چکیده: پیش از آن‌که مرگ شما فرا رسد و بگویید، چرا مرا مهلت ندادی تا صدقه دهم و از شایستگان شوم، انفاق کنید. اگر صدقه‌ها را آشکار کنید، کار خوبی است و اگر آن را پنهان کنید و به مستمندان بدهید، برای شما بهتر است و بخشی از گناهان شما را می‌پوشاند. صدقه‌های خود را با منّت و آزار باطل نکنید. از آنها صدقه بگیر تا پاکشان کنی و رشدشان دهی. صدقات برای فقرا، بینوایان، عاملان آن، کسانی که دل‌های آنان الفت می‌یابد و آزادیِ بردگان، بدهکاران و در راه خدا و در راه‌ماندگان است. در گذشتنِ از قصاص و بدهکار، صدقات را افزون می‌کند. صدقه‌دهندگان آمرزش و پاداش دارند.  

از آن‌چه روزی شما کرده‌ایم، انفاق کنید پیش از آن‌که مرگ هر یک از شما فرا رسد پس بگوید: پروردگارا، چرا من را تا مدّتی نزدیک مهلت ندادی تا صدقه دهم و از شایستگان شوم (منافقون/۱۰)؟ اگر صدقه‏ ها را آشکار کنید، این‏، [کار] خوبى است‏ و اگر آن را پنهان دارید و به مستمندان بدهید، این براى شما بهتر است‏ و بخشى از گناهان شما را مى ‏پوشاند. خدا به آن‌چه انجام مى‏ دهید، آگاه است‏. … هر خیری که انفاق کنید، به سود خود شماست. جز براى طلب خشنودى خدا انفاق نکنید. هر خیری را که انفاق کنید، به طور کامل به شما داده خواهد شد و ستمى بر شما نخواهد شد ‏(بقره/۲۷۱-۲۷۲). گفتارى پسندیده و گذشت، بهتر از صدقه‏ اى است که آزارى به دنبال آن باشد. خدا بى ‏نیاز بردبار است‏. اى کسانى که ایمان آورده ‏اید، صدقه‏ هاى خود را با منّت و آزار، باطل نکنید مانند کسى که مال خود را براى خودنمایى به مردم‏، انفاق مى‏ کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد. پس مَثَل او همچون مَثَل سنگ صافی است که بر روى آن‏، خاکى باشد و رگبارى به آن رسیده و آن را سخت و صاف بر جاى نهاده است‏. آنان نیز از آن‌چه به دست آورده ‏اند، بهره ‏اى نمى‏ برند. خدا گروه کافران را هدایت نمى‏ کند. مَثَل کسانى که اموال خود را براى طلب خشنودى خدا و استوار کردن د‌ل‌های خود انفاق مى‏ کنند، همچون مَثَل باغى است که بر فراز تپه‌ای قرار دارد، [اگر] رگبارى بر آن برسد، دوچندان محصول برآورد و اگر رگبارى هم بر آن نرسد، بارانِ ریزى [براى آن بس است‏]. خدا به آن‌چه انجام مى ‏دهید، بیناست. آیا کسى از شما دوست دارد که باغى از درختان خرما و انگور داشته باشد که از زیر آنها نهرها روان است‏ و براى او در آن، از هر گونه میوه ‏اى باشد و در حالى که او را پیرى رسیده و فرزندانى خردسال دارد، گردبادى آتشین بر آن، بزند و بسوزد؟ این‌گونه‏ خدا آیات را براى شما روشن می‌کند، باشد که شما بیندیشید (بقره/۲۶۳-۲۶۶).

صدقات، تنها برای فقرا، بینوایان، عاملان آن و کسانی که دل‌های آنان الفت می‌یابد و در [راه آزادی] بردگان، بدهکاران، در راه خدا و در راه ماندگان است. [این] فریضه‌ای از جانب خدا است. خدا دانای حکیم است (توبه/۶۰). [این صدقات] براى آن نیازمندانى است که در راه خدا به تنگنا افتاده‌اند و نمى ‏توانند در زمین سفر کنند. از شدّت خویشتن‏دارى،‏ فرد بى ‏اطّلاع‏، آنان را توانگر مى ‏پندارد. آنها را از چهره‌هایشان مى‏ شناسى‏. با اصرار (چیزى‏) از مردم نمى‏ خواهند. هر مالى انفاق کنید، بی‌گمان خدا از آن آگاه است (بقره/۲۷۳)‏.

