چکیده: سپاهیان آسمان‌ها و زمین، از آنِ خداست. سپاه خدا پیروز است. تعداد سپاهیان پروردگار را کسی جز او، نمی‌داند. خدا با سپاهیانی که دیده نمی‌شود، مومنان را یاری می‌کند. کافران سپاهی شکست‌خورده هستند. سپاهیان ابلیس در جهنّم افکنده می‌شوند.

سپاهیان آسمان‌ها و زمین، از آن خداست. خدا همواره شکست ناپذیر حکیم است (فتح/۷). اوست که آرامش را در دل‌های مومنان نازل کرد تا ایمانی بر ایمان آنها بیفزایند و سپاهیان آسمان‌ها و زمین از آن خداست. خدا همواره دانای حکیم است (فتح/۴). بی‌تردید وعده ما برای بندگان فرستاده‌شده ما، از پیش مقرّر شده است که آنها بی‌تردید یاری‌شدگان هستند. بی‌گمان سپاه ما بر آنان پیروز هستند (صافّات/۱۷۱-۱۷۳). ما موکلان آتش را جز فرشتگانی قرار ندادیم و تعداد آنها را جز آزمایشى براى کسانى که کافر شده‏ اند، قرار ندادیم تا کسانی که به آنها کتاب داده شده، به یقین برسند و ایمان کسانی را که ایمان آورده‌اند، زیاد کند  و کسانی که به آنها کتاب داده شده و مومنان شک نکنند و تا کسانی که در دل‌هایشان بیماری است و کافران بگویند: خدا از این مَثَل چه چیزی اراده کرده است؟ این‌گونه خدا هر کس را بخواهد گمراه می‌کند و هر کس را بخواهد، هدایت می‌کند. [تعداد] سپاهیان پروردگارت را جز او نمى ‏داند. این [آیات] جز یادآوری براى بشر نیست (مدّثّر/۳۱).

به‌راستی فرعون، هامان و سپاهیان آنها خطاکار بودند (قصص/۸). می‌خواستیم بر کسانی که در زمین مستضعف شمرده شده‌اند، منّت گذاریم و آنان را پیشوایانی قرار دهیم و آنها را وارثان قرار دهیم و آنان را در زمین قدرت دهیم و به فرعون، هامان و سپاهیان آنان چیزی را که از آن حذر می‌کردند، نشان دهیم (قصص/۵-۶). [به موسی گفته شد:] دریا را آرام پشت سر بگذار. به‌راستی آنان سپاهی غرق‌شدنی هستند (دخان/۲۴). بنی‌اسرائیل را از دریا عبور دادیم پس فرعون و سپاهیانش از روی افزون‌خواهی و دشمنی آنان را دنبال کردند (یونس/۹۰). فرعون و سپاهیان او، آنان را دنبال کردند و [موجی] از دریا چنان‌که باید آنان را فرا گرفت (طه/۷۸). فرعون و سپاهیان او را گرفتیم و آنان را در دریا افکندیم (ذاریات/۴۰). او و سپاهیانش در زمین به ناحق تکبّر کردند و پنداشتند به سوی ما بازگردانده نمی‌شوند پس او و سپاهیانش را گرفتیم و آنان را در دریا افکندیم. پس بنگر سرانجام ستمکاران چگونه شد. آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به سوی آتش می‌خوانند و روز قیامت، یاری نخواهند شد. در این دنیا، لعنتی بدرقه آنان کردیم و روز قیامت آنان از زشت‌رویان هستند (قصص/۳۹-۴۲).

هنگامی که طالوت با سپاهیان حرکت کرد، گفت: به‌راستی خدا شما را به نهر آبی امتحان می‌کند پس هر کس از آن بنوشد، از من نیست و هر کس از آن نخورد، از من است، مگر کسی که به اندازه کف دستی بیاشامد. پس همه از آن نوشیدند جز اندکی از آنان. هنگامی که او و کسانی که همراه او ایمان آورده بودند از نهر گذشتند، [نافرمانان]، گفتند: امروز ما را توان [مقابله] با جالوت و  سپاهیان او نیست. امّا کسانی که می‌دانستند خدا را ملاقات خواهند کرد، گفتند: چه بسیار گروهی اندک که به اذن خدا بر گروهی بسیار، پیروز شدند. خدا با صابران است. هنگامی که با جالوت و سپاهیان او روبه‌رو شدند، گفتند: پروردگارا، بر ما شکیبایی فرو ریز و گام‌های ما را استوار ساز و ما را بر گروه کافران پیروز کن. پس به اذن خدا، آنان را شکست دادند (بقره/۲۴۹-۲۵۱).

