چکیده: خدا چون کاری را قطعی کند، فقط به آن می‌گوید: باش پس می‌شود. خدا جان‌ آن کسی که نمرده را در خوابش می‌گیرد پس آن نفسی که مرگ را بر او قطعی کرده، نگاه می‌دارد و دیگری را تا مدّتی معیّن باز می‌فرستد. اگر خدا با همان شتابی که مردم برای خود خیر را می‌طلبند، در [رساندن] شرّ به آنان عجله می‌کرد، بی‌تردید اجلشان قطعی شده بود. پروردگار قطعی کرده که جز او را نپرستید. با پدر و مادر به نیکی و پسندیده رفتار کنید. حق تنگدست و خویشاوند را بدهید و بیهوده ریخت و پاش نکن. به زنا نزدیک نشوید. جز به حق کسی را نکشید. فرزندان خود را نکشید. به مال یتیم جز به شیوه‌ای نیکو نزدیک نشوید. پیمانه را تمام بدهید و با ترازوی درست وزن کنید. چیزی را که به آن علم نداری، دنبال نکن و در زمین با سرمستی راه نروید. هیچ کس را نرسد که چون خدا و فرستاده او امری را قطعی کنند، برای آنان در کارشان اختیاری باشد. هیچ کس از شما نیست مگر این‌که به جهنّم وارد می‌شود. این بر پروردگار تو حتمیِّ قطعی است.

[خدا] پدیدآورنده آسمان‌ها و زمین است. چون کاری را قطعی کند، فقط به آن می‌گوید: باش پس می‌شود (بقره/۱۱۷). او کسی است که زنده می‌کند و می‌میراند پس چون کاری را قطعی کند، فقط به آن می‌گوید: باش پس می‌شود (غافر/۶۸). خدا را نسزد که فرزندی بگیرد. او منزّه است. چون کاری را قطعی کند، فقط به آن می‌گوید: باش پس می‌شود (مریم/۳۵). [خدا] آسمان را سامان داد و آن دودی بود، آن‌گاه به آن و به زمین فرمود: خواه یا ناخواه بیایید. آن دو گفتند: اطاعت‌کنان آمدیم پس آنها را در دو روز، هفت آسمان، قطعی کرد و در هر آسمانی کار آن را وحی کرد (فصّلت/۱۱-۱۲).

پروردگار تو قطعی کرده که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو نزد تو به پیری رسیدند، به آن دو اف نگو. بر آن دو بانگ نزن و با آنها کریمانه سخن بگو. از روی مهربانی بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو، پرودگارا، آنها را چنان‌که من را در کودکی پرورش دادند، رحمت کن. پروردگار شما به آن‌چه در دل‌هایتان است، آگاه‌تر است. اگر از شایستگان باشید، بی‌تردید او آمرزنده توبه‌کاران است. حق خویشاوند، تنگدست و در راه ‌مانده را بده و ریخت و پاش نکن. به‌راستی ریخت‌وپاش‌کنندگان برادران شیاطین هستند و شیطان در برابر پروردگار خود ناسپاس است. اگر به امید رحمتی از پروردگارت از آنها روی ‌می‌گردانی پس با آنها سخنی نرم بگو. نه دستت را به گردن خود ببند و نه یکباره بگشای که ملامت‌زده و حسرت‌خورده بر جای بمانی. بی‌گمان پروردگار تو روزی را برای هر کس بخواهد، می‌گشاید یا تنگ می‌گیرد. به‌راستی او به بندگان خود آگاهِ بینا است. فرزندان خود را از بیم تنگدستی نکشید. ما آنها و شما را روزی می‌دهیم. بی‌تردید کشتن آنان خطایی بزرگ است. به زنا نزدیک نشوید. بی‌گمان آن فحشا و راهی بد است. کسی را که خدا [کشتن او را] حرام کرده، جز به حق نکشید. هر کس به ستم کشته شود، به ولیّ او تسلطّی داده‌ایم پس نباید در قتل زیاده‌روی کند. بی‌گمان او یاری شده است. به مال یتیم نزدیک نشوید مگر به شیوه‌ای که نیکوتر است تا این‌که به رشد خود برسد. به پیمان وفا کنید که از پیمان پرسیده خواهد شد. چون پیمانه کنید، پیمانه را تمام دهید. با ترازوی درست وزن کنید که این بهتر و سرانجام آن نیکوتر است. چیزی را که به آن علم نداری، دنبال نکن. به‌راستی گوش، چشم و دل از همه آنها پرسیده خواهد شد. در روی زمین با سرمستی راه نرو. بی‌گمان تو هرگز زمین را نخواهی شکافت و هرگز در بلندی به کوه‎‌ها نخواهی رسید. همه اینها، بدش نزد پروردگارت، ناپسند است. این‌ها از حکمت‌هایی است که پروردگارت به تو وحی کرده است و با خدا معبود دیگری قرار نده که ملامت‌زده و رانده‌‌شده در جهنّم افکنده می‌شوی (اسراء/۲۳-۳۹). هیچ مرد و زنی را نرسد که چون خدا و فرستاده او، امری را قطعی کنند، برای آنان در کارشان اختیاری باشد. هر کس خدا و فرستاده او را نافرمانی کند، بی‌گمان دچار گمراهی آشکاری شده است (احزاب/۳۶).

