چکیده: خدا عزّتمند است. پروردگارِ باعزّت، از آن‌چه وصف می‌کنند، منزّه است. هر کس عزّت می‌خواهد، همه عزّت از آنِ خدا است. خدا هر کس را بخواهد عزّت می‌دهد. قرآن کتابی عزّتمند است.

به‌راستی خدا عزّتمند حکیم (توبه/۷۱) و عزّتمند مهربان است (سجده/۶). او عزّتمند آمرزنده است (ملک/۲). خدا عزّتمند صاحب انتقام است (مائده/۹۵). خدا نیرومند عزّتمند است (حدید/۲۵).

هر کس عزّت می‌خواهد، همه عزّت از آن خدا است. سخن پاک به سوی او بالا می‌رود و عمل صالح آن را بالا می‌برد. کسانى که نیرنگ‌های بد مى‏ زنند، عذابى سخت ‏دارند و مکر آنها بدون تردید تباه مى ‏گردد (فاطر/۱۰). بگو، خدایا، ای مالک فرمانروایی، به هر کس بخواهی فرمانروایی می‌دهی و از هر کس بخواهی، فرمانروایی را بازمی‌گیری. هر کس را بخواهی عزّت می‌دهی و هر کس را بخواهی خوار می‌کنی. خیر به دست تو است. بدون تردید تو بر هر چیزی توانا هستی (آل‌عمران/۲۶).

[ابلیس به خدا] گفت: به عزّت تو سوگند که بی‌تردید همگی را گمراه خواهم کرد مگر مخلصین از میان آنان را (ص/۸۲-۸۳).

[قوم شعیب] گفتند: ای شعیب، بسیاری از آن‌چه را می‌گویی، نمی‌فهمیم. به راستی ما، تو را در میان خود ضعیف می‌بینیم. اگر قبیله تو نبودند، بدون تردید تو را سنگسار می‌کردیم و تو نزد ما عزّتمند نیستی. [شعیب] گفت: ای قوم من، آیا قبیله من، نزد شما، از خدا عزّتمندتر هستند و او (خدا) را پشت سر افکنده‌اید؟ بی‌گمان پروردگار من به آن‌چه انجام می‌دهید، احاطه دارد (هود/۹۱-۹۲).

[ساحران] ریسمان‌ها و عصاهای خود را افکندند و گفتند: به عزّت فرعون که ما بی‌تردید پیروز هستیم (شعراء/۴۴). فرعونیان همه آیات ما را تکذیب کردند پس آنان را، [مانند] گرفتن عزّتمندِ مقتدر، گرفتیم (قمر/۴۲).

آیا خبر شاکیان که از دیوار محراب بالا رفتند به تو رسیده است؟ … [یکی از آنها گفت:] این برادر من است. او نود و نه میش دارد و من یک میش دارم  پس می‌گوید: آن را به من واگذار و در سخن‌گفتن بر من، عزّتمند است (ص/۲۱-۲۳).

[ملکه سبا به سران خود] گفت: به‌راستی فرمانروایان چون به شهری داخل شوند، آن را تباه می‌کنند و عزّتمندان آن را خوار می‌کنند و این‌گونه انجام می‌دهند (نمل/۳۴).

اهل شهری را که فرستادگان به آنجا آمدند، برای آنان مَثَل بزن. آن‌گاه که دو تن به سوی آنان فرستادیم پس آن دو را تکذیب کردند پس [آن دو را] را با [فرستاده] سومین عزّتمند کردیم. پس گفتند: به راستی ما به سوی شما فرستاده شده‌ایم (یس/۱۳-۱۴).

[مرد صاحب باغ] به رفیق خود در حالی که با او گفت‌وگو می‌کرد، گفت: من از نظر مال، از تو بیشتر و از نظر افراد از تو عزّتمندتر هستم (کهف/۳۴).

