مهلت

 

مهلت، فرصت، این مفهوم از مادّه «م ه ل» ۳ بار، «م ل ی» ۸ بار، «ن ظ ر» ۱۹ بار و «م د د» ۳ بار و با واژه «ربص» ۱ بار و آیاتی که این معنا را دارد، آمده است.

چکیده: برای هر امّتی مدّتی است، چون آن مدّت پایان یابد، مهلت نمی‌یابند. خدا ستمکاران، تکذیب‌کنندگان، کافران و هر کس در گمراهی است را مهلت می‌دهد سپس آنان را به عذاب می‌گیرد. این مهلت به سود آنان نیست. خدا به آنان مهلت می‌دهد تا بر گناه خود بیفزایند و در طغیان خود سرگردان بمانند. کافران و ستمکاران هنگامی که عذاب یا روز رستاخیز را ببینند، مهلت نمی‌یابند.

اگر بدهکار تنگدست بود به او مهلت دهید تا گشایش یابد.

برای هر امّتی سرآمدی است تا چون سرآمد آنان فرا رسد، نه ساعتی به تأخیر می‌افتد و نه پیش می‌افتد (اعراف/۳۴؛ یونس/۴۹). هیچ امّتی از سرآمد خود نه پیش می‌افتد و نه به تأخیر می‌افتد (حجر/۵؛ مومنون/۴۳). خدا هرگز کسی را آن‌گاه که سرآمد او فرا رسد به تأخیر نمی‌اندازد (منافقون/۱۱). پروردگار تو آمرزنده صاحب‌ رحمت است. اگر آنها را به سبب آن‌چه کسب کرده‌اند، مؤاخذه می‌کرد، بی‌گمان در عذاب آنان عجله می‌کرد، بلکه براى آنها موعدی است که هرگز در برابر آن، گریزى نمى ‏یابند (کهف/۵۸). اگر خدا مردم را به سبب آن‌چه کسب کرده‌اند، مؤاخذه مى‏ کرد، هیچ جنبنده ‏اى را بر روی زمین باقى نمى‏ گذاشت ولى آنان را تا سرآمدی معین به تأخیر می‌اندازد پس چون سرآمد آنان فرارسد، بی‌تردید خدا به بندگان خود بینا است (فاطر/۴۵). اگر خدا مردم را به سبب ستمشان مؤاخذه مى‏ کرد، هیچ جنبنده ‏اى را بر روی آن (زمین) باقى نمى‏ گذاشت ولى آنان را تا سرآمدی معین به تأخیر می‌اندازد پس چون سرآمد آنان فرارسد، نه ساعتی تأخیر کنند و نه پیش افتند (نحل/۶۱). اگر بخواهیم آنان را غرق مى‏ کنیم که هیچ فریادرسى نمى ‏یابند و نجات داده نمی‌شوند مگر رحمتى از جانب ما و بهره‌مندی تا مدّتی (یس/۴۳-۴۴). ما آن (روز قیامت) را جز تا سرآمدی معین به تأخیر نمی‌اندازیم (هود/۱۰۴).

کسانی که آیات ما را تکذیب کردند، آنان را به تدریج از جایی که درنمی‌یابند، می‌گیریم و به آنان مهلت می‌دهیم که نیرنگ من استوار است (اعراف/۱۸۲-۱۸۳). کسانی که کفر ورزیدند، هرگز نپندارند این مهلتی که به آنان می‌دهیم به سود آنان است. ما فقط آنان را مهلت می‌دهیم تا بر گناه خود بیفزایند. آنان عذابی خفّت‌آور خواهند داشت (آل‌عمران/۱۷۸). برخى از مردم مى‏ گویند: ما به خدا و روز بازپسین ایمان آورده ‏ایم ولى ایمان نیاورده‌اند … چون با کسانى که ایمان آورده ‏اند برخورد کنند، مى‏ گویند: ایمان آوردیم و چون با شیطان‌هاى خود خلوت کنند، مى‏ گویند: بی‌تردید ما با شما هستیم جز این نیست که ما [آنان را] ریشخند مى‏ کنیم. خدا هم آنان را ریشخند مى‏ کند. آنان را مهلت می‌دهد تا در طغیان خود سرگردان شوند (بقره/۸-۱۵). کسانی که کفر ورزیدند و در حال کفر مردند، لعنت خدا، فرشتگان و مردم، همگی برای آنان است در آن جاودانه هستند. عذاب آنان کاسته نمی‌شود و مهلت نمی‌یابند (بقره/۱۶۱-۱۶۲). چگونه خدا گروهی را هدایت کند که پس از آن که ایمان آوردند و شهادت دادند که این پیامبر حق است و نشانه‌های روشن برای آنان آمد، کفر ورزیدند؟ خدا گروه ستمکار را هدایت نمی‌کند. آنان کیفرشان این است که لعنت خدا، فرشتگان و مردم همگی بر آنان خواهد بود. در آن جاودانه هستند. عذاب آنان کاسته نشود و مهلت نمی‌یابند مگر آنان که پس از آن توبه کردند و اصلاح نمودند (آل‌عمران/۸۶-۸۹). بى ‏گمان کسانى که پس از آن‌که هدایت بر آنان روشن شد [به حقیقت] پشت کردند، شیطان آنان را فریفت و [خدا] به آنان مهلت داد (محمّد/۲۵). کسانی که ستم کردند آن‌گاه که عذاب را ببینند، نه عذاب از آنان کاسته می‌شود و نه به آنان مهلت داده می‌شود (نحل/۸۵). [قیامت] ناگهان بر آنان فرا رسد و آنان را مبهوت کند پس نه می‌توانند آن را بازگردانند و نه به آنان مهلت داده می‌شود (انبیاء/۴۰).

