مجسّمه‌

 

مجسّمه‌، پیکر، این مفهوم از مادّه «ج س د» ۲ بار و با واژه «تماثیل» ۲ بار و آیاتی که این معنا را دارد، آمده است.

چکیده: ابراهیم قوم خود را از پرستش مجسمه‌هایی که می‌تراشیدند نهی می‌کرد. سامری از زیورآلات قوم موسی پیکر گوساله‌ای ساخت و آن را به پرستش گرفتند. جنّیان برای سلیمان مجسمه می‌ساختند. عیسی از گِل، چیزی به شکل پرنده می‌ساخت و در آن می‌دمید، آن‌گاه به اذن خدا پرنده می‌شد.

[ابراهیم به قوم خود] گفت: آیا آن‌چه را مى‏تراشید، مى‏پرستید در حالی‌که خدا شما و آن‌چه را مى‏ سازید، آفریده است (صافّات/۹۵-۹۶)؟ به پدر و قوم خود گفت: این مجسمه ‏هایى که پیوسته ملازم آنها هستید، چیستند؟ گفتند: پدران خود را پرستندگان آنها یافتیم. گفت: به‌راستی شما و پدرانتان در گمراهى آشکارى بودید. گفتند: آیا به حق نزد ما آمده‌ای یا بازیگر هستى. گفت: [نه] بلکه پروردگار شما، پروردگار آسمان‌ها و زمین است همان که آنها را پدید آورده است و من بر این از گواهان هستم (انبیاء/۵۲-۵۶).

قوم موسى بعد از [رفتن] او، از زیورهاى خود، پیکر گوساله ‏اى ساختند که صداى گاو داشت. آیا ندیدند که آن با آنان سخن نمى‏ گوید و آنها را به راهى هدایت نمی‌کند. آن را [به پرستش] گرفتند در حالی‌که ستمکار بودند. چون پشیمان شدند و دیدند به‌راستی گمراه شده ‏اند، گفتند: اگر پروردگارمان به ما رحم نکند و ما را نیامرزد بی‌گمان از زیانکاران خواهیم بود. … به‌راستی کسانى که گوساله را [به پرستش] گرفتند، به‌زودى خشمى از پروردگارشان و خواری در زندگى دنیا به آنان خواهد رسید. ما این‌گونه دروغ ‏پردازان را کیفر مى‏ دهیم. کسانى که بدی‌ها کردند آن‌گاه بعد از آن، توبه کرده و ایمان آوردند، به‌راستی پروردگار تو پس از آن آمرزنده مهربان است (اعراف/۱۴۸-۱۵۳). [قوم موسی] گفتند: ما به اختیار خود با تو خلاف وعده نکردیم ولى از زینت‏ آلات قوم، بارهایى سنگین بر دوش داشتیم. آنها را افکندیم و سامرى هم افکند، پس براى آنان گوساله ‏اى را بیرون آورد، پیکری که صدای گاو داشت. گفتند: این معبود شما و معبود موسى است که [آن را] فراموش کرده است. آیا نمى ‏بینند که با آنان سخنی نمی‌گوید و سود و زیانى برای آنان در اختیار ندارد. هارون پیش از آن، به آنان گفت: اى قوم من، شما با این [گوساله] آزمایش شده‌اید. پروردگار شما مهربان است پس مرا پیروى کنید و از من اطاعت کنید. گفتند: ما پیوسته بر پرستش آن می‌مانیم تا موسى به سوى ما بازگردد … [موسى] گفت: اى سامرى، این چه کاری بود که کردی؟ گفت: من چیزى دیدم که آنان ندیدند. مشتى از ردّ پاى آن فرستاده برگرفتم و آن را [در پیکر گوساله] انداختم. نفس من این‌چنین برایم فریبکارى کرد. … [موسی گفت:] به آن معبودی که پیوسته ملازمش بودى، بنگر که آن را سخت مى‏ سوزانیم و خاکسترش را به طور کامل به دریا مى ‏پاشیم (طه/۸۷-۹۷).

[برخی از جنّیان] براى سلیمان هر چه مى‏خواست از نمازخانه ‏ها، مجسّمه‏ ها و ظروف بزرگ مانند حوض و دیگ‌هاى بزرگِ ثابت، مى‏ ساختند (سبأ/۱۳).

فرشتگان گفتند: اى مریم، خدا تو را به کلمه ‏اى از جانب خود که نام او مسیح، عیسى‏ پسر ‏مریم است، بشارت مى ‏دهد … [که به بنی‌اسرائیل مى ‏گوید:] به‌راستی من از جانب پروردگارتان برای شما نشانه‌ای آورده ‏ام. من براى شما از گِل، [چیزی] به‌ شکل پرنده‌ای مى ‏سازم آن‌گاه در آن مى ‏دمم پس به اذن خدا پرنده ‏اى مى‌شود … بی‌تردید در این براى شما اگر مومن باشید، نشانه‌ای است (آل‌عمران/۴۵-۴۹). خدا فرمود: اى عیسى، پسر مریم، نعمت من را بر خود و بر مادرت به یاد آور … آن‌گاه که به اذن من از گِل [چیزی] به شکل پرنده‌ مى‏ ساختى پس در آن مى ‏دمیدى و به اذن من پرنده ‏اى مى ‏شد … پس کسانى از آنان که کفر می‌ورزیدند: گفتند: این جز سحری آشکار نیست (مائده/۱۱۰).

