زمان، وقت، این مفهوم از مادّه «و ق ت» ۴ بار و با واژه «حین» ۱۷ بار، «دَهر» ۲ بار، «اُمَت» ۲ بار، «اَمَد» ۳ بار و «عصر» ۱ بار و آیاتی که این معنا را دارد، آمده است.
چکیده: خدا به زمان سوگند یاد کرده است. انسانها تا زمان کوتاهی از نعمتها برخوردار میشوند. هلالهای ماه، وقتنماهایی برای مردم هستند. نماز وقت معلوم دارد. خدا به کافران و منکران زمان کوتاهی مهلت میدهد و عذاب را از آنها برمیدارد و تا زمانی آنها را برخوردار میکند. مرگ زمان معیّنی دارد. فرمان ما جز یک بار نیست مانند چشم برهمزدنی (قمر/۵۰). سوگند به عصر که به یقین انسان در زیان است مگر کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادهاند و یکدیگر را به حق توصیه کردهاند و یکدیگر را به صبر توصیه کردهاند (عصر/۱-۳). آیا بر انسان روزگاری گذشت که چیز قابل ذکری نبود (انسان/۱)؟ اگر بخواهیم آنها (انسانها) را غرق میکنیم که نه فریادرسی داشته باشند و نه نجات یابند مگر رحمتی از جانب ما و تا مدّتی برخورداری باشد (یس/۴۳-۴۴). در حقیقت نماز بر مومنان، نوشتهای است که وقت معیّن دارد (نساء/۱۰۳). [متّقین] زمان کوتاهی از شب را میخوابیدند (ذاریات/۱۷). آیا برای کسانی که ایمان آوردهاند، وقت آن نرسیده است که دلهایشان به یاد خدا و آنچه از حق نازل شده، خاشع گردد و مانند کسانی نباشند که در گذشته به آنان کتاب داده شد پس زمان بر آنها به درازا کشید؟ پس دلهای آنان سخت شد و بسیاری از آنها نافرمان بودند (حدید/۱۶). خدا برای شما از خانههایتان آرامش قرار داد و از پوست دامها برای شما، خانه قرار داد که در روز کوچ و روز اقامتتان سبکبار باشید و از پشم، کرک و موهای آنها اثاث و کالا تا مدّتی [پدید آورد] (نحل/۸۰). برای مردم حسابشان نزدیک شده است و آنها در بیخبری رویگردان هستند (انبیاء/۱). برای هر امّتی اجلی است. چون اجل آنها فرا رسد، نه ساعتی از آن تأخیر کنند و نه پیشی گیرند (اعراف/۳۴؛ یونس/۴۹). اگر خدا مردم را به سبب ستمشان مؤاخذه مىکرد، جنبندهاى بر روى زمین باقى نمى گذاشت لیکن [کیفر] آنان را تا وقتى معین به تأخیر میاندازد و چون اجلشان فرا رسد، نه ساعتى آن را به تأخیر اندازند و نه پیشی گیرند (نحل/۶۱). آیا در ملکوت آسمانها و زمین و آنچه خدا آفریده است، ننگریستهاند و این که شاید اجل آنها نزدیک شده باشد؟ پس به کدام سخن بعد از آن (قرآن) ایمان میآورند (اعراف/۱۸۵)؟ چرا آنگاه که [جان] به گلو میرسد و در آن هنگام شما خود نظارهگر هستید … پس چرا اگر جزا دادنی نیستید، اگر راست میگویید آن (روح) را برنمیگردانید (واقعه/۸۳-۸۷)؟ آیا ندیدی خدا چگونه مثل زده است؟ سخنی پاک، مانند درختی پاک است که ریشهاش، استوار و شاخهاش در آسمان است. میوهاش را هر زمان به فرمان پروردگار خود میدهد (ابراهیم/۲۴-۲۵). زمان- اقوام، [ابلیس] گفت: پروردگارا، مرا تا روزی که برانگیخته می شوند، مهلت ده. فرمود: تو از مهلت یافتگان هستی تا روز وقت معلوم (حجر/۳۶-۳۸؛ ص/۷۹-۸۱). [به آدم و همسر او فرمودیم:] در زمین برای شما قرارگاه و تا مدّتی برخورداری است (بقره/۳۶). در زمین برای شما قرارگاه و تا مدّتی برخورداری است (اعراف/۲۴). [اشراف کافر قوم نوح] گفتند: او جز مردی که در او جنون است، نیست پس تا