از آن‌چه روزى شما کرده‌ایم، انفاق کنید پیش از آن‌که مرگ هر یک از شما فرا رسد پس بگوید: پروردگارا، چرا تا سرآمدی نزدیک من را به تأخیر نینداختى تا صدقه دهم و از شایستگان شوم (منافقون/۱۰)؟ [ای کسانی که ایمان] اگر [بدهکار] تنگدست بود پس مهلتی بدهید تا گشایشی یابد و اگر صدقه دهید، برای شما بهتر است، اگر می‌دانستید (بقره/۲۸۰). براى کسانى که به ترک هم خوابگى با زنان خود سوگند مى‏ خورند، چهار ماه مهلت است پس اگر برگشتند، بی‌تردید خدا آمرزنده مهربان است (بقره/۲۶۲).

مهلت- اقوام، چه بسیار شهرها که به آنان مهلت دادم در حالی‌که ستمکار بودند سپس آنان را گرفتم (حج/۴۸). پیامبران اقوام پیشین گفتند: آیا درباره خدا، پدیدآورنده آسمان‌ها و زمین شکی است؟ شما را دعوت می‌کند تا برخی از گناهانتان را ببخشاید و شما را تا سرآمدی معین به تأخیر بیندازد (ابراهیم/۱۰).

[ابلیس] گفت: پروردگارا، تا روزی که [مردم] برانگیخته می‌شوند، من را مهلت بده. فرمود: تو از مهلت‌یافتگان هستی (ص/۷۹-۸۱؛ اعراف/۱۴-۱۵؛ حجر/۳۶-۳۸) تا روز وقت معیّن (حجر/۳۸؛ ص/۷۹-۸۱). گفت: پروردگارا، به سبب آن‌که من را گمراه کردی، من [هم گناهانشان را] در زمین برای آنان مى ‏آرایم و همه را گمراه خواهم کرد، مگر بندگان خالص تو را از میان آنان (حجر/۳۹-۴۰). گفت: به عزت تو سوگند که همه آنان را گمراه خواهم کرد جز بندگان خالص‌شده تو را از میان آنان. فرمود: حق است و حق را می‌گویم به‌یقین جهنّم را از تو و همه کسانی که تو را پیروی کنند، پر خواهم کرد (ص/۸۲-۸۵). [ابلیس] گفت: به من بگو، این است آن که او را بر من برترى دادى؟ اگر تا روز قیامت من را به تأخیر اندازی، بی‌گمان فرزندانش، جز اندکى را ریشه‏ کن خواهم کرد. فرمود: برو که هر کس از آنان تو را پیروی کند، بی‌گمان جهنّم سزای شما خواهد بود که سزایی تمام است (اسراء/۶۲-۶۳). [به آدم و همسر او] گفتیم: فرود آیید که بعضی از شما دشمن بعضی دیگر هستید و برای شما در زمین تا مدّتی، قرارگاه و بهره‌مندی است (بقره/۳۶؛ اعراف/۲۴).