برای سلیمان سپاهیان او از جنّ، انس و پرندگان، گردآوری شدند پس آنها [از پراکندگی] بازداشته می‌شدند تا وقتی که به وادی مورچگان رسیدند، مورچه‌ای گفت: ای مورچگان، به خانه‌هایتان داخل شوید مبادا سلیمان و سپاهیان او بدون توجّه، شما را پایمال کنند (نمل/۱۷-۱۸). [سلیمان به فرستادگان ملکه گفت:] به سوی آنان بازگرد که بی‌تردید بر آنان سپاهیانی می‌آوریم که در برابر آنان توان مقابله نداشته باشند و آنها را از آنجا با ذلّت بیرون می‌کنیم در حالی‌که آنان حقیر‌شدگان هستند (نمل/۳۷).

پس از او (مردی از اصحاب قریه)، بر قومش هیچ سپاهی از آسمان نازل نکردیم و بنای فرستادن هم نداشتیم. تنها یک صیحه بود که ناگاه آنها خاموش و بی‌جان افتادند (یس/۲۸-۲۹).

[پیامبر] یکی از دو نفر بود آن‌گاه که در غار بودند. وقتى به همراه خود می‌گفت: غمگین نباش که خدا با ماست پس خدا آرامش خود را بر او نازل کرد و او را با سپاهیانى که آنها را نمى‏دیدید، تأیید کرد و کلمه کسانى را که کفر ورزیدند، پست‏تر قرار داد (توبه/۴۰). آیا خبر آن سپاهیان به تو رسیده است؟ فرعون و ثمود (بروج/۱۷-۱۸)؟ بگو، هر کس در گمراهی باشد پس باید رحمان او را تا مدّتی مهلت دهد تا هنگامی که آن‌چه را به آنان وعده داده می‌شود، عذاب، یا قیامت را ببینند. پس خواهند دانست جای چه کسی بدتر و سپاهش ناتوان‌تر است (مریم/۷۵). [روز حنین] خدا آرامش خود را بر فرستاده خود و بر مومنان نازل کرد و سپاهیانى فرو فرستاد که آنها را نمى ‏دیدید و کسانى را که کفر ورزیدند، عذاب کرد. این است جزای کافران (توبه/۲۶). ای کسانی که ایمان آورده‌اید، نعمت خدا را بر خود یاد کنید آن‌گاه که سپاهیانی به سوی شما آمدند، پس بر آنان تندبادی و سپاهیانی که آنها را نمی‌دیدید، فرستادیم. خدا به آن‌چه می‌کنید، بینا است. آن‌گاه که از بالا و پایین به سوی شما آمدند و آن‌گاه که چشم‌ها خیره شد و جان‌ها به گلوگاه رسید و به خدا گمان‌هایی می‌بردید. آنجا بود که مومنان آزمایش شدند و سخت به لرزه افتادند (احزاب/۹-۱۱).

کیست آن که سپاه شماست؟ که در برابر رحمان شما را یاری کند؟ کافران جز دچار فریب نیستند (ملک/۲۰). [کافران] در آنجا سپاه شکست‌خورده‌ای از گروه‌ها هستند (ص/۱۱). [معبودانی غیر از خدا] نمی‌توانند آنان را یاری کنند. بلکه اینان برای آنان سپاهی احضارشده هستند (یس/۷۵). آنان (معبودان) و گمراهان و همه سپاهیان ابلیس، سرنگون در آن (جهنّم) افکنده می‌شوند. آنها در آنجا در حالی‌که با یکدیگر ستیزه می‌کنند، می‌گویند: سوگند به خدا که ما در گمراهى آشکارى بودیم. آن‌گاه که شما را با پروردگار جهانیان برابر مى‏ کردیم. جز مجرمان ما را گمراه نکردند پس شفاعت‌گرانى نداریم و نه دوستى نزدیک. اى کاش، بازگشتى براى ما بود و از مومنان مى‏ شدیم. بی‌تردید در این نشانه‌ای است و بیشتر آنها مومن نبودند (شعراء/۹۴-۱۰۳).

جنگ

وَ لِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ كَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا (فتح/۷) هُوَ الَّذِي أَنزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَّعَ إِيمَانِهِمْ وَ لِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ كَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا (فتح/۴) وَ لَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِينَ* إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنصُورُونَ* وَ إِنَّ جُندَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ (صافّات/۱۷۱-۱۷۳) وَ مَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً وَ مَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِّلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَ يَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا وَ لَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ لِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَ الْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَن يَشَاءُ وَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَ مَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَ مَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ (مدّثّر/۳۱)