بت

التماثیل

 

 

 

 

 

قَالَ [ابراهیم لقومه] أَتَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ* وَ اللَّهُ خَلَقَكُمْ وَ مَا تَعْمَلُونَ (صافّات/۹۵-۹۶) قَالَ لِأَبِيهِ وَ قَوْمِهِ مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَنتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ* قَالُوا وَجَدْنَا آبَاءنَا لَهَا عَابِدِينَ* قَالَ لَقَدْ كُنتُمْ أَنتُمْ وَ آبَاؤُكُمْ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ* قَالُوا أَجِئْتَنَا بِالْحَقِّ أَمْ أَنتَ مِنَ اللَّاعِبِينَ* قَالَ بَل رَّبُّكُمْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ الَّذِي فَطَرَهُنَّ وَ أَنَا عَلَى ذَلِكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ (انبياء/۵۲-۵۶)

 

وَ اتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَى مِن بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهُ خُوَارٌ أَلَمْ يَرَوْاْ أَنَّهُ لاَ يُكَلِّمُهُمْ وَ لاَ يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا اتَّخَذُوهُ وَ كَانُواْ ظَالِمِينَ* وَ لَمَّا سُقِطَ فَي أَيْدِيهِمْ وَ رَأَوْاْ أَنَّهُمْ قَدْ ضَلُّواْ قَالُواْ لَئِن لَّمْ يَرْحَمْنَا رَبُّنَا وَ يَغْفِرْ لَنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ … إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُواْ الْعِجْلَ سَيَنَالُهُمْ غَضَبٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيَا وَ كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ* وَ الَّذِينَ عَمِلُواْ السَّيِّئَاتِ ثُمَّ تَابُواْ مِن بَعْدِهَا وَ آمَنُواْ إِنَّ رَبَّكَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ (اعراف/۱۴۸-۱۵۳) قَالُوا (قوم موسی) مَا أَخْلَفْنَا مَوْعِدَكَ بِمَلْكِنَا وَلَكِنَّا حُمِّلْنَا أَوْزَارًا مِّن زِينَةِ الْقَوْمِ فَقَذَفْنَاهَا فَكَذَلِكَ أَلْقَى السَّامِرِيُّ* فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ فَقَالُوا هَذَا إِلَهُكُمْ وَ إِلَهُ مُوسَى فَنَسِيَ* أَفَلَا يَرَوْنَ أَلَّا يَرْجِعُ إِلَيْهِمْ قَوْلًا وَ لَا يَمْلِكُ لَهُمْ ضَرًّا وَ لَا نَفْعًا* وَ لَقَدْ قَالَ لَهُمْ هَارُونُ مِن قَبْلُ يَا قَوْمِ إِنَّمَا فُتِنتُم بِهِ وَ إِنَّ رَبَّكُمُ الرَّحْمَنُ فَاتَّبِعُونِي وَ أَطِيعُوا أَمْرِي* قَالُوا لَن نَّبْرَحَ عَلَيْهِ عَاكِفِينَ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَيْنَا مُوسَى … قَالَ (موسی) فَمَا خَطْبُكَ يَا سَامِرِيُّ* قَالَ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِّنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُهَا وَ كَذَلِكَ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي … [قال موسی) وَ انظُرْ إِلَى إِلَهِكَ الَّذِي ظَلْتَ عَلَيْهِ عَاكِفًا لَّنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنسِفَنَّهُ فِي الْيَمِّ نَسْفًا (طه/۸۷-۹۷)

 

 

 

 

 

 

يَعْمَلُونَ (من الجن) لَهُ (سلیمان) مَا يَشَاءُ مِن مَّحَارِيبَ وَ تَمَاثِيلَ وَ جِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَ قُدُورٍ رَّاسِيَاتٍ (سبأ/۱۳)

 

إِذْ قَالَتِ الْمَلآئِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِّنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ … [یقول لبنی‌اسرائیل] أَنِّي قَدْ جِئْتُكُم بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُم مِّنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللّهِ … إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ (آل‌عمران/۴۵-۴۹) إِذْ قَالَ اللّهُ يَا عِيسى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَ عَلَى وَالِدَتِكَ … إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي … فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلاَّ سِحْرٌ مُّبِينٌ (مائده/۱۱۰)