او کسی است که شما را از گِل آفرید سپس مدّتی را قطعی کرد و سرآمدِ معیّن نزد او است پس شما تردید می‌کنید (انعام/۲). خدا جان‌ها را هنگام مرگشان به تمامی می‌گیرد، و [جان آن] که نمرده است را، در خوابش [می‌گیرد] پس آن که مرگ را بر او قطعی کرده، نگاه می‌دارد و آن دیگری را تا مدّتی معیّن باز می‌فرستد. به‌راستی در این برای گروهی که تفکّر می‌کنند، نشانه‌هایی است (زمر/۴۲). اگر خدا با همان شتابی که مردم برای خود خیر را می‌طلبند، در [رساندن] شرّ به آنان عجله می‌کرد، بی‌تردید اجلشان قطعی شده بود (یونس/۱۱). هنگامی که کار قطعی شد، شیطان می‌گوید: به‌راستی خدا به شما وعده داد، وعده حق و من هم به شما وعده دادم پس با شما خلاف کردم در حالی‌که من بر شما هیچ تسلّطی نداشتم، جز این‌که شما را دعوت کردم و شما من را اجابت کردید پس من را ملامت نکنید و خود را ملامت کنید. نه من فریادرس شما هستم و نه شما فریادرس من هستید. من به آن‌چه پیش‌تر من را شریک می‌کردید، کفر می‌ورزم (ابراهیم/۲۲). هیچ کس از شما نیست مگر این‌که به آن (جهنّم) وارد می‌شود. این بر پروردگار تو حتمیّ قطعی است (مریم/۷۱).

قضا- اقوام، موج بین آن دو (نوح و پسرش) حائل شد پس [پسر] از غرق‌شدگان گردید و گفته شد: ای زمین، آب خود را فرو ببر و ای آسمان باز ایست. آب فرو شد و کار قطعی شد و [کشتی] بر جودی قرار گرفت و گفته شد: دور باد [از رحمت خدا] گروه ستمکاران (هود/۴۳-۴۴).

برای او (لوط) این امر را قطعی کردیم که ریشه اینان صبحگاهان بریده خواهد شد (حجر/۶۶).

[یوسف گفت:] ای دو یار زندانی من، اما یکی از شما دو تن، به سرور خود شراب می‌نوشاند و امّا دیگری بر دار آویخته می‌شود و پرندگان از سر او خواهند خورد. کاری که از من، درباره آن نظر می‌خواستید، قطعی شده است (یوسف/۴۱).

بر بنی‌اسرائیل در کتاب قطعی کردیم که بی‌گمان دو بار در زمین فساد می‌کنید و برتری‌جویی بزرگی خواهید نمود (اسراء/۴).

هنگامی که مرگ را بر او (سلیمان) قطعی کردیم، آنان را به مرگ او آگاه نکرد مگر موریانه‌ای که عصای او را می‌خورد (سبأ/۱۴).

[مریم] گفت: پروردگارا، چگونه برای من فرزندی باشد در حالی‌که بشری به من دست نزده است؟ فرمود: چنین است. خدا آن‌چه بخواهد، می‌آفریند و چون کاری را قطعی کند، فقط به آن می‌گوید، باش پس می‌شود (آل‌عمران/۴۷). گفت: چگونه برای من پسری باشد در حالی‌که بشری به من دست نزده است و بدکاره نبوده‌ام؟ [فرستاده] گفت: چنین است. پروردگار تو فرمود: آن برای من آسان است و برای این‌که او را نشانه‌ای برای مردم قرار دهم و رحمتی از جانب ما باشد. این فرمانی قطعی است پس مریم به او (عیسی) باردار شد و با او در جایگاهی دور خلوت گزید (مریم/۲۰-۲۲).