کتابی است که آن را به سوی تو نازل کردیم تا مردم را به اجازه پروردگارشان، از تاریکی‌ها به سوی نور، به راه آن عزّتمند ستوده، بیرون آوری (ابراهیم/۱). به‌راستی این کتابی عزّتمند است که نه از پیش روی و نه از پشت سر آن، باطل به آن، راه ندارد. از جانب حکیمی ستوده، نازل شده است (فصّلت/۴۱-۴۲). به‌راستی ما به تو پیروزی بخشیدیم، پیروزی آشکاری تا خدا گناه گذشته و آینده تو را ببخشد و نعمت خود را بر تو تمام کند و تو را به راهی راست، هدایت کند و تو را به یاری عزّتمندی یاری دهد (فتح/۱-۳). از مردم کسی است که سخن او درباره دنیا تو را متعجّب می‌کند. خدا را بر آن‌چه در دل دارد، گواه می‌گیرد در حالی که او لجوج‌ترین دشمنان است. … چون به او گفته شود، از خدا پروا کن؟ عزّت (خود بزرگ‌بینی) او را به گناه می‌کشاند پس جهنم برای او کافی است و بد بستری است (بقره/۲۰۴-۲۰۶).

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هر کس از شما از دین خود برگردد، به‌زودی خدا گروهی را می‌آورد که آنان را دوست دارد و آنان نیز او را دوست دارند. [اینان] با مومنان فروتن و بر کافران عزّتمند هستند. در راه خدا جهاد می‌کنند و از سرزنش هیچ سرزنشگری نمی‌ترسند. این فضل خدا است. آن را به هر کس بخواهد می‌دهد. خدا وسعت‌بخش دانا است (مائده/۵۴). کسانی که کافر شدند، در عزّت (خودبزرگ‌بینی) و مخالفت هستند (ص/۲). منزّه است پروردگار تو، پروردگارِ باعزّت، از آن‌چه وصف می‌کنند (صافّات/۱۸۰). اگر از آنها بپرسی چه کسی آسمان‌ها و زمین را آفریده است؟ بی‌تردید خواهند گفت: آنها را عزّتمند دانا آفریده است (زخرف/۹). به غیر از خدا، معبودانی گرفتند تا برای آنان عزّت باشد. چنین نیست، به‌زودی [آن معبودان] پرستش آنان را انکار می‌کنند و مخالف آنان می‌شوند (مریم/۸۱-۸۲). سخن آنان تو را غمگین نکند. بدون تردید همه عزّت از آنِ خدا است. او شنوای دانا است (یونس/۶۵). ‌منافقان را بشارت بده به این‌که برای آنان عذابی دردناک است. همانان که کافران را به غیر از مومنان، اولیاء می‌گیرند. آیا عزّت را نزد آنها می‌جویند؟ پس بدون تردید همه عزّت از آنِ خدا است (نساء/۱۳۸-۱۳۹). آنان می‌گویند: اگر به مدینه باز گردیم، بدون تردید عزیزتر، ذلیل‌تر را از آنجا بیرون می‌کند در حالی‌که عزّت از آنِ خدا، از آنِ پیامبر و از آنِ مومنان است ولی منافقان نمی‌دانند (منافقون/۸).

[روز قیامت گفته شود:] گناه‌پیشه را بگیرید و او را به میان دوزخ بکشانید سپس بر سر او از عذاب آب جوشان بریزید. بچش که تو به‌راستی، [به خیال خود] همان عزّتمند گرامی هستی (دخان/۴۷-۴۹).

عزیز

إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ (توبه/۷۱) الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ (سجده/۶) وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ (ملک/۲) وَ اللّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ (مائده/۹۵) إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ (حدید/۲۵)

مَن كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعًا إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ وَ الَّذِينَ يَمْكُرُونَ السَّيِّئَاتِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَ مَكْرُ أُوْلَئِكَ هُوَ يَبُورُ  (فاطر/۱۰) قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاء وَ تَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاء وَ تُعِزُّ مَن تَشَاء وَ تُذِلُّ مَن تَشَاء بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (آل‌عمران/۲۶)

قَالَ [ابلیس الله] فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ* إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ  (ص/۸۲-۸۳)

