنّم از آنان می‌پرسند، آیا برای شما  هشداردهنده‌ای نیامد؟ گویند: آری، هشداردهنده‌اي به سوی ما آمد پس ما تکذیب کردیم و گفتیم: خدا چیزی نفرستاده است و شما جز در گمراهی بزرگی نیستید. گویند: اگر می‌شنیدیم یا تعقّل می‌کردیم، در ميان اهل آتش سوزان نبودیم (ملک/۸-۱۰).

مجرمان هنگامی که [در دنیا] مومنان را می‌دیدند، می‌گفتند: بی‌گمان اینان گمراه هستند در حالی‌که آنان برای نگهبانی مومنان فرستاده نشده بودند. امروز کسانی که ایمان آورده‌اند، به کافران می‌خندند. بر تخت‌ها نظاره مى‏كنند كه آيا كافران به پاداش آن‌چه مى‏كردند، رسيده‏اند (مطفّفین/۳۲-۳۶).

بیراهه

فَرِيقًا هَدَى وَ فَرِيقًا حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلاَلَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ اللّهِ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُم مُّهْتَدُونَ (اعراف/۳۰) وَ لَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَ اجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَى اللّهُ وَ مِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسِيرُواْ فِي الأَرْضِ فَانظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ (نحل/۳۶) مَّنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدي لِنَفْسِهِ وَ مَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَ لاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَ مَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا (اسراء/۱۵) إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ (قلم/۷)

وَ لَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الْجِنِّ وَ الإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَ لَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ (اعراف/۱۷۹) وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَومِ الْقِيَامَةِ وَ هُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ* وَ إِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاء وَ كَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ (احقاف/۵-۶) وَ مَن كَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الآخِرَةِ أَعْمَى وَ أَضَلُّ سَبِيلًا (اسراء/۷۲)

وَ لَوْ شَاء اللّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلكِن يُضِلُّ مَن يَشَاءُ وَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَ لَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ (نحل/۹۳) وَ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا صُمٌّ وَ بُكْمٌ فِي الظُّلُمَاتِ مَن يَشَإِ اللّهُ يُضْلِلْهُ وَ مَن يَشَأْ يَجْعَلْهُ عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (انعام/۳۹) يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ فِي الآخِرَةِ وَ يُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ وَ يَفْعَلُ اللّهُ مَا يَشَاءُ (ابراهيم/۲۷) بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْوَاءهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ فَمَن يَهْدِي مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَ مَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ (روم/۲۹) وَ مَا كَانَ لَهُم (الظالمین) مِّنْ أَوْلِيَاء يَنصُرُونَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ وَ مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن سَبِيلٍ (شوري/۴۶) مَن يَهْدِ اللّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِي وَ مَن يُضْلِلْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ (اعراف/۱۷۸) مَن يُضْلِلِ اللّهُ فَلاَ هَادِيَ لَهُ وَ يَذَرُهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ (اعراف/۱۸۶) مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ* وَ مَن يَهْدِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن مُّضِلٍّ أَلَيْسَ اللَّهُ بِعَزِيزٍ ذِي انتِقَامٍ (زمر/۳۶-۳۷) تَقْشَعِرُّ مِنْهُ (القرآن) جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ وَ مَن يُضْلِلْ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ (زمر/۲۳) جَعَلُواْ لِلّهِ شُرَكَاء قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمَا لاَ يَعْلَمُ فِي الأَرْضِ أَم بِظَاهِرٍ مِّنَ الْقَوْلِ بَلْ زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ مَكْرُهُمْ وَ صُدُّواْ عَنِ السَّبِيلِ وَ مَن يُضْلِلِ اللّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ* لَّهُمْ عَذَابٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ لَعَذَابُ الآخِرَةِ أَشَقُّ وَ مَا لَهُم مِّنَ اللّهِ مِن وَاقٍ (رعد/۳۳-۳۴) وَ مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِن وَلِيٍّ مِّن بَعْدِهِ (شوري/۴۴)  وَ مَن يَهْدِ اللّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِيَاء مِن دُونِهِ وَ نَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى وُجُوهِهِمْ عُمْيًا وَ بُكْمًا وَ صُمًّا مَّأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ كُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِيرًا* ذَلِكَ جَزَآؤُهُم بِأَنَّهُمْ كَفَرُواْ بِآيَاتِنَا وَ قَالُواْ أَئِذَا كُنَّا عِظَامًا وَ رُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِيدًا (اسراء/۹۷-۹۸) فَمَن يُرِدِ اللّهُ أَن يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ وَ مَن يُرِدْ أَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاء كَذَلِكَ يَجْعَلُ اللّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ* وَهَذَا صِرَاطُ رَبِّكَ مُسْتَقِيمًا قَدْ فَصَّلْنَا الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ (انعام/۱۲۵-۱۲۶) أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَن يَهْدِيهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ (جاثيه/۲۳)