[نوح] گفت: اى قوم من، به‌راستی من برای شما هشدار‌ دهنده‏ اى آشکار هستم که خدا را بپرستید. از او پروا کنید و از من اطاعت کنید تا برخى از گناهانتان را بر شما ببخشاید و شما را تا سرآمدی معین به تأخیر اندازد. به‌راستی وقتی سرآمد خدا برسد به تأخیر نیفتد، اگر می‌دانستید (نوح/۲-۴). [نوح] به قوم خود گفت: ای قوم من، اگر موقعیّت من و یادآوری من به آیات خدا بر شما گران است پس من بر خدا توکّل کردم پس در کار خود با شریکانتان همداستان شوید تا کارتان بر شما پوشیده نماند سپس به [کار] من پایان دهید و من را مهلت ندهید. من بر خدا که پروردگار من و پروردگار شما است، توکّل کردم (یونس/۷۱). [اشراف قوم نوح گفتند:] او (نوح) جز مردی که جنون دارد نیست. پس تا مدّتی درباره او منتظر بمانید (مومنون/۲۵).

[قوم هود گفتند:] جز این نمی‌گوییم که بعضی از معبودان ما به تو آسیب رسانده‌اند. [هود] گفت: من خدا را شاهد می‌گیرم و شما نیز شاهد باشید که من از آن‌چه غیر از او شریک می‌گیرید، بیزار هستم پس همه شما درباره من نیرنگ کنید سپس من را مهلت ندهید (هود/۵۴-۵۵).

[قوم صالح] مادّه ‏شتر را کشتند پس [صالح] گفت:‏ سه روز در خانه‏ های خود، برخوردار شوید. این وعده‏ اى بى‏ دروغ است (هود/۶۵). در ثمود [نشانه‌ای است] هنگامی که به آنان گفته شد: تا مدّتی برخوردار شوید (ذاریات/۴۳).

به‌یقین به موسی کتاب دادیم پس در آن اختلاف شد. اگر سخنی از پروردگار تو [مبنی بر مهلت دادن] از پیش نرفته بود، بدون تردید میان آنان داوری می‌شد (هود/۱۱۰؛ (فصّلت/۴۵). آسمان و زمین بر آنان (فرعونیان) نگریست و به آنان مهلتی داده نشد (دخان/۲۹).

چرا هیچ شهرى نبود که ایمان بیاورد و ایمانش آن را سود بخشد؟ جز قوم یونس که وقتى ایمان آوردند عذاب رسوایى را در زندگى دنیا از آنان برداشتیم و تا مدّتی آنان را برخوردار کردیم (یونس/۹۸). [قوم یونس] ایمان آوردند و تا مدّتی آنان را برخوردار کردیم (صافّات/۱۴۸).

بی‌گمان این امّت ‏شما است که امّتى یگانه است و من پروردگار شما هستم پس، ‏از من پروا کنید پس کارشان را میان خود قطعه‌قطعه کردند و دسته‌دسته شدند. هر دسته ‏اى به آن‌چه نزدشان بود شاد بودند پس آنها را تا مدّتی در گمراهى ‏شان واگذار (مومنون/۵۲-۵۴). به‌یقین فرستادگان پیش از تو نیز مسخره شدند پس کسانی که کفر ورزیدند را مهلت دادم سپس آنان را گرفتم. پس عقوبت من چگونه بود (رعد/۳۲)؟ اگر تو را تکذیب می‌‌کنند، بی‌گمان پیش از آنان قوم نوح، عاد، ثمود، قوم ابراهیم، قوم لوط و اصحاب مدین تکذیب کردند و موسی نیز تکذیب شد پس کافران را مهلت دادم سپس آنان را گرفتم پس عقوبت من چگونه بود (حج/۴۲-۴۴)؟ در انتظار روزى باش که آسمان دودى نمایان برمى ‏آورد که مردم را فرو مى‏ گیرد. این عذاب دردناک است. [مى‏ گویند:] پروردگارا، این عذاب را از ما دفع کن که ما مومن هستیم … ما این عذاب را تا اندک زمانی برمى ‏داریم ولی شما [به کار خود] برمی‌گردید (دخان/۱۰-۱۵).