در [خواندن] قرآن پیش از آن‌که وحیِ آن بر تو قطعی شود، شتاب نکن و بگو، پروردگارا، بر دانش من بیفزای (طه/۱۱۴). تو در جانب غربی نبودی آن‌گاه که امر را بر موسی قطعی کردیم و از شاهدان نبودی (قصص/۴۴).

[کافران] گفتند: چرا فرشته‌ای بر او نازل نشده است؟ اگر فرشته‌ای نازل می‌کردیم، بی‌تردید کار قطعی می‌شد سپس مهلت نمی‌یافتند (انعام/۸). آیا جز این انتظار دارند که خدا و فرشتگان در سایبان‌هایی از ابر به سوی آنان بیاید و کار قطعی شود؟ کارها به سوی خدا بازگردانده می‌شود (بقره/۲۱۰). آنان را از روز حسرت بترسان آن‌گاه که کار قطعی شود، در حالی‌که آنان غافل هستند و ایمان نمی‌آورند (مریم/۳۹).

[به یاد آورید] آن‌گاه که شما در ناحیه نزدیکتر بودید و آنان (سپاهیان دشمن) در ناحیه دورتر و کاروان پایین‌تر از شما بودند، اگر شما با یکدیگر وعده گذاشته بودید، به یقین در وعده‌گاه با یکدیگر اختلاف می‌کردید ولی [چنین شد] تا خدا کاری را که انجام شدنی بود، قطعی کند تا آن کسی ‌که [باید] هلاک شود، با دلیلی روشن هلاک شود و کسی که[باید] زنده شود، با دلیلی روشن زنده شود (انفال/۴۲). آن‌گاه که با هم (مشرکان) روبه‌رو شدید، آنان را در چشم شما اندک نشان داد و شما را نیز در چشمان آنان، اندک می‌نمود تا خدا کاری را که انجام‌شدنی بود، قطعی کند. کارها به خدا باز می‌گردد (انفال/۴۴).

قَدر

بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ وَ إِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ (بقره/۱۱۷) هُوَ الَّذِي يُحْيِي وَ يُمِيتُ فَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ (غافر/۶۸) مَا كَانَ لِلَّهِ أَن يَتَّخِذَ مِن وَلَدٍ سُبْحَانَهُ إِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ (مریم/۳۵) ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء وَ هِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَ لِلْأَرْضِ اِئْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ* فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَ أَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاء أَمْرَهَا (فصّلت/۱۱-۱۲)

وَ قَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَ بِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَ لاَ تَنْهَرْهُمَا وَ قُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا* وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا* رَّبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِي نُفُوسِكُمْ إِن تَكُونُواْ صَالِحِينَ فَإِنَّهُ كَانَ لِلأَوَّابِينَ غَفُورًا* وَ آتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ لاَ تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا* إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُواْ إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَ كَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا* وَإِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغَاء رَحْمَةٍ مِّن رَّبِّكَ تَرْجُوهَا فَقُل لَّهُمْ قَوْلًا مَّيْسُورًا* وَ لاَ تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَ لاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا* إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا* وَ لاَ تَقْتُلُواْ أَوْلادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِيَّاكُم إنَّ قَتْلَهُمْ كَانَ خِطْءًا كَبِيرًا* وَ لاَ تَقْرَبُواْ الزِّنَى إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَ سَاء سَبِيلًا* وَ لاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالحَقِّ وَ مَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلاَ يُسْرِف فِّي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا* وَ لاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْيَتِيمِ إِلاَّ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْؤُولًا* وَ أَوْفُوا الْكَيْلَ إِذا كِلْتُمْ وَزِنُواْ بِالقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلًا* وَ لاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ كُلُّ أُولئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُولًا* وَ لاَ تَمْشِ فِي الأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الأَرْضَ وَ لَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولً* كُلُّ ذَلِكَ كَانَ سَيٍّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهًا* ذَلِكَ مِمَّا أَوْحَى إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ لاَ تَجْعَلْ مَعَ اللّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتُلْقَى فِي جَهَنَّمَ مَلُومًا مَّدْحُورًا (اسراء/۲۳-۳۹) وَ مَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَن يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبِينًا (احزاب/۳۶)

هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَى أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُّسمًّى عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ (انعام/۲) اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَ الَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنَامِهَا فَيُمْسِكُ الَّتِي قَضَى عَلَيْهَا الْمَوْتَ وَ يُرْسِلُ الْأُخْرَى إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (زمر/۴۲) وَ لَوْ يُعَجِّلُ اللّهُ لِلنَّاسِ الشَّرَّ اسْتِعْجَالَهُم بِالْخَيْرِ لَقُضِيَ إِلَيْهِمْ أَجَلُهُمْ (یونس/۱۱) وَ قَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الأَمْرُ إِنَّ اللّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدتُّكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَ مَا كَانَ لِيَ عَلَيْكُم مِّن سُلْطَانٍ إِلاَّ أَن دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلاَ تَلُومُونِي وَ لُومُواْ أَنفُسَكُم مَّا أَنَاْ بِمُصْرِخِكُمْ وَ مَا أَنتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَآ أَشْرَكْتُمُونِ مِن قَبْلُ (ابراهیم/۲۲) وَ إِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا (مریم/۷۱)

القضا- الاقوام، وَ حَالَ بَيْنَهُمَا (نوح و ابنه) الْمَوْجُ فَكَانَ مِنَ الْمُغْرَقِينَ* وَ قِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءكِ وَ يَا سَمَاء أَقْلِعِي وَ غِيضَ الْمَاء وَ قُضِيَ الأَمْرُ وَ اسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ وَ قِيلَ بُعْدًا لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ (هود/۴۳-۴۴)

وَ قَضَيْنَا إِلَيْهِ (لوط) ذَلِكَ الأَمْرَ أَنَّ دَابِرَ هَؤُلاء مَقْطُوعٌ مُّصْبِحِينَ (حجر/۶۶)

يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَمَّا أَحَدُكُمَا فَيَسْقِي رَبَّهُ خَمْرًا وَ أَمَّا الآخَرُ فَيُصْلَبُ فَتَأْكُلُ الطَّيْرُ مِن رَّأْسِهِ قُضِيَ الأَمْرُ الَّذِي فِيهِ تَسْتَفْتِيَانِ (یوسف/۴۱)

وَ قَضَيْنَا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَ لَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا (اسراء/۴)

فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ (سلیمان) الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنسَأَتَهُ (سبأ/۱۴)

قَالَتْ [مریم] رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لِي وَلَدٌ وَ لَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ قَالَ كَذَلِكِ اللّهُ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ إِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ (آل‌عمران/۴۷) قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَ لَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَ لَمْ أَكُ بَغِيًّا* قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَ لِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَ رَحْمَةً مِّنَّا وَ كَانَ أَمْرًا مَّقْضِيًّا* فَحَمَلَتْهُ فَانتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا (مریم/۲۰-۲۲)

وَ لَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن يُقْضَى إِلَيْكَ وَحْيُهُ وَ قُل رَّبِّ زِدْنِي عِلْمًا  (طه/۱۱۴) وَ مَا كُنتَ بِجَانِبِ الْغَرْبِيِّ إِذْ قَضَيْنَا إِلَى مُوسَى الْأَمْرَ وَ مَا كُنتَ مِنَ الشَّاهِدِينَ (قصص/۴۴)

وَ قَالُواْ (الکافرون) لَوْلا أُنزِلَ عَلَيْهِ مَلَكٌ وَ لَوْ أَنزَلْنَا مَلَكًا لَّقُضِيَ الأمْرُ ثُمَّ لاَ يُنظَرُونَ  (انعام/۸) هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ أَن يَأْتِيَهُمُ اللّهُ فِي ظُلَلٍ مِّنَ الْغَمَامِ وَ الْمَلآئِكَةُ وَ قُضِيَ الأَمْرُ وَ إِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ (بقره/۲۱۰) وَ أَنذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فِي غَفْلَةٍ وَ هُمْ لَا يُؤْمِنُونَ (مریم/۳۹)

إِذْ أَنتُم بِالْعُدْوَةِ الدُّنْيَا وَ هُم بِالْعُدْوَةِ الْقُصْوَى وَ الرَّكْبُ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَ لَوْ تَوَاعَدتَّمْ لاَخْتَلَفْتُمْ فِي الْمِيعَادِ وَلَكِن لِّيَقْضِيَ اللّهُ أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا لِّيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَن بَيِّنَةٍ وَ يَحْيَى مَنْ حَيَّ عَن بَيِّنَةٍ (انفال/۴۲) وَ إِذْ يُرِيكُمُوهُمْ (المشرکین) إِذِ الْتَقَيْتُمْ فِي أَعْيُنِكُمْ قَلِيلًا وَ يُقَلِّلُكُمْ فِي أَعْيُنِهِمْ لِيَقْضِيَ اللّهُ أَمْرًا كَانَ مَفْعُولًا وَ إِلَى اللّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ (انفال/۴۴)