چکیده: پروردگار همه را از روی عطا یاری می‌دهد. عطای پروردگار باز داشتنی نیست. بهشت و نعمت‌های آن، عطایی است حساب‌شده برای متّقین. سعادتمندان جاودانه در بهشت هستند. این عطایی همیشگی است.

هر کس خواهان دنیای زودگذر باشد، هر چه بخواهیم، برای هر کس که بخواهیم، به زودی در آن، به او می‌دهیم سپس جهنّم را برای او قرار می‌دهیم تا نکوهیده و مطرود، به آن وارد شود. هر کس آخرت را بخواهد و چنان که باید برای آن کوشش کند در حالی‌که مومن باشد پس آنان هستند که کوشش‌شان، سپاسگزاری خواهد شد. همه را، این گروه و آن گروه را از عطای پروردگارت، یاری می‌دهیم. عطای پروردگار تو باز داشتنی نیست (اسراء/۱۸-۲۰). آن کس که عطا کرد و تقوا پیشه کرد و نیک را تصدیق کرد پس به‌زودی برای او آسانی فراهم می‌کنیم. اما آن کس که بخل ورزید و بی‌نیازی نمود و نیک را تکذیب کرد، پس به‌زودی برای او دشواری فراهم می‌کنیم (لیل/۵-۱۰).

بدون تردید برای متّقین رستگاری است. باغ‌ها و انگورها، دختران هم‌سن و سال و کاسه‌هایی لبریز. در آنجا نه سخن لغوی می‌شنوند و نه دروغی. جزایی است از پروردگارت. عطایی است حساب‌شده (نبأ/۳۱-۳۶). کسانی که سعادتمند شدند، تا آسمان‌ها و زمین بر پا است، در بهشت جاودانه هستند مگر این‌که پروردگارت بخواهد. این عطایی همیشگی است (هود/۱۰۸).

[موسی به فرعون] گفت: پروردگار ما کسى است که به هر چیز آفرینش آن را عطا کرده سپس آن را هدایت  کرده است (طه/۵۰).

[سلیمان] گفت: پروردگارا، من را بیامرز و به من مُلکی ببخش که هیچ کس را پس از من، سزاوار نباشد. بدون تردید تو بسیار بخشنده هستی. پس باد را برای او مسخّر کردیم که به فرمان او، هر کجا می‌خواست، به نرمی روان می‌شد و شیاطین را که بنّا و غواص بودند [مسخّر او قرار دادیم و شیاطین] دیگر را، به هم بسته در زنجیرها. این عطای بی‌حساب ما است پس  ببخش یا نگاه دار (ص/۳۵-۳۹).

بدون تردید ما به تو خیر بسیار، عطا کردیم پس برای پروردگارت نماز بر پا کن و قربانی کن. به‌راستی دشمن تو بی‌نسل است (کوثر/۱-۳). به‌‌زودی پروردگارت [آن قدر] به تو عطا خواهد کرد تا راضی شوی. آیا تو را یتیم نیافت و جای داد؟ تو را سرگشته یافت پس هدایت کرد. تو را محتاج یافت و بی‌نیاز کرد. پس با یتیم، تندی نکن و سائل را مران و از نعمت پروردگار خود، سخن بگو (ضحی/۵-۱۱). با کسانی از اهل کتاب که به خدا و روز بازپسین ایمان نمی‌آورند و آن‌چه را خدا و پیامبر او حرام کرده است، حرام نمی‌دانند و دین حق را نمی‌پذیرند، جنگ کنید تا هنگامی که فروتنانه به دست خود جزیه عطا کنند (توبه/۲۹).

پس آیا آن کسى را که روى برتافت، دیدى؟ اندکى عطا کرد و امتناع ورزید. آیا علم غیب نزد او است پس او مى‏بیند؟ یا به آن‌چه در صحیفه‏ هاى موسى [آمده]، خبر نیافته است؟ [و نیز صحیفه‌های] ابراهیم که وفا کرد (نجم/۳۳-۳۷)؟

برخی از آنان (منافقان) بر تو در [تقسیم] صدقات، خرده می‌گیرند. اگر به آنان عطا شود، راضی می‌شوند. اگر از آن، به آنان عطا نشود، ناگاه خشمگین می‌شوند (توبه/۵۸).

هبه، فضل

مَّن كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاء لِمَن نُّرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاهَا مَذْمُومًا مَّدْحُورًا* وَ مَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ وَ سَعَى لَهَا سَعْيَهَا وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ كَانَ سَعْيُهُم مَّشْكُورًا* كُلاًّ نُّمِدُّ هَؤُلاء وَ هَؤُلاء مِنْ عَطَاء رَبِّكَ وَ مَا كَانَ عَطَاء رَبِّكَ مَحْظُورًا  (اسراء/۱۸-۲۰) فَأَمَّا مَن أَعْطَى وَ اتَّقَى* وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنَى*  فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى* وَأَمَّا مَن بَخِلَ وَاسْتَغْنَى*  وَكَذَّبَ بِالْحُسْنَى* فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرَى (لیل/۵-۱۰)

إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازًا* حَدَائِقَ وَ أَعْنَابًا* وَ كَوَاعِبَ أَتْرَابًا* وَ كَأْسًا دِهَاقًا* لَّا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَ لَا كِذَّابًا* جَزَاء مِّن رَّبِّكَ عَطَاء حِسَابًا (نبأ/۳۱-۳۶) وَ أَمَّا الَّذِينَ سُعِدُواْ فَفِي الْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الأَرْضُ إِلاَّ مَا شَاء رَبُّكَ عَطَاء غَيْرَ مَجْذُوذٍ (هود/۱۰۸)

قَالَ [موسی لفرعون] رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى (طه/۵۰)

قَالَ [سلیمان] رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ هَبْ لِي مُلْكًا لَّا يَنبَغِي لِأَحَدٍ مِّنْ بَعْدِي إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ* فَسَخَّرْنَا لَهُ الرِّيحَ تَجْرِي بِأَمْرِهِ رُخَاء حَيْثُ أَصَابَ* وَ الشَّيَاطِينَ كُلَّ بَنَّاء وَ غَوَّاصٍ* وَ آخَرِينَ مُقَرَّنِينَ فِي الْأَصْفَادِ*  هَذَا عَطَاؤُنَا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسَابٍ (ص/۳۵-۳۹)

إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ (کوثر/۱-۳) وَ لَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَى* أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيمًا فَآوَى* وَ وَجَدَكَ ضَالًّا فَهَدَى* وَ وَجَدَكَ عَائِلًا فَأَغْنَى* فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ* وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ* وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ (ضحی/۵-۱۱) قَاتِلُواْ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لاَ بِالْيَوْمِ الآخِرِ وَ لاَ يُحَرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ لاَ يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ حَتَّى يُعْطُواْ الْجِزْيَةَ عَن يَدٍ وَ هُمْ صَاغِرُونَ (توبه/۲۹)

أَفَرَأَيْتَ الَّذِي تَوَلَّى* وَ أَعْطَى قَلِيلًا وَأَكْدَى* أَعِندَهُ عِلْمُ الْغَيْبِ فَهُوَ يَرَى* أَمْ لَمْ يُنَبَّأْ بِمَا فِي صُحُفِ مُوسَى* وَ إِبْرَاهِيمَ الَّذِي وَفَّى (نجم/۳۳-۳۷)

وَمِنْهُم (المنافقین) مَّن يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُواْ مِنْهَا رَضُواْ وَ إِن لَّمْ يُعْطَوْاْ مِنهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ (توبه/۵۸)