اگر عذاب را تا مدّت زمانی چند از آنان به تأخیر افکنیم، بی‌گمان خواهند گفت: چه چیز آن را باز مى‏ دارد؟ آگاه باش روزى که [عذاب] به آنان برسد، از آنان بازداشته نخواهد شد و آن‌چه را مسخره‌اش مى ‏کردند، آنان را فرا خواهد گرفت (هود/۸). [بگو،] نمى‏ دانم شاید آن (تأخیر عذاب) براى شما آزمایشى و تا مدّتی برخوردارى باشد (انبیاء/۱۱۱). تا مدّتى از آنان روى بگردان. آنان را بنگر که خواهند دید. آیا عذاب ما را شتابزده می‌خواهند؟ آن‌گاه که [عذاب] به خانه آنان فرود آید، صبحگاه بیم‌داده‌شدگان، بد صبحگاهى است. از آنها تا مدّتى روى بگردان (صافّات/۱۷۴-۱۷۸). [کافران] به آن (قرآن) ایمان نمی‌آورند تا عذاب دردناک را ببینند که ناگهان بر آنان می‌آید در حالی‌که بی‌خبرند پس می‌گویند: آیا به ما مهلت داده خواهد شد؟ پس آیا عذاب ما را به شتاب می‌خواهند؟ چه می‌بینی اگر آنان را سالیانی برخوردار کنیم، آن‌گاه آن‌چه وعده داده می‌شوند، برای آنان بیاید، آن‌چه از آن بهره‌مند بودند، سودی برای آنان نخواهد داشت (شعراء/۲۰۱-۲۰۷). من را با کسانی که این سخن (قرآن) را تکذیب می‌کنند، واگذار. ما به تدریج آنان را از جایی که نمی‌دانند، گرفتار خواهیم کرد. آنان را مهلت بده که نیرنگ من سخت استوار است (قلم/۴۴-۴۵). من را با تکذیب‌کنندگان دارای نعمت واگذار و آنان را اندکی مهلت بده (مزّمّل/۱۱). به‌راستی آنان سخت نیرنگ می‌کنند و [من] نیز چنان‌که باید نیرنگ می‌کنم پس کافران را مهلت بده. آنان را اندکی مهلت بده (طارق/۱۵-۱۷). نپندار که خدا از آن‌چه ستمکاران انجام می‌دهند، غافل است. جز این نیست که آنها را برای روزی که چشم‌ها در آن خیره می‌شود، به تأخیر می‌اندازد (ابراهیم/۴۲). بگو، برای شما وعده‌گاه روزی است که نه ساعتی از آن به تأخیر می‌افتید و نه پیش می‌افتید (سبأ/۳۰). بگو، هر کس در گمراهى است رحمان او را مهلت مى‏ دهد تا هنگامی که آن‌چه به آنان وعده داده مى‏ شود، یا عذاب یا روز رستاخیز را ببینند پس به‌زودى خواهند دانست چه کسى جایگاهی بدتر و سپاهی ناتوان ‏تر دارد (مریم/۷۵). مردم را از روزى که عذاب بر آنان مى‏ آید، هشدار بده پس کسانی که ستم کرده ‏اند، مى‏ گویند: پروردگارا، ما را تا سرآمدی نزدیک به تأخیر بینداز تا دعوت تو را پاسخ دهیم و از فرستادگان پیروى کنیم (ابراهیم/۴۴). می‌گویند: اگر راست مى‏ گویید، این روز فتح چه وقت است؟ بگو، روز فتح، ایمان کسانی که کفر ورزیدند، سودی نمی‌دهد و آنان مهلت داده نمی‌شوند (سجده/۲۸-۲۹).