وَ مَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً وَ مَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِّلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَ يَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا وَ لَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ لِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَ الْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَن يَشَاءُ وَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَ مَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَ مَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ (مدّثّر/۳۱) إِنَّ اللَّهَ لاَ يَسْتَحْيِي أَن يَضْرِبَ مَثَلًا مَّا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُواْ فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذِينَ كَفَرُواْ فَيَقُولُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا يُضِلُّ بِهِ كَثِيرًا وَ يَهْدِي بِهِ كَثِيرًا وَ مَا يُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفَاسِقِينَ (بقره/۲۶) وَ مَا كَانَ اللّهُ لِيُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّى يُبَيِّنَ لَهُم مَّا يَتَّقُونَ إِنَّ اللّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ (توبه/۱۱۵) فَذَلِكُمُ اللّهُ رَبُّكُمُ الْحَقُّ فَمَاذَا بَعْدَ الْحَقِّ إِلاَّ الضَّلاَلُ فَأَنَّى تُصْرَفُونَ (يونس/۳۲) لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ وَ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِهِ لاَ يَسْتَجِيبُونَ لَهُم بِشَيْءٍ إِلاَّ كَبَاسِطِ كَفَّيْهِ إِلَى الْمَاء لِيَبْلُغَ فَاهُ وَ مَا هُوَ بِبَالِغِهِ وَ مَا دُعَاء الْكَافِرِينَ إِلاَّ فِي ضَلاَلٍ (رعد/۱۴)

إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاءُ وَ مَن يُشْرِكْ بِاللّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلًا بَعِيدًا (نساء/۱۱۶)  مَن يَكْفُرْ بِاللّهِ وَ مَلاَئِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلًا بَعِيدًا (نساء/۱۳۶) إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَ صَدُّواْ عَن سَبِيلِ اللّهِ قَدْ ضَلُّواْ ضَلاَلًا بَعِيدًا (نساء/۱۶۷) إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْرًا لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَ أُوْلَئِكَ هُمُ الضَّآلُّونَ (آل‌عمران/۹۰)  مَّثَلُ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ أَعْمَالُهُمْ كَرَمَادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ فِي يَوْمٍ عَاصِفٍ لاَّ يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُواْ عَلَى شَيْءٍ ذَلِكَ هُوَ الضَّلاَلُ الْبَعِيدُ (ابراهيم/۱۸)  [الکافرون] الَّذِينَ يَسْتَحِبُّونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الآخِرَةِ وَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَ يَبْغُونَهَا عِوَجًا أُوْلَئِكَ فِي ضَلاَلٍ بَعِيدٍ (ابراهيم/۳) أَلَا إِنَّ الَّذِينَ يُمَارُونَ فِي السَّاعَةِ لَفِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ (شوري/۱۸) وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ* يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُ وَ مَا لَا يَنفَعُهُ ذَلِكَ هُوَ الضَّلَالُ الْبَعِيدُ* يَدْعُو لَمَن ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِن نَّفْعِهِ لَبِئْسَ الْمَوْلَى وَ لَبِئْسَ الْعَشِيرُ (حج/۱۱-۱۳)

وَ مَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَن يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبِينًا (احزاب/۳۶) هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (لقمان/۱۱) أَسْمِعْ بِهِمْ وَ أَبْصِرْ يَوْمَ يَأْتُونَنَا لَكِنِ الظَّالِمُونَ الْيَوْمَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (مريم/۳۸) أَفَمَن شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِّن رَّبِّهِ فَوَيْلٌ لِّلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُم مِّن ذِكْرِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ (زمر/۲۲) إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي ضَلَالٍ وَسُعُرٍ (قمر/۴۷) قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ قَتَلُواْ أَوْلاَدَهُمْ سَفَهًا بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ حَرَّمُواْ مَا رَزَقَهُمُ اللّهُ افْتِرَاء عَلَى اللّهِ قَدْ ضَلُّواْ وَ مَا كَانُواْ مُهْتَدِينَ (انعام/۱۴۰)

إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَ لاَ يُكَلِّمُهُمُ اللّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لاَ يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ* أُولَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُاْ الضَّلاَلَةَ بِالْهُدَى وَ الْعَذَابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَمَآ أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ (بقره/۱۷۴-۱۷۵) وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللّهِ وَ بِالْيَوْمِ الآخِرِ وَ مَا هُم بِمُؤْمِنِينَ* يُخَادِعُونَ اللّهَ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ مَا يَخْدَعُونَ إِلاَّ أَنفُسَهُم وَ مَا يَشْعُرُونَ* فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللّهُ مَرَضًا وَ لَهُم عَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ* وَ إِذَا قِيلَ لَهُمْ لاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ قَالُواْ إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ* أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَكِن لاَّ يَشْعُرُونَ* وَ إِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُواْ كَمَا آمَنَ النَّاسُ قَالُواْ أَنُؤْمِنُ كَمَا آمَنَ السُّفَهَاء أَلا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهَاء وَلَكِن لاَّ يَعْلَمُونَ* وَ إِذَا لَقُواْ الَّذِينَ آمَنُواْ قَالُواْ آمَنَّا وَ إِذَا خَلَوْاْ إِلَى شَيَاطِينِهِمْ قَالُواْ إِنَّا مَعَكْمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُونَ* اللّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ يَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ* أُوْلَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرُوُاْ الضَّلاَلَةَ بِالْهُدَى فَمَا رَبِحَت تِّجَارَتُهُمْ وَ مَا كَانُواْ مُهْتَدِينَ* مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللّهُ بِنُورِهِمْ وَ تَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لاَّ يُبْصِرُونَ* صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لاَ يَرْجِعُونَ* أَوْ كَصَيِّبٍ مِّنَ السَّمَاءِ فِيهِ ظُلُمَاتٌ وَ رَعْدٌ وَ بَرْقٌ يَجْعَلُونَ أَصْابِعَهُمْ فِي آذَانِهِم مِّنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ و اللّهُ مُحِيطٌ بِالْكافِرِينَ* يَكَادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ كُلَّمَا أَضَاء لَهُم مَّشَوْاْ فِيهِ وَ إِذَا أَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قَامُواْ وَ لَوْ شَاء اللّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَ أَبْصَارِهِمْ إِنَّ اللَّه عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (بقره/۸-۲۰)

اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ* صِرَاطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ وَ لاَ الضَّالِّينَ (حمد/۶-۷)

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ عَلَيْكُمْ أَنفُسَكُمْ لاَ يَضُرُّكُم مَّن ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَى اللّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ (مائده/۱۰۵)

وَ إِذَا مَسَّ الْإِنسَانَ ضُرٌّ دَعَا رَبَّهُ مُنِيبًا إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِّنْهُ نَسِيَ مَا كَانَ يَدْعُو إِلَيْهِ مِن قَبْلُ وَ جَعَلَ لِلَّهِ أَندَادًا لِّيُضِلَّ عَن سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعْ بِكُفْرِكَ قَلِيلًا إِنَّكَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ (زمر/۸) وَ جَعَلُواْ لِلّهِ أَندَادًا لِّيُضِلُّواْ عَن سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعُواْ فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ (ابراهيم/۳۰) وَ مِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لَا هُدًى وَ لَا كِتَابٍ مُّنِيرٍ* ثَانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَ نُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ (حج/۸-۹) وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِينٌ* وَ إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّى مُسْتَكْبِرًا كَأَن لَّمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ (لقمان/۶-۷) وَ مَا لَكُمْ أَلاَّ تَأْكُلُواْ مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللّهِ عَلَيْهِ وَ قَدْ فَصَّلَ لَكُم مَّا حَرَّمَ عَلَيْكُمْ إِلاَّ مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَيْهِ وَ إِنَّ كَثِيرًا لَّيُضِلُّونَ بِأَهْوَائِهِم بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُعْتَدِينَ (انعام/۱۱۹) فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ كَذِبًا لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (انعام/۱۴۴)

وَ مِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَانٍ مَّرِيدٍ* كُتِبَ عَلَيْهِ أَنَّهُ مَن تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَ يَهْدِيهِ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ (حج/۳-۴) أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ*وَ أَنْ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ* وَ لَقَدْ أَضَلَّ مِنكُمْ جِبِلًّا كَثِيرًا أَفَلَمْ تَكُونُوا تَعْقِلُونَ (يس/۶۰-۶۲) لَّعَنَهُ اللّهُ وَ قَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبَادِكَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا* وَ لأُضِلَّنَّهُمْ وَ لأُمَنِّيَنَّهُمْ وَ لآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذَانَ الأَنْعَامِ وَ لآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللّهِ وَ مَن يَتَّخِذِ الشَّيْطَانَ وَلِيًّا مِّن دُونِ اللّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُّبِينًا* يَعِدُهُمْ وَ يُمَنِّيهِمْ وَ مَا يَعِدُهُمُ الشَّيْطَانُ إِلاَّ غُرُورًا* أُوْلَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَ لاَ يَجِدُونَ عَنْهَا مَحِيصًا (نساء/۱۱۸-۱۲۱) مَا أَشْهَدتُّهُمْ (ابلیس و ذریته)خَلْقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ لَا خَلْقَ أَنفُسِهِمْ وَ مَا كُنتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّينَ عَضُدًا (كهف/۵۱)

الضلال- الاقوام، وَ مَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ فَيُضِلُّ اللّهُ مَن يَشَاءُ وَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (ابراهيم/۴)

قَالَ اهْبِطَا (آدم و زوجه) مِنْهَا جَمِيعًا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَايَ فَلَا يَضِلُّ وَ لَا يَشْقَى (طه/۱۲۳)

قَالَ [نوح] يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ إِنِّيَ أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ* قَالَ الْمَلأُ مِن قَوْمِهِ إِنَّا لَنَرَاكَ فِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ* قَالَ يَا قَوْمِ لَيْسَ بِي ضَلاَلَةٌ وَلَكِنِّي رَسُولٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِينَ (اعراف/۵۹-۶۱) وَ قَالُوا (قوم نوح) لَا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَ لَا تَذَرُنَّ وَدًّا وَ لَا سُوَاعًا وَ لَا يَغُوثَ وَ يَعُوقَ وَ نَسْرًا* وَ قَدْ أَضَلُّوا كَثِيرًا وَ لَا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا ضَلَالًا … وَ قَالَ نُوحٌ رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْكَافِرِينَ دَيَّارًا* إِنَّكَ إِن تَذَرْهُمْ يُضِلُّوا عِبَادَكَ وَ لَا يَلِدُوا إِلَّا فَاجِرًا كَفَّارًا (نوح/۲۳-۲۷)

قَالُوا (قوم ثمود) أَبَشَرًا مِّنَّا وَاحِدًا نَّتَّبِعُهُ إِنَّا إِذًا لَّفِي ضَلَالٍ وَسُعُرٍ (قمر/۲۴)