مدّتی درباره او منتظر بمانید (مومنون/۲۵). [پیامبر قوم پس از نوح] گفت: پروردگارا، در برابر این که مرا تکذیب کردند، مرا یاری کن. فرمود: پس از زمانی کوتاه سخت پشیمان خواهند شد (مومنون/۳۹-۴۰). در [داستان] ثمود [نشانهای بود] آنگاه که به آنها گفته شد تا مدّتی برخوردار شوید (ذاریات/۴۳). [خدا به ابراهیم] فرمود: هر کس کافر شود، زمانی کوتاه برخورداش میکنم سپس او را به سوی عذاب آتش، میکشانم (بقره/۱۲۶). بعد از دیدن همه نشانههای [پاکی یوسف] به نظرشان رسید که او را تا مدّتی به زندان افکنند (یوسف/۳۵). آن کس از آن دو که [از زندان] نجات یافته بود پس از زمانی [یوسف را] به یاد آورد (یوسف/۴۵). با موسی سی شب وعده گذاشتیم و با ده شب دیگر آن را تمام کردیم پس میقات پروردگارش در چهل شب تمام شد (اعراف/۱۴۲). ساحران برای میقات یک روز معلوم گردآوری شدند (شعراء/۳۸). [قوم یونس] ایمان آوردند و آنها را تا مدّتی برخوردار کردیم (صافّات/۱۴۸). هنگامی که ایمان آوردند، عذاب رسوایی را در زندگی دنیا از آنها برطرف کردیم و تا مدّتی آنان را برخوردار کردیم (یونس/۹۸). آنان (اصحاب کهف) را برانگیختیم تا معلوم کنیم کدام یک از آن دو گروه، مدّت زمان ماندنشان را بهتر حساب میکنند (کهف/۱۲). آن کس که بر شهرى که بر بامهایش فرو ریخته بود، عبور کرد، گفت: چگونه خدا این (اهل شهر) را پس از مرگ آنان زنده مى کند؟ پس خدا او را صد سال بمیراند. آنگاه او را برانگیخت. گفت: چقدر درنگ کردى؟ گفت: یک روز یا پارهاى از روز را درنگ کردم. فرمود: بلکه صد سال درنگ کردى (بقره/۲۵۹). ای جامه به خود پیچیده، شب را برخیز مگر زمانی اندک. نیمی از شب را یا زمانی کوتاه از آن بکاه یا بر آن بیفزای (مزّمّل/۱-۴). از تو درباره هلالها میپرسند. بگو، آنها وقتنماهایی برای مردم و حج است (بقره/۱۸۹). بگو، اگر از مرگ یا کشته شدن بگریزید، این گریز سودی به حال شما نخواهد داشت. در آن صورت جز زمانی کوتاه برخوردار نخواهید شد (احزاب/۱۶). نمیدانم آنچه به شما وعده داده شده است، نزدیک است یا دور … نمیدانم شاید آن (تاخیر عذاب) برای شما آزمایشی و تا مدّتی برخورداری باشد (انبیاء/۱۰۹-۱۱۱). بگو، نمى دانم آنچه را که وعده داده شده اید، نزدیک است یا پروردگارم براى آن زمانى نهاده است (جن/۲۵). بیتردید بعد از مدّتی خبر آن (آنچه در قرآن است) را خواهید دانست (ص/۸۸). کار خود را میان خود قطعهقطعه کردند و دستهدسته شدند. هر حزبی به آنچه نزد آنها بود، دلخوش کردند پس آنها را تا مدّتی در گمراهیشان واگذار (مومنون/۵۳-۵۴). [مردم میگویند:] پروردگارا، این عذاب را از ما بردار که ما مومن هستیم …. ما این عذاب را زمانی کوتاه برمیداریم [ولی] بیگمان شما باز میگردید (دخان/۱۲-۱۵). اگر عذاب را تا مدّتی از آنها به تأخیر اندازیم، بیتردید [کافران] خواهند گفت: چه چیز آن را بازمیدارد (هود/۸)؟ به یقین خدا بر پیامبر و مهاجران و انصار که در آن زمان دشوار از او پیروى کردند، بازگشت، بعد از آنکه چیزى نمانده بود که دلهاى دستهاى از آنان منحرف شود، باز برآنان بازگشت. او نسبت به آنان رئوف و رحیم است (توبه/۱۱۷). اگر منافقان و کسانی که در دلهایشان بیماری است و شایعهافکنان در مدینه بازنایستند، تو را بر آنها سخت مسلّط میکنیم سپس جز زمانی کوتاه در نزدیکی تو نمیمانند (احزاب/۶۰). در حقیقت نزدیک بود تو را از این سرزمین برکنند تا تو را از آن بیرون کنند، در آن صورت آنان پس از تو، جز زمانی کوتاه نمیماندند. سنّتى که همواره در میان فرستادگانى که پیش از تو فرستادهایم، بوده است و براى سنّت ما تغییرى نخواهى یافت (اسراء/۷۶-۷۷). [مشرکان] گفتند: جز زندگی دنیای ما، هیچ نیست. میمیریم و زنده میشویم و ما را جز روزگار هلاک نمیکند (جاثیه/۲۴). میگویند: اگر راست میگویید، این پیروزی چه وقت است (سجده/۲۸)؟ میگویند: آن (برانگیختن) کی خواهد بود؟ بگو، شاید نزدیک باشد. روزی که شما را فرا میخواند پس در حالیکه او را ستایش میکنید، او را اجابت میکنید و میپندارید جز زمانی کوتاه، نماندهاید (اسراء/۵۱-۵۲). آنان (کافران) را زمانی کوتاه، برخوردار میکنیم سپس آنان را به عذابی شدید، میکشانیم (لقمان/۲۴). بخورید و زمانی کوتاه برخوردار شوید، بهراستی شما، مجرم هستید (مرسلات/۴۶). تا مدّتی از آنان روی بگردان (صافّات/۱۷۴، ۱۷۸). بگو، به کفرت، زمانی کوتاه، برخوردار شو که تو از یاران آتش هستی (زمر/۸). مرا با تکذیبکنندگان توانگر واگذار و زمانی کوتاه به آنان مهلت بده (مزّمّل/۱۱). |
الوقت
وَ مَا أَمْرُنَا إِلَّا وَاحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ (قمر/۵۰) وَ الْعَصْرِ* إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِي خُسْرٍ* إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ (عصر/۱-۳) هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْئًا مَّذْكُورًا (انسان/۱) وَ إِن نَّشَأْ نُغْرِقْهُمْ فَلَا صَرِيخَ لَهُمْ وَ لَا هُمْ يُنقَذُونَ* إِلَّا رَحْمَةً مِّنَّا وَ مَتَاعًا إِلَى حِينٍ (یس/۴۳-۴۴)
إِنَّ الصَّلاَةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَّوْقُوتًا (نساء/۱۰۳) [المتّقون] كَانُوا قَلِيلًا مِّنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ (ذاریات/۱۷) أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَ مَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ كَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ (حدید/۱۶)
وَ اللّهُ جَعَلَ لَكُم مِّن بُيُوتِكُمْ سَكَنًا وَ جَعَلَ لَكُم مِّن جُلُودِ الأَنْعَامِ بُيُوتًا تَسْتَخِفُّونَهَا يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَ يَوْمَ إِقَامَتِكُمْ وَ مِنْ أَصْوَافِهَا وَ أَوْبَارِهَا وَ أَشْعَارِهَا أَثَاثًا وَ مَتَاعًا إِلَى حِينٍ (نحل/۸۰) اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَ هُمْ فِي غَفْلَةٍ مَّعْرِضُونَ (انبیاء/۱) لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَ لاَ يَسْتَقْدِمُونَ (اعراف/۳۴؛ یونس/۴۹) وَلَوْ يُؤَاخِذُ اللّهُ النَّاسَ بِظُلْمِهِم مَّا تَرَكَ عَلَيْهَا مِن دَآبَّةٍ وَلَكِن يُؤَخِّرُهُمْ إلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَ يَسْتَقْدِمُونَ (نحل/۶۱) أَوَ لَمْ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ وَ مَا خَلَقَ اللّهُ مِن شَيْءٍ وَ أَنْ عَسَى أَن يَكُونَ قَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُمْ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ (اعراف/۱۸۵) فَلَوْلَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ* وَ أَنتُمْ حِينَئِذٍ تَنظُرُونَ … فَلَوْلَا إِن كُنتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ* تَرْجِعُونَهَا إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ (واقعه/۸۳-۸۷)
أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِي السَّمَاء* تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا (ابراهیم/۲۴-۲۵)
الوقت- الاقوام، قَالَ [ابلیس] رَبِّ فَأَنظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ* قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِينَ* إِلَى يَومِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ (حجر/۳۶-۳۸؛ ص/۷۹-۸۱)
[قلنا لادم و زوجه] لَكُمْ فِي الأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتَاعٌ إِلَى حِينٍ (بقره/۳۶) لَكُمْ فِي الأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتَاعٌ إِلَى حِينٍ (اعراف/۲۴) [قال الملا الذین کفروا من قوم نوح] إِنْ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ بِهِ جِنَّةٌ فَتَرَبَّصُوا بِهِ حَتَّى حِينٍ (مومنون/۲۵) قَالَ [الرسول قوم بعد نوح] رَبِّ انصُرْنِي بِمَا كَذَّبُونِ* قَالَ عَمَّا قَلِيلٍ لَيُصْبِحُنَّ نَادِمِينَ (مومنون/۳۹-۴۰)
وَ فِي ثَمُودَ [آیة] إِذْ قِيلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِينٍ (ذاریات/۴۳)
قَالَ [الله لابراهیم] وَ مَن كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلًا ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلَى عَذَابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ (بقره/۱۲۶) ثُمَّ بَدَا لَهُم مِّن بَعْدِ مَا رَأَوُاْ الآيَاتِ لَيَسْجُنُنَّهُ (یوسف) حَتَّى حِينٍ (یوسف/۳۵) وَ قَالَ الَّذِي نَجَا مِنْهُمَا وَ ادَّكَرَ [یوسف] بَعْدَ أُمَّةٍ (یوسف/۴۵)
وَ وَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً (اعراف/۱۴۲) فَجُمِعَ السَّحَرَةُ لِمِيقَاتِ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ (شعراء/۳۸)
فَآمَنُوا (قوم یونس) فَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ (صافّات/۱۴۸) لَمَّآ آمَنُواْ كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الخِزْيِ فِي الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَ مَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ (یونس/۹۸) بَعَثْنَاهُمْ (اصحاب الکهف) لِنَعْلَمَ أَيُّ الْحِزْبَيْنِ أَحْصَى لِمَا لَبِثُوا أَمَدًا (کهف/۱۲) أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَى قَرْيَةٍ وَ هِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّىَ يُحْيِي هذِهِ اللّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللّهُ مِئَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ كَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ قَالَ بَل لَّبِثْتَ مِئَةَ عَامٍ (بقره/۲۵۹)
يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ* قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا* نِصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا* أَوْ زِدْ عَلَيْهِ (مزّمّل/۱-۴) يَسْأَلُونَكَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَ الْحَجِّ (بقره/۱۸۹) قُل لَّن يَنفَعَكُمُ الْفِرَارُ إِن فَرَرْتُم مِّنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ وَ إِذًا لَّا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِيلًا (احزاب/۱۶) وَ إِنْ أَدْرِي أَقَرِيبٌ أَم بَعِيدٌ مَّا تُوعَدُونَ*… وَ إِنْ أَدْرِي لَعَلَّهُ فِتْنَةٌ لَّكُمْ وَ مَتَاعٌ إِلَى حِينٍ (انبیاء/۱۰۹-۱۱۱) قُلْ إِنْ أَدْرِي أَقَرِيبٌ مَّا تُوعَدُونَ أَمْ يَجْعَلُ لَهُ رَبِّي أَمَدًا (جن/۲۵)
وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ (ما فی القرآن) بَعْدَ حِينٍ (ص/۸۸) فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُم بَيْنَهُمْ زُبُرًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ* فَذَرْهُمْ فِي غَمْرَتِهِمْ حَتَّى حِينٍ (مومنون/۵۳-۵۴) رَبَّنَا اكْشِفْ عَنَّا الْعَذَابَ إِنَّا مُؤْمِنُونَ … إِنَّا كَاشِفُو الْعَذَابِ قَلِيلًا إِنَّكُمْ عَائِدُونَ (دخان/۱۲-۱۵) وَ لَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى أُمَّةٍ مَّعْدُودَةٍ لَّيَقُولُنَّ (الکافرون) مَا يَحْبِسُهُ (هود/۸)
لَقَد تَّابَ الله عَلَى النَّبِيِّ وَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الأَنصَارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ الْعُسْرَةِ مِن بَعْدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٍ مِّنْهُمْ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ إِنَّهُ بِهِمْ رَؤُوفٌ رَّحِيمٌ (توبه/۱۱۷)
لَئِن لَّمْ يَنتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا (احزاب/۶۰) وَ إِن كَادُواْ لَيَسْتَفِزُّونَكَ مِنَ الأَرْضِ لِيُخْرِجوكَ مِنْهَا وَ إِذًا لاَّ يَلْبَثُونَ خِلافَكَ إِلاَّ قَلِيلًا* سُنَّةَ مَن قَدْ أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ مِن رُّسُلِنَا وَ لاَ تَجِدُ لِسُنَّتِنَا تَحْوِيلًا (اسراء/۷۶-۷۷)
وَ قَالُوا (المشرکون) مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَ نَحْيَا وَ مَا يُهْلِكُنَا إِلَّا الدَّهْرُ (جاثیه/۲۴) وَ يَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْفَتْحُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ (سجده/۲۸) وَ يَقُولُونَ مَتَى هُوَ قُلْ عَسَى أَن يَكُونَ قَرِيبًا* يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ وَ تَظُنُّونَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلاَّ قَلِيلًا (اسراء/۵۱-۵۲) نُمَتِّعُهُمْ (الکافرین) قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَى عَذَابٍ غَلِيظٍ (لقمان/۲۴) كُلُوا وَ تَمَتَّعُوا قَلِيلًا إِنَّكُم مُّجْرِمُونَ (مرسلات/۴۶) فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتَّى حِينٍ (صافّات/۱۷۴، ۱۷۸) قُلْ تَمَتَّعْ بِكُفْرِكَ قَلِيلًا إِنَّكَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ (زمر/۸) وَ ذَرْنِي وَ الْمُكَذِّبِينَ أُولِي النَّعْمَةِ وَ مَهِّلْهُمْ قَلِيلًا (مزّمّل/۱۱) |