گفتند: چرا فرشته‌ای بر او نازل نشده است؟ اگر فرشته‌ای نازل می‌کردیم، بدون تردید کار پایان می‌یافت سپس مهلت نمی‌یافتند (انعام/۸). [گفتند:] اگر راست می‌گویی چرا فرشتگان را نمی‌آوری؟ ما فرشتگان را جز به حق نمی‌فرستیم، در آن هنگام دیگر مهلت داده نمی‌شوند (حجر/۷-۸). بگو، شریکان خود را بخوانید سپس به من نیرنگ بزنید و من را مهلت ندهید (اعراف/۱۹۵). [ای مشرکان] چهار ماه در زمین [مهلت دارید] پس بگردید و بدانید که شما نمى ‏توانید خدا را عاجز کنید. این خدا است که رسواکننده کافران است. [این] اعلامى است از جانب خدا و پیامبر او به مردم در روز حج اکبر که خدا و پیامبر او از مشرکان بیزار هستند. اگر توبه کنید آن براى شما بهتر است و اگر روى بگردانید پس بدانید که شما خدا را درمانده نخواهید کرد و کسانى که کفر ورزیدند را عذابى دردناک بشارت ده، مگر آن مشرکانى که با آنان پیمان بسته ‏اید و چیزى از [تعهدات خود نسبت به] شما فروگذار نکرده و کسى را بر ضدّ شما پشتیبانى ننموده ‏اند پس پیمان اینان را تا [پایان] مدّتشان تمام کنید چرا که خدا متّقین را دوست دارد پس چون ماه‏ هاى حرام (ماه‌های مهلت داده شده) سپرى شد، مشرکان را هر کجا یافتید، بکشید. آنان را دستگیر کنید و به محاصره درآورید و در هر کمینگاهى به کمین آنان بنشینید پس اگر توبه کردند و نماز برپا داشتند و زکات دادند، راه را برای آنان باز گذارید. زیرا خدا آمرزنده مهربان است. اگر یکى از مشرکان از تو پناه خواست، او را پناه ده تا کلام خدا را بشنود سپس او را به مکان امنش برسان چرا که آنان قومى نادان هستند (توبه/۲-۶). جز این نیست که به تأخیر انداختن [ماه هاى حرام] افزایش در کفر است که کافران را با آن گمراه کنند. آن را یک سال حلال و سال [دیگر] آن را حرام مى‏شمارند تا با شماره ماه‌هایى که خدا حرام کرده است موافق سازند ژس آن‌چه را خدا حرام کرده [بر خود] حلال می‌کنند. زشتى اعمالشان برایشان آراسته شده است و خدا گروه کافران را هدایت نمى ‏کند (توبه/۳۷).

آیا ندیدى کسانى را که به آنان گفته شد [از جنگ] دست بدارید و نماز را برپا کنید و زکات بدهید پس هنگامی که جنگ بر آنان مقرّر شد، آن‌گاه گروهى از آنان از مردم ترسیدند مانند ترسیدن از خدا یا ترسى سخت ‏تر؟ گفتند: پروردگارا، چرا جنگ را بر ما مقرّر داشتى؟ چرا ما را تا سرآمدی نزدیک به تأخیر نیفکندی؟ بگو، بهره دنیا اندک است و براى کسى که تقوا پیشه کرده آخرت بهتر است و به اندازه نخ هسته خرمایى بر شما ستم نخواهد شد (نساء/۷۷).

استدراج

المهلة

 

 

 

 

 

 

 

 

وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَ لاَ يَسْتَقْدِمُونَ (اعراف/۳۴) لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذَا جَاء أَجَلُهُمْ فَلاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَ لاَ يَسْتَقْدِمُونَ (يونس/۴۹) مَّا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَ مَا يَسْتَأْخِرُونَ (حجر/۵؛ مومنون/۴۳) وَ لَن يُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاء أَجَلُهَا (منافقون/۱۱) وَ رَبُّكَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ لَوْ يُؤَاخِذُهُم بِمَا كَسَبُوا لَعَجَّلَ لَهُمُ الْعَذَابَ بَل لَّهُم مَّوْعِدٌ لَّن يَجِدُوا مِن دُونِهِ مَوْئِلًا (كهف/۵۸) وَ لَوْ يُؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ بِمَا كَسَبُوا مَا تَرَكَ عَلَى ظَهْرِهَا مِن دَابَّةٍ وَلَكِن يُؤَخِّرُهُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِعِبَادِهِ بَصِيرًا (فاطر/۴۵) وَ لَوْ يُؤَاخِذُ اللّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِم مَّا تَرَكَ عَلَيْهَا مِن دَآبَّةٍ وَلَكِن يُؤَخِّرُهُمْ إلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَ لاَ يَسْتَقْدِمُونَ (نحل/۶۱) وَ إِن نَّشَأْ نُغْرِقْهُمْ فَلَا صَرِيخَ لَهُمْ وَ لَا هُمْ يُنقَذُونَ* إِلَّا رَحْمَةً مِّنَّا وَ مَتَاعًا إِلَى حِينٍ (يس/۴۳-۴۴) وَ مَا نُؤَخِّرُهُ إِلاَّ لِأَجَلٍ مَّعْدُودٍ (هود/۱۰۴)

 

 

 

 