فَلَمَّا [ابراهيم] رَأَى الْقَمَرَ بَازِغًا قَالَ هَذَا رَبِّي فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لَئِن لَّمْ يَهْدِنِي رَبِّي لأكُونَنَّ مِنَ الْقَوْمِ الضَّالِّينَ (انعام/۷۷) [قال ابراهيم] رَبِّ إِنَّهُنَّ (اصنام) أَضْلَلْنَ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ فَمَن تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَ مَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ (ابراهيم/۳۶) إِذْ قَالَ [ابراهیم] لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَنتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ* قَالُوا وَجَدْنَا آبَاءنَا لَهَا عَابِدِينَ* قَالَ لَقَدْ كُنتُمْ أَنتُمْ وَ آبَاؤُكُمْ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (انبياء/۵۲-۵۴) وَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لأَبِيهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً إِنِّي أَرَاكَ وَ قَوْمَكَ فِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ (انعام/۷۴) [قال ابراهيم ربّ] وَ اغْفِرْ لِأَبِي إِنَّهُ كَانَ مِنَ الضَّالِّينَ (شعراء/۸۶) قَالُواْ (الرُسُل لابراهيم) لاَ تَوْجَلْ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِيمٍ* قَالَ أَبَشَّرْتُمُونِي عَلَى أَن مَّسَّنِيَ الْكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ* قَالُواْ بَشَّرْنَاكَ بِالْحَقِّ فَلاَ تَكُن مِّنَ الْقَانِطِينَ* قَالَ وَ مَن يَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ (حجر/۵۳-۵۶)

لَّقَدْ كَانَ فِي يُوسُفَ وَ إِخْوَتِهِ آيَاتٌ لِّلسَّائِلِينَ* إِذْ قَالُواْ لَيُوسُفُ وَ أَخُوهُ أَحَبُّ إِلَى أَبِينَا مِنَّا وَ نَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّ أَبَانَا لَفِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ (يوسف/۷-۸) وَ لَمَّا فَصَلَتِ الْعِيرُ قَالَ أَبُوهُمْ إِنِّي لَأَجِدُ رِيحَ يُوسُفَ لَوْلاَ أَن تُفَنِّدُونِ* قَالُواْ تَاللّهِ إِنَّكَ لَفِي ضَلاَلِكَ الْقَدِيمِ* فَلَمَّا أَن جَاء الْبَشِيرُ أَلْقَاهُ (قمیص یوسف) عَلَى وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيرًا قَالَ أَلَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ مِنَ اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ (يوسف/۹۴-۹۶) وَ قَالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدِينَةِ امْرَأَةُ الْعَزِيزِ تُرَاوِدُ فَتَاهَا عَن نَّفْسِهِ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا إِنَّا لَنَرَاهَا فِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ (يوسف/۳۰)

وَ دَخَلَ [موسي] الْمَدِينَةَ عَلَى حِينِ غَفْلَةٍ مِّنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِ هَذَا مِن شِيعَتِهِ وَ هَذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِن شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسَى فَقَضَى عَلَيْهِ قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُّضِلٌّ مُّبِينٌ (قصص/۱۵) قَالَ [فرعون لموسي] أَلَمْ نُرَبِّكَ فِينَا وَلِيدًا وَ لَبِثْتَ فِينَا مِنْ عُمُرِكَ سِنِينَ* وَ فَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتِي فَعَلْتَ وَ أَنتَ مِنَ الْكَافِرِينَ* قَالَ فَعَلْتُهَا إِذًا وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّينَ (شعراء/۱۸-۲۰) قَالَ فَمَا بَالُ الْقُرُونِ الْأُولَى* قَالَ عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي فِي كِتَابٍ لَّا يَضِلُّ رَبِّي وَ لَا يَنسَى (طه/۵۱-۵۲) وَ قَالَ مُوسَى رَبَّنَا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَ مَلأهُ زِينَةً وَ أَمْوَالًا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا رَبَّنَا لِيُضِلُّواْ عَن سَبِيلِكَ رَبَّنَا اطْمِسْ عَلَى أَمْوَالِهِمْ وَ اشْدُدْ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَلاَ يُؤْمِنُواْ حَتَّى يَرَوُاْ الْعَذَابَ الأَلِيمَ (يونس/۸۸) فَلَمَّا جَاءهُم (فرعون، هامان و قارون) بِالْحَقِّ مِنْ عِندِنَا قَالُوا اقْتُلُوا أَبْنَاء الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ وَ اسْتَحْيُوا نِسَاءهُمْ وَ مَا كَيْدُ الْكَافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَالٍ (غافر/۲۵) وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ مَا هَدَى (طه/۷۹) قَالَ [الله لموسی] فَإِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَكَ مِن بَعْدِكَ وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِيُّ (طه/۸۵) قَالَ [موسی] يَا هَارُونُ مَا مَنَعَكَ إِذْ رَأَيْتَهُمْ ضَلُّوا* أَلَّا تَتَّبِعَنِ أَفَعَصَيْتَ أَمْرِي (طه/۹۲-۹۳) وَ لَمَّا سُقِطَ فَي أَيْدِيهِمْ (قوم موسی) وَ رَأَوْاْ أَنَّهُمْ قَدْ ضَلُّواْ قَالُواْ لَئِن لَّمْ يَرْحَمْنَا رَبُّنَا وَ يَغْفِرْ لَنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ (اعراف/۱۴۹) وَ اخْتَارَ مُوسَى قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلًا لِّمِيقَاتِنَا فَلَمَّا أَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ قَالَ رَبِّ لَوْ شِئْتَ أَهْلَكْتَهُم مِّن قَبْلُ وَ إِيَّايَ أَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاء مِنَّا إِنْ هِيَ إِلاَّ فِتْنَتُكَ تُضِلُّ بِهَا مَن تَشَاء وَ تَهْدِي مَن تَشَاء أَنتَ وَلِيُّنَا فَاغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ أَنتَ خَيْرُ الْغَافِرِينَ (اعراف/۱۵۵) وَ لَقَدْ أَخَذَ اللّهُ مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَ بَعَثْنَا مِنهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيبًا وَ قَالَ اللّهُ إِنِّي مَعَكُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاَةَ وَ آتَيْتُمُ الزَّكَاةَ وَ آمَنتُم بِرُسُلِي وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ أَقْرَضْتُمُ اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا لَّأُكَفِّرَنَّ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَ لأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ فَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء السَّبِيلِ (مائده/۱۲)