قَالُواْ (قوم شعیب) يَا شُعَيْبُ مَا نَفْقَهُ كَثِيرًا مِّمَّا تَقُولُ وَ إِنَّا لَنَرَاكَ فِينَا ضَعِيفًا وَ لَوْلاَ رَهْطُكَ لَرَجَمْنَاكَ وَ مَا أَنتَ عَلَيْنَا بِعَزِيزٍ* قَالَ (شعیب) يَا قَوْمِ أَرَهْطِي أَعَزُّ عَلَيْكُم مِّنَ اللّهِ وَ اتَّخَذْتُمُوهُ وَرَاءكُمْ ظِهْرِيًّا إِنَّ رَبِّي بِمَا تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ (هود/۹۱-۹۲)

فَأَلْقَوْا (السحرة) حِبَالَهُمْ وَ عِصِيَّهُمْ وَ قَالُوا بِعِزَّةِ فِرْعَوْنَ إِنَّا لَنَحْنُ الْغَالِبُونَ (شعراء/۴۴) كَذَّبُوا (آل‌فرعون) بِآيَاتِنَا كُلِّهَا فَأَخَذْنَاهُمْ أَخْذَ عَزِيزٍ مُّقْتَدِرٍ (قمر/۴۲)

وَ هَلْ أَتَاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرَابَ … [قال احد منهما] إِنَّ هَذَا أَخِي لَهُ تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ نَعْجَةً وَ لِيَ نَعْجَةٌ وَاحِدَةٌ فَقَالَ أَكْفِلْنِيهَا وَ عَزَّنِي فِي الْخِطَابِ (ص/۲۱-۲۳)

قَالَتْ [إمراة تملک سبأ لملائها] إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوهَا وَ جَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَ كَذَلِكَ يَفْعَلُونَ  (نمل/۳۴)

وَ اضْرِبْ لَهُم مَّثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءهَا الْمُرْسَلُونَ* إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُم مُّرْسَلُونَ (یس/۱۳-۱۴)

فَقَالَ [رجل صاحب الحدیقة] لِصَاحِبِهِ وَ هُوَ يُحَاوِرُهُ أَنَا أَكْثَرُ مِنكَ مَالًا وَ أَعَزُّ نَفَرًا (کهف/۳۴)

كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ (ابراهیم/۱) وَ إِنَّهُ لَكِتَابٌ عَزِيزٌ* لَا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لَا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ (فصّلت/۴۱-۴۲) إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُّبِينًا* لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ يَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا* وَ يَنصُرَكَ اللَّهُ نَصْرًا عَزِيزًا (فتح/۱-۳) وَ مِنَ النَّاسِ مَن يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ يُشْهِدُ اللّهَ عَلَى مَا فِي قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ* … وَ إِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهَادُ (بقره/۲۰۴-۲۰۶)

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَ لاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لآئِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ (مائده/۵۴) بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي عِزَّةٍ وَ شِقَاقٍ (ص/۲) سُبْحَانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ (صافّات/۱۸۰) وَ لَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ  (زخرف/۹) وَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لِّيَكُونُوا لَهُمْ عِزًّا* كَلَّا سَيَكْفُرُونَ بِعِبَادَتِهِمْ وَ يَكُونُونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا (مریم/۸۱-۸۲) وَ لاَ يَحْزُنكَ قَوْلُهُمْ إِنَّ الْعِزَّةَ لِلّهِ جَمِيعًا هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ (یونس/۶۵) بَشِّرِ الْمُنَافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا*  الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَيَبْتَغُونَ عِندَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ العِزَّةَ لِلّهِ جَمِيعًا (نساء/۱۳۸-۱۳۹) يَقُولُونَ لَئِن رَّجَعْنَا إِلَى الْمَدِينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَعْلَمُونَ (منافقون/۸)

خُذُوهُ (اثیم) فَاعْتِلُوهُ إِلَى سَوَاء الْجَحِيمِ* ثُمَّ صُبُّوا فَوْقَ رَأْسِهِ مِنْ عَذَابِ الْحَمِيمِ* ذُقْ إِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْكَرِيمُ (دخان/۴۷-۴۹)