وَ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَيْثُ لاَ يَعْلَمُونَ* وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ (اعراف/۱۸۲-۱۸۳) وَ لاَ يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِّأَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُواْ إِثْمًا وَ لَهْمُ عَذَابٌ مُّهِينٌ (آل‌عمران/۱۷۸) وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللّهِ وَ بِالْيَوْمِ الآخِرِ وَ مَا هُم بِمُؤْمِنِينَ … وَ إِذَا لَقُواْ الَّذِينَ آمَنُواْ قَالُواْ آمَنَّا وَ إِذَا خَلَوْاْ إِلَى شَيَاطِينِهِمْ قَالُواْ إِنَّا مَعَكْمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُونَ* اللّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ يَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ (بقره/۸-۱۵) إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ مَاتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللّهِ وَ الْمَلآئِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ* خَالِدِينَ فِيهَا لاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَ لاَ هُمْ يُنظَرُونَ (بقره/۱۶۱-۱۶۲) كَيْفَ يَهْدِي اللّهُ قَوْمًا كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَ شَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَ اللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ* أُوْلَئِكَ جَزَآؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَ الْمَلآئِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ* خَالِدِينَ فِيهَا لاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَ لاَ هُمْ يُنظَرُونَ إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَ أَصْلَحُواْ (آل‌عمران/۸۶-۸۹) إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلَى لَهُمْ (محمّد/۲۵) وَ إِذَا رَأى الَّذِينَ ظَلَمُواْ الْعَذَابَ فَلاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَ لاَ هُمْ يُنظَرُونَ (نحل/۸۵) بَلْ تَأْتِيهِم بَغْتَةً فَتَبْهَتُهُمْ فَلَا يَسْتَطِيعُونَ رَدَّهَا وَ لَا هُمْ يُنظَرُونَ (انبياء/۴۰)

 

 

 

 

 

 

 

وَ أَنفِقُوا مِن مَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِي إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَكُن مِّنَ الصَّالِحِينَ (منافقون/۱۰) [يا أيها الّذين امنوا] وَ إِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ وَ أَن تَصَدَّقُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ (بقره/۲۸۰) لِّلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِن نِّسَآئِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنْ فَآؤُوا فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ (بقره/۲۲۶)

 

 

المهلة- الاقوام، وَ كَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَمْلَيْتُ لَهَا وَ هِيَ ظَالِمَةٌ ثُمَّ أَخَذْتُهَا (حج/۴۸) قَالَتْ رُسُلُهُمْ (اقوام الاوّلين) أَفِي اللّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرَكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى (ابراهيم/۱۰)

 

قَالَ [ابليس] رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ* قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ (ص/۷۹-۸۱) قَالَ أَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ* قَالَ إِنَّكَ مِنَ المُنظَرِينَ (اعراف/۱۴-۱۵؛ حجر/۳۶-۳۸) إِلَى يَومِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ (حجر/۳۸؛ ص/۷۹-۸۱) قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغْوَيْتَنِي لأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الأَرْضِ وَ لأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ* إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ (حجر/۳۹-۴۰) قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ* إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ* قَالَ فَالْحَقُّ وَ الْحَقَّ أَقُولُ* لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنكَ وَ مِمَّن تَبِعَكَ مِنْهُمْ أَجْمَعِينَ (ص/۸۲-۸۵)  قَالَ أَرَأَيْتَكَ هَذَا الَّذِي كَرَّمْتَ عَلَيَّ لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لأَحْتَنِكَنَّ ذُرِّيَّتَهُ إَلاَّ قَلِيلًا* قَالَ اذْهَبْ فَمَن تَبِعَكَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَآؤُكُمْ جَزَاء مَّوْفُورًا (اسراء/۶۲-۶۳) وَ قُلْنَا اهْبِطُواْ بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَ لَكُمْ فِي الأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتَاعٌ إِلَى حِينٍ (بقره/۳۶) قَالَ اهْبِطُواْ بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَ لَكُمْ فِي الأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتَاعٌ إِلَى حِينٍ (اعراف/۲۴)

 

 

قَالَ [نوح] يَا قَوْمِ إِنِّي لَكُمْ نَذِيرٌ مُّبِينٌ*أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطِيعُونِ* يَغْفِرْ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمْ وَ يُؤَخِّرْكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذَا جَاء لَا يُؤَخَّرُ لَوْ كُنتُمْ تَعْلَمُونَ (نوح/۲-۴) قَالَ لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ إِن كَانَ كَبُرَ عَلَيْكُم مَّقَامِي وَ تَذْكِيرِي بِآيَاتِ اللّهِ فَعَلَى اللّهِ تَوَكَّلْتُ فَأَجْمِعُواْ أَمْرَكُمْ وَ شُرَكَاءكُمْ ثُمَّ لاَ يَكُنْ أَمْرُكُمْ عَلَيْكُمْ غُمَّةً ثُمَّ اقْضُواْ إِلَيَّ وَ لاَ تُنظِرُونِ (يونس/۷۱) [قال الملأ الذين كفروا من قومه] إِنْ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ بِهِ جِنَّةٌ فَتَرَبَّصُوا بِهِ حَتَّى حِينٍ (مومنون/۲۵)