[قال مومن آل فرعون] يَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِينَ مَا لَكُم مِّنَ اللَّهِ مِنْ عَاصِمٍ وَ مَن يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ* وَ لَقَدْ جَاءكُمْ يُوسُفُ مِن قَبْلُ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا زِلْتُمْ فِي شَكٍّ مِّمَّا جَاءكُم بِهِ حَتَّى إِذَا هَلَكَ قُلْتُمْ لَن يَبْعَثَ اللَّهُ مِن بَعْدِهِ رَسُولًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُّرْتَابٌ (غافر/۳۳-۳۴)

يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُم بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَ لَا تَتَّبِعِ الْهَوَى فَيُضِلَّكَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا نَسُوا يَوْمَ الْحِسَابِ (ص/۲۶)

[جاء رجل من اقصي المدينه و قال] أَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِ آلِهَةً إِن يُرِدْنِ الرَّحْمَن بِضُرٍّ لاَّ تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَ لاَ يُنقِذُونِ* إِنِّي إِذًا لَّفِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ (يس/۲۳-۲۴)

وَ تَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَت تَّزَاوَرُ عَن كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَ إِذَا غَرَبَت تَّقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَ هُمْ فِي فَجْوَةٍ مِّنْهُ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ مَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُّرْشِدًا (كهف/۱۷)

إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ (الکافرین) كَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِينَ* وَ لَا يَسْتَثْنُونَ* فَطَافَ عَلَيْهَا طَائِفٌ مِّن رَّبِّكَ وَ هُمْ نَائِمُونَ* فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِيمِ … فَلَمَّا رَأَوْهَا (الجنة) قَالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ (قلم/۱۷-۲۶)

الضلال- النبي،  أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيمًا فَآوَى* وَ وَجَدَكَ ضَالًّا فَهَدَى* وَ وَجَدَكَ عَائِلًا فَأَغْنَى* فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ* وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ* وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ (ضحي/۶-۱۱)

هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (جمعه/۲) لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَى الْمُؤمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِن كَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ (آل‌عمران/۱۶۴)

وَ يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُواْ لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ قُلْ إِنَّ اللّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاءُ وَ يَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ أَنَابَ (رعد/۲۷) وَ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا إِفْكٌ افْتَرَاهُ وَ أَعَانَهُ عَلَيْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جَاؤُوا ظُلْمًا وَ زُورًا* وَ قَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِيَ تُمْلَى عَلَيْهِ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا … قَالَ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَّسْحُورًا* انظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا (فرقان/۴-۹) يَقُولُ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلاَّ رَجُلًا مَّسْحُورًا* انظُرْ كَيْفَ ضَرَبُواْ لَكَ الأَمْثَالَ فَضَلُّواْ فَلاَ يَسْتَطِيعْونَ سَبِيلًا* وَ قَالُواْ أَئِذَا كُنَّا عِظَامًا وَ رُفَاتًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقًا جَدِيدًا (اسراء/۴۷-۴۹) إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هَذِهِ الْبَلْدَةِ الَّذِي حَرَّمَهَا وَ لَهُ كُلُّ شَيْءٍ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ* وَأَنْ أَتْلُوَ الْقُرْآنَ فَمَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَ مَن ضَلَّ فَقُلْ إِنَّمَا أَنَا مِنَ الْمُنذِرِينَ (نمل/۹۱-۹۲) وَ إِذَا رَأَوْكَ إِن يَتَّخِذُونَكَ إِلَّا هُزُوًا أَهَذَا الَّذِي بَعَثَ اللَّهُ رَسُولًا* إِن كَادَ لَيُضِلُّنَا عَنْ آلِهَتِنَا لَوْلَا أَن صَبَرْنَا عَلَيْهَا وَ سَوْفَ يَعْلَمُونَ حِينَ يَرَوْنَ الْعَذَابَ مَنْ أَضَلُّ سَبِيلًا (فرقان/۴۱-۴۲) وَ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا هَلْ نَدُلُّكُمْ عَلَى رَجُلٍ يُنَبِّئُكُمْ إِذَا مُزِّقْتُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّكُمْ لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ* أَفْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَم بِهِ جِنَّةٌ بَلِ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ فِي الْعَذَابِ وَ الضَّلَالِ الْبَعِيدِ (سبأ/۷-۸) أَمْ تُرِيدُونَ أَن تَسْأَلُواْ رَسُولَكُمْ كَمَا سُئِلَ مُوسَى مِن قَبْلُ وَ مَن يَتَبَدَّلِ الْكُفْرَ بِالإِيمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء السَّبِيلِ (بقره/۱۰۸)  وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى* مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوَى* وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى (نجم/۱-۳) وَ إِذَا قِيلَ لَهُمْ أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمْ اللَّهُ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَن لَّوْ يَشَاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (يس/۴۷) إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُواْ يُحِلِّونَهُ عَامًا وَ يُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِّيُوَاطِؤُواْ عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللّهُ فَيُحِلُّواْ مَا حَرَّمَ اللّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَ اللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ (توبه/۳۷)