در بسیاری از نجواهای آنها خیری نیست مگر کسی که به صدقه یا کار نیک یا اصلاح میان مردم امر کند. هر کس برای طلب خشنودی خدا چنین کند، به‌زودی پاداشی بزرگ به او خواهیم داد (نساء/۱۱۴). هیچ مومنی حق ندارد مومنی را بکشد جز به خطا. هر کس به خطا مومنی را بکشد، پس آزاد کردن یک برده مومن و دیه‌ای که به کسان او داده می‌شود، [لازم است] مگر این‌که آنها صدقه کنند (گذشت کنند) (نساء/۹۲). اگر [بدهکار] تنگدستی وجود دارد پس مهلتی داده شود تا گشایشی یابد و اگر صدقه کنید (ببخشید)، برای شما بهتر است، اگر می‌دانستید (بقره/۲۸۰). [در حج] سرهای خود را نتراشید تا قربانی به قربانگاه برسد پس هر کس از شما بیمار است یا در سر ناراحتی دارد [و ناچار سر بتراشد] پس عوض آن، روزه‌ای یا صدقه‌ای یا قربانی تقدیم کند (بقره/۱۹۶).

خدا ربا را کاهش می‌دهد و صدقات را افزون می‌کند. او هیچ کفران‌پیشه گناهکار را دوست نمی‌دارد (بقره/۲۷۶). بی‌تردید مردان صدقه‌دهنده و زنان صدقه‌دهنده و [کسانی که] به خدا قرض نیکو می‌دهند، برای آنان دوچندان می‌شود و پاداشی ارزشمند دارند (حدید/۱۸). بی‌تردید مردان مسلمان و زنان مسلمان … و مردان صدقه‌دهنده و زنان صدقه‌دهنده و مردان روزه‌دار و زنان روزه‌دار و مردان و زنانی که شرمگاه‌های خود را حفظ می‌کنند و مردان و زنانی که بسیار به یاد خدا هستند، برای آنان آمرزش و پاداش بزرگ آماده کرده است (احزاب/۳۵).

صدقات- اقوام، هنگامی که [برادران یوسف] بر او وارد شدند، گفتند: ای عزیز، به ما و خانواده ما زیان رسیده است و سرمایه‌ای ناچیز آورده‌ایم. به ما پیمانه را تمام بده و بر ما تصدّق کن. بی‌تردید خدا صدقه‌دهندگان را پاداش می‌دهد (یوسف/۸۸).

[در تورات بر بنی‌اسرائیل مقرر کردیم] … هر کس قصاص را صدقه کند (ببخشد)، این برای او کفّاره‌ای است و کسانی که به آن‌چه خدا نازل کرده حکم نکنند، آنان ستمکار هستند (مائده/۴۵).

از اموال آنها صدقه بگیر تا با آن، آنها را پاک کنی و رشدشان دهی و برای آنها دعا کن که دعای تو آرامشی برای آنها است. خدا شنوای دانا است. آیا ندانسته‌اند که تنها خدا است که توبه را از بندگان خود می‌پذیرد و صدقات را می‌گیرد و خداست که توبه‌پذیر مهربان است (توبه/۱۰۳-۱۰۴)؟ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هر گاه خواستید با پیامبر نجوا کنید، پیش از نجوای خود، صدقه‌ای تقدیم کنید. این برای شما بهتر و پاکیزه‌تر است پس اگر نیافتید، بی‌تردید خدا بسیار آمرزنده مهربان است. آیا ترسیدید که پیش از نجوای خود، صدقه‌هایی تقدیم کنید؟ پس اکنون که انجام ندادید و خدا [با بخشایش خود]  به شما بازگشت پس نماز برپا دارید،زکات بدهید و از خدا و فرستاده او اطاعت کنید. خدا به آن‌چه انجام می‌دهید، آگاه است (مجادله/۱۲-۱۳).

برخی از آنها (منافقان) در صدقات بر تو عیب می‌گیرند پس اگر از آن به آنها داده شود، خشنود می‌شوند و اگر از آن به آنها داده نشود، ناگهان خشمگین می‌شوند. اگر آنها به آن‌چه خدا و پیامبر او به آنها داده راضی می‌شدند و می‌گفتند: خدا برای ما بس است و به‌زودی خدا و پیامبر او، از فضل خود به ما عطا می‌کند و ما فقط به خدا رغبت داریم، [بهتر بود] (توبه/۵۸-۵۹). برخی از منافقان با خدا عهد کردند که اگر خدا از فضل خود به ما بدهد، بی‌تردید صدقه خواهیم داد و بی‌تردید از صالحان خواهیم شد امّا هنگامی که از فضل خود به آنها داد، به آن بخل ورزیدند، پشت کردند و روی گردانیدند (توبه/۷۵-۷۶). کسانی که بر مومنانی که از روی میل صدقه می‌دهند و بر کسانی که جز به قدر توان خود چیزی نمی‌یابند [که صدقه دهند] عیب می‌گیرند و آنها را مسخره می‌کنند، خدا آنها را مسخره می‌کند و آنها عذابی دردناک دارند (توبه/۷۹).