 

 

 

[قال قوم هود] إِن نَّقُولُ إِلاَّ اعْتَرَاكَ بَعْضُ آلِهَتِنَا بِسُوَءٍ قَالَ إِنِّي أُشْهِدُ اللّهِ وَ اشْهَدُواْ أَنِّي بَرِيءٌ مِّمَّا تُشْرِكُونَ* مِن دُونِهِ فَكِيدُونِي جَمِيعًا ثُمَّ لاَ تُنظِرُونِ (هود/۵۴-۵۵)

 

 

[قوم صالح] فَعَقَرُوهَا فَقَالَ تَمَتَّعُواْ فِي دَارِكُمْ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ ذَلِكَ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوبٍ (هود/۶۵) وَ فِي ثَمُودَ إِذْ قِيلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِينٍ (ذاريات/۴۳)

 

وَ لَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَاخْتُلِفَ فِيهِ وَ لَوْلاَ كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ (هود/۱۱۰؛ فصّلت/۴۵) فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ (آل‌فرعون) السَّمَاء وَ الْأَرْضُ وَ مَا كَانُوا مُنظَرِينَ (دخان/۲۹)

فَلَوْلاَ كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلاَّ قَوْمَ يُونُسَ لَمَّآ آمَنُواْ كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الخِزْيِ فِي الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَ مَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ (يونس/۹۸) فَآمَنُوا فَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ (صافّات/۱۴۸)

 

وَ إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَ أَنَا رَبُّكُمْ فَاتَّقُونِ* فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُم بَيْنَهُمْ زُبُرًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ* فَذَرْهُمْ فِي غَمْرَتِهِمْ حَتَّى حِينٍ (مومنون/۵۲-۵۴) وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِكَ فَأَمْلَيْتُ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ عِقَابِ (رعد/۳۲) وَ إِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ عَادٌ وَ ثَمُودُ* وَ قَوْمُ إِبْرَاهِيمَ وَ قَوْمُ لُوطٍ* وَ أَصْحَابُ مَدْيَنَ وَ كُذِّبَ مُوسَى فَأَمْلَيْتُ لِلْكَافِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ (حج/۴۲-۴۴) فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّمَاء بِدُخَانٍ مُّبِينٍ* يَغْشَى النَّاسَ هَذَا عَذَابٌ أَلِيمٌ* رَبَّنَا اكْشِفْ عَنَّا الْعَذَابَ إِنَّا مُؤْمِنُونَ … إِنَّا كَاشِفُوا الْعَذَابِ قَلِيلًا إِنَّكُمْ عَائِدُونَ (دخان/۱۰-۱۵)

 

 

 

 