إِنَّا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِّ فَمَنِ اهْتَدَى فَلِنَفْسِهِ وَ مَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَ مَا أَنتَ عَلَيْهِم بِوَكِيلٍ (زمر/۴۱) قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءكُمُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَ مَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَ مَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِوَكِيلٍ (يونس/۱۰۸)

قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِن كَانَ  [القرآن] مِنْ عِندِ اللَّهِ ثُمَّ كَفَرْتُم بِهِ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ هُوَ فِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ (فصّلت/۵۲) وَ إِذَا قِيلَ لَهُم مَّاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ أَسَاطِيرُ الأَوَّلِينَ* لِيَحْمِلُواْ أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ مِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُم بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلاَ سَاء مَا يَزِرُونَ (نحل/۲۴-۲۵) ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ (نحل/۱۲۵) إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ مَن يَضِلُّ عَن سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ * فَكُلُواْ مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللّهِ عَلَيْهِ إِن كُنتُمْ بِآيَاتِهِ مُؤْمِنِينَ  (انعام/۱۱۷-۱۱۸) فَأَعْرِضْ عَن مَّن تَوَلَّى عَن ذِكْرِنَا وَ لَمْ يُرِدْ إِلَّا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا * ذَلِكَ مَبْلَغُهُم مِّنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى (نجم/۲۹-۳۰) قُل رَّبِّي أَعْلَمُ مَن جَاء بِالْهُدَى وَ مَنْ هُوَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (قصص/۸۵) قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ قُل لاَّ أَتَّبِعُ أَهْوَاءكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذًا وَ مَا أَنَاْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ (انعام/۵۶) قُلْ إِن ضَلَلْتُ فَإِنَّمَا أَضِلُّ عَلَى نَفْسِي وَ إِنِ اهْتَدَيْتُ فَبِمَا يُوحِي إِلَيَّ رَبِّي إِنَّهُ سَمِيعٌ قَرِيبٌ (سبأ/۵۰)

وَ إِن تُطِعْ أَكْثَرَ مَن فِي الأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَن سَبِيلِ اللّهِ إِن يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ يَخْرُصُونَ (انعام/۱۱۶) وَ لَوْلاَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّت طَّآئِفَةٌ مُّنْهُمْ أَن يُضِلُّوكَ وَ مَا يُضِلُّونَ إِلاُّ أَنفُسَهُمْ وَ مَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيْءٍ وَ أَنزَلَ اللّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كَانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا (نساء/۱۱۳) قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ وَ إِنَّا أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلَى هُدًى أَوْ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (سبأ/۲۴) قُلْ مَن كَانَ فِي الضَّلَالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمَنُ مَدًّا حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذَابَ وَإِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَّكَانًا وَ أَضْعَفُ جُندًا (مريم/۷۵) قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَهْلَكَنِيَ اللَّهُ وَ مَن مَّعِيَ أَوْ رَحِمَنَا فَمَن يُجِيرُ الْكَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ* قُلْ هُوَ الرَّحْمَنُ آمَنَّا بِهِ وَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْنَا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (ملك/۲۸-۲۹) أَفَمَن زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَاءُ وَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَصْنَعُونَ (فاطر/۸)  أَفَأَنتَ تُسْمِعُ الصُّمَّ أَوْ تَهْدِي الْعُمْيَ وَمَن كَانَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (زخرف/۴۰) وَ مَا أَنتَ بِهَادِي الْعُمْيِ عَن ضَلَالَتِهِمْ إِن تُسْمِعُ إِلَّا مَن يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُم مُّسْلِمُونَ (نمل/۸۱؛ روم/۵۳) إِن تَحْرِصْ عَلَى هُدَاهُمْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي مَن يُضِلُّ وَ مَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ (نحل/۳۷)

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَ عَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاء تُلْقُونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ كَفَرُوا بِمَا جَاءكُم مِّنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِيَّاكُمْ أَن تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّكُمْ إِن كُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِي سَبِيلِي وَ ابْتِغَاء مَرْضَاتِي تُسِرُّونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَ مَا أَعْلَنتُمْ وَ مَن يَفْعَلْهُ مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء السَّبِيلِ (ممتحنه/۱)

أَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنتَ تَكُونُ عَلَيْهِ وَكِيلًا* أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَكْثَرَهُمْ يَسْمَعُونَ أَوْ يَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلًا (فرقان/۴۳-۴۴) أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُواْ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَ مَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُواْ إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُواْ أَن يَكْفُرُواْ بِهِ وَ يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُضِلَّهُمْ ضَلاَلًا بَعِيدًا (نساء/۶۰) فَمَا لَكُمْ فِي الْمُنَافِقِينَ فِئَتَيْنِ وَ اللّهُ أَرْكَسَهُم بِمَا كَسَبُواْ أَتُرِيدُونَ أَن تَهْدُواْ مَنْ أَضَلَّ اللّهُ وَ مَن يُضْلِلِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِيلًا (نساء/۸۸) مُّذَبْذَبِينَ بَيْنَ ذَلِكَ لاَ إِلَى هَؤُلاء وَ لاَ إِلَى هَؤُلاء وَ مَن يُضْلِلِ اللّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبِيلًا (نساء/۱۴۳)

أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبًا مِّنَ الْكِتَابِ يَشْتَرُونَ الضَّلاَلَةَ وَ يُرِيدُونَ أَن تَضِلُّواْ السَّبِيلَ (نساء/۴۴) فَلَمَّا جَاءهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِندِنَا قَالُوا لَوْلَا أُوتِيَ مِثْلَ مَا أُوتِيَ مُوسَى أَوَلَمْ يَكْفُرُوا بِمَا أُوتِيَ مُوسَى مِن قَبْلُ قَالُوا سِحْرَانِ تَظَاهَرَا وَ قَالُوا إِنَّا بِكُلٍّ كَافِرُونَ* قُلْ فَأْتُوا بِكِتَابٍ مِّنْ عِندِ اللَّهِ هُوَ أَهْدَى مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ* فَإِن لَّمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّمَا يَتَّبِعُونَ أَهْوَاءهُمْ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَيْرِ هُدًى مِّنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (قصص/۴۸-۵۰) وَدَّت طَّآئِفَةٌ مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يُضِلُّونَكُمْ وَ مَا يُضِلُّونَ إِلاَّ أَنفُسَهُمْ وَ مَا يَشْعُرُونَ (آل‌عمران/۶۹) قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لاَ تَغْلُواْ فِي دِينِكُمْ غَيْرَ الْحَقِّ وَ لاَ تَتَّبِعُواْ أَهْوَاء قَوْمٍ قَدْ ضَلُّواْ مِن قَبْلُ وَ أَضَلُّواْ كَثِيرًا وَ ضَلُّواْ عَن سَوَاء السَّبِيلِ (مائده/۷۷) قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ هَلْ تَنقِمُونَ مِنَّا إِلاَّ أَنْ آمَنَّا بِاللّهِ وَ مَا أُنزِلَ إِلَيْنَا وَ مَا أُنزِلَ مِن قَبْلُ وَ أَنَّ أَكْثَرَكُمْ فَاسِقُونَ* قُلْ هَلْ أُنَبِّئُكُم بِشَرٍّ مِّن ذَلِكَ مَثُوبَةً عِندَ اللّهِ مَن لَّعَنَهُ اللّهُ وَ غَضِبَ عَلَيْهِ وَ جَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَ الْخَنَازِيرَ وَ عَبَدَ الطَّاغُوتَ أُوْلَئِكَ شَرٌّ مَّكَانًا وَ أَضَلُّ عَن سَوَاء السَّبِيلِ (مائده/۵۹-۶۰)

[قال نفر من الجن] وَ مَن لَّا يُجِبْ دَاعِيَ اللَّهِ فَلَيْسَ بِمُعْجِزٍ فِي الْأَرْضِ وَ لَيْسَ لَهُ مِن دُونِهِ أَولِيَاء أُوْلَئِكَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (احقاف/۳۲)

يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلاَلَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَلَهُ أُخْتٌ فَلَهَا نِصْفُ مَا تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُهَآ إِن لَّمْ يَكُن لَّهَا وَلَدٌ فَإِن كَانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَكَ وَ إِن كَانُواْ إِخْوَةً رِّجَالًا وَ نِسَاء فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَيَيْنِ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ أَن تَضِلُّواْ وَ اللّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ (نساء/۱۷۶)

لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ [فی الحج] أَن تَبْتَغُواْ فَضْلًا مِّن رَّبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَ اذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَ إِن كُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّآلِّينَ (بقره/۱۹۸) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ … وَ اسْتَشْهِدُواْ شَهِيدَيْنِ من رِّجَالِكُمْ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَ امْرَأَتَانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاء أَن تَضِلَّ إْحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى (بقره/۲۸۲)