إِنَّ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ جُنُودَهُمَا كَانُوا خَاطِئِينَ (قصص/۸) وَ نُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ* وَ نُمَكِّنَ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَ نُرِي فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ جُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا كَانُوا يَحْذَرُونَ (قصص/۵-۶) [قیل لموسی] وَ اتْرُكْ الْبَحْرَ رَهْوًا إِنَّهُمْ جُندٌ مُّغْرَقُونَ (دخان/۲۴) وَ جَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَ جُنُودُهُ بَغْيًا وَ عَدْوًا (یونس/۹۰) فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ بِجُنُودِهِ فَغَشِيَهُم مِّنَ الْيَمِّ مَا غَشِيَهُمْ (طه/۷۸) فَأَخَذْنَاهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ (ذاریات/۴۰) وَ اسْتَكْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنَا لَا يُرْجَعُونَ* فَأَخَذْنَاهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ* وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَا يُنصَرُونَ* وَ أَتْبَعْنَاهُمْ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا لَعْنَةً وَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ هُم مِّنَ الْمَقْبُوحِينَ (قصص/۳۹-۴۲)

فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِالْجُنُودِ قَالَ إِنَّ اللّهَ مُبْتَلِيكُم بِنَهَرٍ فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي وَ مَن لَّمْ يَطْعَمْهُ فَإِنَّهُ مِنِّي إِلاَّ مَنِ اغْتَرَفَ غُرْفَةً بِيَدِهِ فَشَرِبُواْ مِنْهُ إِلاَّ قَلِيلًا مِّنْهُمْ فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَ الَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ قَالُواْ لاَ طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ وَ جُنودِهِ قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُو اللّهِ كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللّهِ وَ اللّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ* وَ لَمَّا بَرَزُواْ لِجَالُوتَ وَ جُنُودِهِ قَالُواْ رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَ ثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَ انصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ* فَهَزَمُوهُم بِإِذْنِ اللّهِ (بقره/۲۴۹-۲۵۱)

وَ حُشِرَ لِسُلَيْمَانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنسِ وَ الطَّيْرِ فَهُمْ يُوزَعُونَ* حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِي النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَ جُنُودُهُ وَ هُمْ لَا يَشْعُرُونَ (نمل/۱۷-۱۸) [قال سلیمان لمرسلین امراة تملک السبأ] ارْجِعْ إِلَيْهِمْ فَلَنَأْتِيَنَّهُمْ بِجُنُودٍ لَّا قِبَلَ لَهُم بِهَا وَ لَنُخْرِجَنَّهُم مِّنْهَا أَذِلَّةً وَ هُمْ صَاغِرُونَ (نمل/۳۷)

وَ مَا أَنزَلْنَا عَلَى قَوْمِهِ (رجل من اصحاب‌القریة) مِن بَعْدِهِ مِنْ جُندٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَ مَا كُنَّا مُنزِلِينَ* إِن كَانَتْ إِلاَّ صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُونَ (یس/۲۸-۲۹)

[النّبی] ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ وَ أَيَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَ جَعَلَ كَلِمَةَ الَّذِينَ كَفَرُواْ السُّفْلَى (توبه/۴۰) هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْجُنُودِ* فِرْعَوْنَ وَ ثَمُودَ (بروج/۱۷-۱۸) قُلْ مَن كَانَ فِي الضَّلَالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمَنُ مَدًّا حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذَابَ وَ إِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَّكَانًا وَ أَضْعَفُ جُندًا (مریم/۷۵) أَنَزلَ اللّهُ [فی یوم حنین] سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَ أَنزَلَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَ عذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَ ذَلِكَ جَزَاء الْكَافِرِينَ (توبه/۲۶) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَ كَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ* إِذْ جَاؤُوكُم مِّن فَوْقِكُمْ وَ مِنْ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَ إِذْ زَاغَتْ الْأَبْصَارُ وَ بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَ تَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا* هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَ زُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا (احزاب/۹-۱۱)

أَمَّنْ هَذَا الَّذِي هُوَ جُندٌ لَّكُمْ يَنصُرُكُم مِّن دُونِ الرَّحْمَنِ إِنِ الْكَافِرُونَ إِلَّا فِي غُرُورٍ (ملک/۲۰) [الکافرون] جُندٌ مَّا هُنَالِكَ مَهْزُومٌ مِّنَ الْأَحْزَابِ (ص/۱۱) لَا يَسْتَطِيعُونَ  (الهة من دون الله) نَصْرَهُمْ وَ هُمْ لَهُمْ جُندٌ مُّحْضَرُونَ (یس/۷۵) فَكُبْكِبُوا (ما تعبدون) فِيهَا (النار) هُمْ وَ الْغَاوُونَ* وَ جُنُودُ إِبْلِيسَ أَجْمَعُونَ* قَالُوا وَ هُمْ فِيهَا يَخْتَصِمُونَ* تَاللَّهِ إِن كُنَّا لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ* إِذْ نُسَوِّيكُم بِرَبِّ الْعَالَمِينَ* وَ مَا أَضَلَّنَا إِلَّا الْمُجْرِمُونَ* فَمَا لَنَا مِن شَافِعِينَ* وَ لَا صَدِيقٍ حَمِيمٍ* فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ* إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ (شعراء/۹۴-۱۰۳)