وَ لَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى أُمَّةٍ مَّعْدُودَةٍ لَّيَقُولُنَّ مَا يَحْبِسُهُ أَلاَ يَوْمَ يَأْتِيهِمْ لَيْسَ مَصْرُوفًا عَنْهُمْ وَ حَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ (هود/۸) وَ إِنْ أَدْرِي لَعَلَّهُ فِتْنَةٌ لَّكُمْ وَ مَتَاعٌ إِلَى حِينٍ (انبياء/۱۱۱) فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِينٍ* وَ أَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ يُبْصِرُونَ* أَفَبِعَذَابِنَا يَسْتَعْجِلُونَ* فَإِذَا نَزَلَ بِسَاحَتِهِمْ فَسَاء صَبَاحُ الْمُنذَرِينَ* وَ تَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِينٍ (صافّات/۱۷۴-۱۷۸) لَا يُؤْمِنُونَ بِهِ حَتَّى يَرَوُا الْعَذَابَ الْأَلِيمَ*   فَيَأْتِيَهُم بَغْتَةً وَ هُمْ لَا يَشْعُرُونَ* فَيَقُولُوا هَلْ نَحْنُ مُنظَرُونَ* أَفَبِعَذَابِنَا يَسْتَعْجِلُونَ* أَفَرَأَيْتَ إِن مَّتَّعْنَاهُمْ سِنِينَ* ثُمَّ جَاءهُم مَّا كَانُوا يُوعَدُونَ* مَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُوا يُمَتَّعُونَ (شعراء/۲۰۱-۲۰۷) فَذَرْنِي وَ مَن يُكَذِّبُ بِهَذَا الْحَدِيثِ سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ* وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي مَتِينٌ (قلم/۴۴-۴۵) وَ ذَرْنِي وَ الْمُكَذِّبِينَ أُولِي النَّعْمَةِ وَ مَهِّلْهُمْ قَلِيلًا (مزّمّل/۱۱)  إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا* وَ أَكِيدُ كَيْدًا* فَمَهِّلِ الْكَافِرِينَ أَمْهِلْهُمْ رُوَيْدًا (طارق/۱۵-۱۷) وَ لاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ غَافِلًا عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ إِنَّمَا يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الأَبْصَارُ (ابراهيم/۴۲) قُل لَّكُم مِّيعَادُ يَوْمٍ لَّا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ سَاعَةً وَ لَا تَسْتَقْدِمُونَ (سبأ/۳۰) قُلْ مَن كَانَ فِي الضَّلَالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمَنُ مَدًّا حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذَابَ وَ إِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَّكَانًا وَ أَضْعَفُ جُندًا (مريم/۷۵) وَ أَنذِرِ النَّاسَ يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذَابُ فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُواْ رَبَّنَا أَخِّرْنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ نُّجِبْ دَعْوَتَكَ وَ نَتَّبِعِ الرُّسُلَ (ابراهيم/۴۴) وَ يَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْفَتْحُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ* قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لَا يَنفَعُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِيمَانُهُمْ وَ لَا هُمْ يُنظَرُونَ (سجده/۲۸-۲۹)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

وَ قَالُواْ لَوْلا أُنزِلَ عَلَيْهِ مَلَكٌ وَ لَوْ أَنزَلْنَا مَلَكًا لَّقُضِيَ الأمْرُ ثُمَّ لاَ يُنظَرُونَ (انعام/۸) [قالوا] لَّوْ مَا تَأْتِينَا بِالْمَلائِكَةِ إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ* مَا نُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ إِلاَّ بِالحَقِّ وَ مَا كَانُواْ إِذًا مُّنظَرِينَ (حجر/۷-۸) قُلِ ادْعُواْ شُرَكَاءكُمْ ثُمَّ كِيدُونِ فَلاَ تُنظِرُونِ (اعراف/۱۹۵) فَسِيحُواْ فِي الأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ اعْلَمُواْ أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللّهِ وَ أَنَّ اللّهَ مُخْزِي الْكَافِرِينَ* وَ أَذَانٌ مِّنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الأَكْبَرِ أَنَّ اللّهَ بَرِيءٌ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ وَ رَسُولُهُ فَإِن تُبْتُمْ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَ إِن تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُواْ أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللّهِ وَ بَشِّرِ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ* إِلاَّ الَّذِينَ عَاهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنقُصُوكُمْ شَيْئًا وَ لَمْ يُظَاهِرُواْ عَلَيْكُمْ أَحَدًا فَأَتِمُّواْ إِلَيْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ* فَإِذَا انسَلَخَ الأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُواْ الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ وَ خُذُوهُمْ وَ احْصُرُوهُمْ وَ اقْعُدُواْ لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ فَإِن تَابُواْ وَ أَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَ آتَوُاْ الزَّكَاةَ فَخَلُّواْ سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ* وَ إِنْ أَحَدٌ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلاَمَ اللّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ يَعْلَمُونَ (توبه/۲-۶) إِنَّمَا النَّسِيءُ زِيَادَةٌ فِي الْكُفْرِ يُضَلُّ بِهِ الَّذِينَ كَفَرُواْ يُحِلِّونَهُ عَامًا وَ يُحَرِّمُونَهُ عَامًا لِّيُوَاطِؤُواْ عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللّهُ فَيُحِلُّواْ مَا حَرَّمَ اللّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَ اللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ (توبه/۳۷)

 

 

 

 

 

 

 

أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّواْ أَيْدِيَكُمْ وَ أَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَ آتُواْ الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَ قَالُواْ رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَوْلا أَخَّرْتَنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتَاعُ الدَّنْيَا قَلِيلٌ وَ الآخِرَةُ خَيْرٌ لِّمَنِ اتَّقَى وَ لاَ تُظْلَمُونَ فَتِيلًا (نساء/۷۷)