الضلال- القيامة، فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ أُوْلَئِكَ يَنَالُهُمْ نَصِيبُهُم مِّنَ الْكِتَابِ حَتَّى إِذَا جَاءتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُواْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ قَالُواْ ضَلُّواْ عَنَّا وَشَهِدُواْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُواْ كَافِرِينَ* قَالَ ادْخُلُواْ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِكُم مِّن الْجِنِّ وَ الإِنسِ فِي النَّارِ كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَكُواْ فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لأُولاَهُمْ رَبَّنَا هَؤُلاء أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِّنَ النَّارِ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلَكِن لاَّ تَعْلَمُونَ (اعراف/۳۷-۳۸) وَ أَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ* فَنُزُلٌ مِّنْ حَمِيمٍ* وَ تَصْلِيَةُ جَحِيمٍ (واقعه/۹۲-۹۴) وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَ مَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَأَنتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِي هَؤُلَاء أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ* قَالُوا سُبْحَانَكَ مَا كَانَ يَنبَغِي لَنَا أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِكَ مِنْ أَوْلِيَاء وَلَكِن مَّتَّعْتَهُمْ وَ آبَاءهُمْ حَتَّى نَسُوا الذِّكْرَ وَ كَانُوا قَوْمًا بُورًا (فرقان/۱۷-۱۸) وَ يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا* يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا* لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءنِي وَ كَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولًا (فرقان/۲۷-۲۹) الَّذِينَ يُحْشَرُونَ عَلَى وُجُوهِهِمْ إِلَى جَهَنَّمَ أُوْلَئِكَ شَرٌّ مَّكَانًا وَ أَضَلُّ سَبِيلًا (فرقان/۳۴) فَإِنَّهُمْ لَآكِلُونَ مِنْهَا فَمَالِؤُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ*  ثُمَّ إِنَّ لَهُمْ عَلَيْهَا لَشَوْبًا مِّنْ حَمِيمٍ*  ثُمَّ إِنَّ مَرْجِعَهُمْ لَإِلَى الْجَحِيمِ* إِنَّهُمْ أَلْفَوْا آبَاءهُمْ ضَالِّينَ* فَهُمْ عَلَى آثَارِهِمْ يُهْرَعُونَ* وَ لَقَدْ ضَلَّ قَبْلَهُمْ أَكْثَرُ الْأَوَّلِينَ (صافّات/۶۶-۷۱) وَ بُرِّزَتِ الْجَحِيمُ لِلْغَاوِينَ* وَ قِيلَ لَهُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تَعْبُدُونَ* مِن دُونِ اللَّهِ هَلْ يَنصُرُونَكُمْ أَوْ يَنتَصِرُونَ* فَكُبْكِبُوا فِيهَا هُمْ وَ الْغَاوُونَ* وَ جُنُودُ إِبْلِيسَ أَجْمَعُونَ* قَالُوا وَ هُمْ فِيهَا يَخْتَصِمُونَ* تَاللَّهِ إِن كُنَّا لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ* إِذْ نُسَوِّيكُم بِرَبِّ الْعَالَمِينَ* وَ مَا أَضَلَّنَا إِلَّا الْمُجْرِمُونَ* فَمَا لَنَا مِن شَافِعِينَ* وَ لَا صَدِيقٍ حَمِيمٍ* فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ* إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَ مَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ (شعراء/۹۱-۱۰۳) ثُمَّ قِيلَ لَهُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ تُشْرِكُونَ* مِن دُونِ اللَّهِ قَالُوا ضَلُّوا عَنَّا بَل لَّمْ نَكُن نَّدْعُو مِن قَبْلُ شَيْئًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ الْكَافِرِينَ (غافر/۷۳-۷۴)

[قيل لسائق و الشاهد] أَلْقِيَا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ* مَّنَّاعٍ لِّلْخَيْرِ مُعْتَدٍ مُّرِيبٍ* الَّذِي جَعَلَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَأَلْقِيَاهُ فِي الْعَذَابِ الشَّدِيدِ* قَالَ قَرِينُهُ رَبَّنَا مَا أَطْغَيْتُهُ وَلَكِن كَانَ فِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ (ق/۲۴-۲۷) إِنَّكُمْ أَيُّهَا الضَّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ* لَآكِلُونَ مِن شَجَرٍ مِّن زَقُّومٍ* فَمَالِؤُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ* فَشَارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ* فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ* هَذَا نُزُلُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ (واقعه/۵۱-۵۶) وَ مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُوْلَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ …  قَالُوا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَيْنَا شِقْوَتُنَا وَ كُنَّا قَوْمًا ضَالِّينَ (مومنون/۱۰۳-۱۰۶) وَ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا الَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ الْأَسْفَلِينَ (فصّلت/۲۹) وَ قَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَ كُبَرَاءنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا (احزاب/۶۷) وَ قَالَ الَّذِينَ فِي النَّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّكُمْ يُخَفِّفْ عَنَّا يَوْمًا مِّنَ الْعَذَابِ* قَالُوا أَوَلَمْ تَكُ تَأْتِيكُمْ رُسُلُكُم بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا بَلَى قَالُوا فَادْعُوا وَ مَا دُعَاء الْكَافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَالٍ (غافر/۴۹-۵۰)

تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ كُلَّمَا أُلْقِيَ فِيهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ* قَالُوا بَلَى قَدْ جَاءنَا نَذِيرٌ فَكَذَّبْنَا وَ قُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِن شَيْءٍ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ كَبِيرٍ*   وَ قَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ (ملك/۸-۱۰)

وَ إِذَا رَأَوْهُمْ قَالُوا إِنَّ هَؤُلَاء لَضَالُّونَ* وَ مَا أُرْسِلُوا عَلَيْهِمْ حَافِظِينَ*  عَلَى الْأَرَائِكِ يَنظُرُونَ*  هَلْ ثُوِّبَ الْكُفَّارُ مَا كَانُوا يَفْعَلُونَ (مطفّفين/۳۲- ۳۳)