فریضه، مقرّر شده و واجب، این مفهوم از مادّه «ف ر ض» ۱۷ بار آمده است.
چکیده: صدقات تنها برای نیازمندان، تهیدستان، عاملان جمعآوری آن، کسانی که دلهایشان به دستآورده میشود، در [راه آزادی] بردگان، بدهکاران، در راه خدا و در راه ماندگان است. واجبی از جانب خدا است. خدا دانای حکیم است (توبه/۶۰). برای مردان از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان بر جای میگذارند، نصیبی است و برای زنان نیز از آنچه پدر، مادر و خویشاوندان بر جای میگذارند، نصیبی است. کم باشد یا بسیار، نصیبی مقرّر شده است (نساء/۷). خدا به شما درباره فرزندانتان سفارش میکند، سهم پسر [در ارث] همانند سهم دو دختر است. اگر [فرزندان،] دختر و از دو نفر بیشتر باشند، دوسوّم آنچه بر جای مانده است، برای آنان است. اگر یک دختر باشد، نیمی از آن، برای او است. برای هر یک از پدر و مادر او (متوفّی)، یکششم از آنچه بر جای مانده است، میباشد. در صورتی که [متوفّی] فرزندی داشته باشد ولی اگر فرزندی نداشته باشد و پدر و مادرش از او ارث برند، برای مادرش یکسوّم است. اگر او برادرانی داشته باشد، مادرش یکششم میبرد، پس از [استثناء] وصیّتی که به آن سفارش کرده یا دَینی [که داشته است]. شما نمیدانید پدران و فرزندانتان کدام یک برای شما سودمندتر هستند، واجبی از جانب خدا است. بهراستی خدا دانای حکیم است (نساء/۱۱). حج [در] ماههای معیّنی است. پس هر کس در آن ماهها حج را [بر خود] واجب کرد، پس در حج آمیزش، نافرمانی و مجادله نیست. آنچه از خیر انجام دهید، خدا آن را میداند. توشه برگیرید، که بهراستی بهترین توشه، تقوا است. ای خردمندان از من پروا کنید (بقره/۱۹۷). زنانى را که [از آنان] بهره بردهاید، مهرشان را به عنوان واجبی به آنان بدهید. بر شما گناهى نیست که پس از مقرّر کردن، با یکدیگر توافق کنید. بهراستی خدا همواره داناى حکیم است (نساء/۲۴). بر شما گناهی نیست اگر زنان را که با آنان آمیزش نکردهاید یا برای آنان واجبی (مَهریهای) مقرّر نکردهاید، طلاق دهید. آنان را با متاعی شایسته بهرهمند کنید. توانگر به اندازه توان خود و تنگدست به اندازه توان خود. این حقّی است بر نیکوکاران. اگر زنان را پیش از آنکه با آنان نزدیکی کنید، طلاق دادید و واجبی (مهریهای) برای آنان مقرّر کردهاید، پس نصف آنچه مقرّر کردهاید، را [به آنان بدهید] مگر آنکه آنان ببخشند یا کسی که پیوند ازدواج به دست او است، ببخشد. بخشیدن شما به تقوا نزدیکتر است. فضل را در میان خود، فراموش نکنید. خدا به آنچه میکنید، بینا است (بقره/۲۳۶-۲۳۷). [سوره نور] سورهای است که آن را نازل کردیم و [احکام] آن را واجب کردیم. در آن نشانههایی روشن فرو فرستادیم، باشد که شما یادآور شوید (نور/۱). بهراستی کسی که این قرآن را بر تو واجب کرد، تو را به جایگاهت (مکّه) بازمیگرداند (قصص/۸۵). ای پیامبر، ما برای تو، آن همسرانت را که مهریه آنان را دادهای … و آن زن مومنی را که خود را به پیامبر ببخشد، اگر پیامبر بخواهد با او ازدواج کند، حلال کردهایم. [این] مخصوص تو است نه دیگر مومنان. بدون تردید ما آنچه را درباره همسرانشان و آنچه دستانشان مالک شده است، برای آنان واجب کردهایم، میدانیم تا برای تو تنگنایی پیش نیاید. خدا همواره آمرزنده مهربان است (احزاب/۵۰). ای پیامبر، چرا برای به دست آوردن خشنودی همسرانت، آنچه را خدا برای تو حلال کرده است، حرام میکنی؟ خدا آمرزنده مهربان است. بهراستی خدا برای شما [راه] گشودن سوگندهایتان را [با کفّاره] مقرّر کرده است. خدا مولای شما است. او دانای حکیم است (تحریم/۱-۲). بر پیامبر در آنچه خدا برای او مقرّر کرده است، [درباره ازدواج با همسر مطلقه پسر خواندهاش) تنگنایی نیست. این سنّت خدا است که در میان کسانی که پیش از این گذشتند، بوده است. امر خدا به اندازه، مشخص شده است (احزاب/۳۸). خدا شیطان را لعنت کند. گفت: بىگمان از میان بندگانت نصیبى معین [براى خود] مقرّر خواهم کرد (نساء/۱۱۸). |
الفریضه
إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاء وَ الْمَسَاكِينِ وَ الْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِي الرِّقَابِ وَ الْغَارِمِينَ وَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (توبه/۶۰)
لِّلرِّجَالِ نَصيِبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَ الأَقْرَبُونَ وَ لِلنِّسَاء نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَ الأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا (نساء/۷) يُوصِيكُمُ اللّهُ فِي أَوْلاَدِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَيَيْنِ فَإِن كُنَّ نِسَاء فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ وَ إِن كَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَ لأَبَوَيْهِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِن لَّمْ يَكُن لَّهُ وَلَدٌ وَ وَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلأُمِّهِ الثُّلُثُ فَإِن كَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلأُمِّهِ السُّدُسُ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِي بِهَا أَوْ دَيْنٍ آبَآؤُكُمْ وَ أَبناؤُكُمْ لاَ تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعًا فَرِيضَةً مِّنَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيما حَكِيمًا (نساء/۱۱)
الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ فَمَن فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلاَ رَفَثَ وَ لاَ فُسُوقَ وَ لاَ جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَ مَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللّهُ وَ تَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَ اتَّقُونِ يَا أُوْلِي الأَلْبَابِ (بقره/۱۹۷) فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَ لاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا (نساء/۲۴) لاَّ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن طَلَّقْتُمُ النِّسَاء مَا لَمْ تَمَسُّوهُنُّ أَوْ تَفْرِضُواْ لَهُنَّ فَرِيضَةً وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدْرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ* وَ إِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَ قَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إَلاَّ أَن يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَ الَّذِي بِيَدِهِ عُقْدَةُ النِّكَاحِ وَ أَن تَعْفُواْ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَ لاَ تَنسَوُاْ الْفَضْلَ بَيْنَكُمْ إِنَّ اللّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ (بقره/۲۳۶-۲۳۷)
سُورَةٌ أَنزَلْنَاهَا وَ فَرَضْنَاهَا وَ أَنزَلْنَا فِيهَا آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لَّعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ (نور/۱)
إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَى مَعَادٍ (قصص/۸۵) يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ … وَ امْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَ كَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا (احزاب/۵۰) يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ * قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمَانِكُمْ وَ اللَّهُ مَوْلَاكُمْ وَ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ (تحریم/۱-۲) مَّا كَانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيمَا فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلُ وَ كَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَّقْدُورًا (احزاب/۳۸)
لَّعَنَهُ اللّهُ وَ قَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبَادِكَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا (نساء/۱۱۸) |