زکات، انفاق

وَ أَنفِقُوا مِن مَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِي إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَكُن مِّنَ الصَّالِحِينَ (منافقون/۱۰) إِن تُبْدُواْ الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَ إِن تُخْفُوهَا وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَرَاء فَهُوَ خَيْرٌ لُّكُمْ وَ يُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّئَاتِكُمْ وَ اللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ … وَ مَا تُنفِقُواْ مِنْ خَيْرٍ فَلأنفُسِكُمْ وَ مَا تُنفِقُونَ إِلاَّ ابْتِغَاء وَجْهِ اللّهِ وَ مَا تُنفِقُواْ مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنتُمْ لاَ تُظْلَمُونَ (بقره/۲۷۱-۲۷۲) قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِّن صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَآ أَذًى وَ اللّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ* يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَ الأذَى كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا لاَّ يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِّمَّا كَسَبُواْ وَ اللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ* وَ مَثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَ تَثْبِيتًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِن لَّمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ* أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَن تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَ أَعْنَابٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُ فِيهَا مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَ أَصَابَهُ الْكِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاء فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ  (بقره/۲۶۳-۲۶۶).

إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاء وَ الْمَسَاكِينِ وَ الْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِي الرِّقَابِ وَ الْغَارِمِينَ وَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِّنَ اللّهِ وَ اللّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (توبه/۶۰) [هذه الصدقات] لِلْفُقَرَاء الَّذِينَ أُحصِرُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ لاَ يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لاَ يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَ مَا تُنفِقُواْ مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ (بقره/۲۷۳).‏

لاَّ خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاَحٍ بَيْنَ النَّاسِ وَ مَن يَفْعَلْ ذَلِكَ ابْتَغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا (نساء/۱۱۴) وَ مَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن يَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلاَّ خَطَئًا وَ مَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَئًا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَ دِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن يَصَّدَّقُواْ (نساء/۹۲) وَ إِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ وَ أَن تَصَدَّقُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ (بقره/۲۸۰) [فی الحج] لاَ تَحْلِقُواْ رُؤُوسَكُمْ حَتَّى يَبْلُغَ الْهَدْيُ مَحِلَّهُ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِّن رَّأْسِهِ فَفِدْيَةٌ مِّن صِيَامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُكٍ (بقره/۱۹۶).

يَمْحَقُ اللّهُ الْرِّبَا وَ يُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَ اللّهُ لاَ يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ (بقره/۲۷۶) إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ وَ الْمُصَّدِّقَاتِ وَ أَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعَفُ لَهُمْ وَ لَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ (حدید/۱۸) إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِمَاتِ … وَ الْمُتَصَدِّقِينَ وَ الْمُتَصَدِّقَاتِ وَ الصَّائِمِينَ وَ الصَّائِمَاتِ وَ الْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحَافِظَاتِ وَ الذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَ الذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَ أَجْرًا عَظِيمًا (احزاب/۳۵).

الصدقات- الاقوام،  فَلَمَّا دَخَلُواْ [الاخوه یوسف] عَلَيْهِ قَالُواْ يَا أَيُّهَا الْعَزِيزُ مَسَّنَا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ وَ جِئْنَا بِبِضَاعَةٍ مُّزْجَاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَ تَصَدَّقْ عَلَيْنَآ إِنَّ اللّهَ يَجْزِي الْمُتَصَدِّقِينَ (یوسف/۸۸).

[کتبنا فی التوراه علی بنی‌اسرائیل] فَمَن تَصَدَّقَ بِهِ (القصاص) فَهُوَ كَفَّارَةٌ لَّهُ وَ مَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أنزَلَ اللّهُ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ (مائده/۴۵).

خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِم بِهَا وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاَتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَ اللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ* أَلَمْ يَعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَ أَنَّ اللّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ (توبه/۱۰۳-۱۰۴) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً ذَلِكَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَ أَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ* أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَ آتُوا الزَّكَاةَ وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ (مجادله/۱۲-۱۳).

وَ مِنْهُم (المنافقین) مَّن يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُواْ مِنْهَا رَضُواْ وَ إِن لَّمْ يُعْطَوْاْ مِنهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ* وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوْاْ مَا آتَاهُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ قَالُواْ حَسْبُنَا اللّهُ سَيُؤْتِينَا اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَ رَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللّهِ رَاغِبُونَ (توبه/۵۸-۵۹) وَ مِنْهُم مَّنْ عَاهَدَ اللّهَ لَئِنْ آتَانَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ* فَلَمَّا آتَاهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُواْ بِهِ وَتَوَلَّواْ وَّ هُم مُّعْرِضُونَ (توبه/۷۵-۷۶) الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَ الَّذِينَ لاَ يَجِدُونَ إِلاَّ جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللّهُ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (توبه/۷۹).