چکیده: راه راست بر عهده خدا است. خدا هر که را بخواهد به راه راست هدایت می‌کند. کسانی که به خدا ایمان آوردند و به او تمسّک جستند، آنها را به سوی خود، به راهی راست هدایت می‌کند. خدا را که پروردگار شماست، بپرستید. این راه راست است. چیزی را با او شریک قرار ندهید. به پدر و مادر احسان کنید. فرزندان خود را از بیم تنگدستی نکشید. به کارهای زشت چه آشکار و چه پنهان نزدیک نشوید. کسی را جز به حق نکشید. به مال یتیم جز به نحوی که نیکوتر است، نزدیک نشوید. پیمانه و ترازو را به عدالت بپیمایید. دادگری کنید. به پیمان خدا وفا کنید. این راه راستِ من است پس، از آن پیروی کنید و از راه‌هایی که شما را از راه او پراکنده می‌کند، پیروی نکنید. ابلیس گفت: بر سر راه راست تو خواهم نشست و آنان را گمراه می‌کنم. خدایا ما را به راه راست هدایت کن.

ای فرزندان آدم، مگر با شما عهد نکرده بودم که شیطان را نپرستید زیرا او برای شما دشمن آشکار است و این‌که مرا بپرستید؟ این است راه راست. … اگر بخواهیم بی‌تردید فروغ از دیدگان آنان مى ‏گیریم تا در راه بر هم پیشى جویند ولى از کجا مى‏ توانند ببینند (یس/۶۰-۶۶)؟ [ابلیس] گفت: پروردگارا، به سبب آن‌که مرا گمراه گردی، من هم در زمین [باطل را] برای آنها می‌آرایم و همه را گمراه می‌کنم مگر بندگان خالص شده تو را از آنها. فرمود: این راهی راست، بر عهده من است (حجر/۳۹-۴۱). [ابلیس به خدا] گفت: به سبب آن‌که مرا گمراه کردی، بی‌تردید من هم برای آنها بر سر راه راست تو خواهم نشست. آنگاه از پیش رو و از پشت‏ سرشان و از طرف راست و از طرف چپشان بر آنها مى ‏تازم و بیشترشان را شکرگزار نخواهى یافت (اعراف/۱۶-۱۷).

در آن (رستاخیز) تردید نکنید و از من پیروی کنید. این است راه راست. شیطان شما را از راه بازندارد، زیرا او برای شما دشمن آشکار ست (زخرف/۶۱-۶۲).

مردم امّتى واحد بودند پس خدا پیامبران را نویدآور و بیم ‏دهنده برانگیخت و با آنان کتاب را به حق نازل کرد تا میان مردم در آن‌چه با هم اختلاف داشتند، داورى کند و جز کسانى که [کتاب] به آنان داده شد پس از آن‌که دلایل روشن براى آنان آمد، به خاطر ستم و حسدی که میانشان بود [هیچ کس] در آن اختلاف نکرد. خدا به خواست خود کسانی را که ایمان آوردند به حقیقت آن‌چه در آن اختلاف داشتند، هدایت کرد. خدا هر که را بخواهد به راه راست هدایت می‌کند (بقره/۲۱۳). کسی را که خدا بخواهد هدایت نماید، سینه‌اش را برای اسلام می‌گشاید و هر که را بخواهد گمراه کند، دل او را سخت تنگ می‌گرداند چنان‌که گویی در آسمان بالا می‌رود. این‌گونه خدا پلیدی را بر کسانی که ایمان نمی‌آورند، قرار می‌دهد. راه راست پروردگارت همین است (انعام/۱۲۵-۱۲۶). بگو، بیایید تا آن‌چه را پروردگارتان بر شما حرام کرده است برای شما بخوانم: چیزی را با او شریک قرار ندهید. به پدر و مادر احسان کنید. فرزندان خود را از بیم تنگدستی نکشید. ما شما و آنها را روزی می‌دهیم. به کارهای زشت چه آشکار و چه پنهان نزدیک نشوید. نفسی را که خدا حرام گردانیده جز به حق نکشید. اینهاست که شما را به آن سفارش کرده است تا بیندیشید. به مال یتیم جز به نحوی که نیکوتر است، نزدیک نشوید تا به رشد خود برسد. پیمانه و ترازو را به عدالت تمام بپیمایید. هیچ کس را جز به قدر توانش تکلیف نمی‌کنیم. چون سخن گویید، دادگری کنید. هر چند درباره خویشاوند باشد و به پیمان خدا وفا کنید. اینهاست که [خدا] شما را به آن سفارش کرده است، باشد که پند گیرید. این راه راستِ من است پس، از آن پیروی کنید و از راه‌هایی که شما را از راه او پراکنده می‌کند، پیروی نکنید. اینهاست که [خدا] شما را به آن سفارش کرده است، باشد که به تقوا گرایید (انعام/۱۵۱-۱۵۳).

هر که را خدا بخواهد، او را گمراه می‌کند و هر که را بخواهد، او را بر راه راست قرار می‌دهد (انعام/۳۹). بی‌تردید ما آیاتی روشنگر نازل کردیم. خدا هر که را بخواهد به راه راست هدایت می‌کند (نور/۴۶). خدا به سرای سلامت فرامی‌خواند و هر که را بخواهد به راه راست هدایت می‌کند (یونس/۲۵). بگو، مشرق و مغرب از آنِ خداست. هر که را بخواهد به راه راست هدایت می‌کند (بقره/۱۴۲).

خدا هر که را از خشنودی او پیروی کند، به وسیله آن [کتاب] به راه‌های سلامت هدایت می‌کند و به اذن خود آنها را از تاریکی‌ها به سوی روشنایی بیرون می‌برد و آنها را به راهی راست، هدایت می‌کند (مائده/۱۶). کسانی که به خدا ایمان آوردند و به او تمسّک جستند، به‌زودی آنها را در رحمت خود و فضلی از جانب خود داخل می‌کند و آنها را به سوی خود، به راهی راست هدایت می‌کند (نساء/۱۷۵). به‌راستی خدا کسانی را که ایمان آورده‌اند به سوی راهی راست، هدایت می‌کند (حج/۵۴). هر کس به خدا تمسّک جوید، بی‌تردید به راه راست، هدایت شده است (آل‌عمران/۱۰۱).

[خدایا] ما را به راه راست هدایت کن. راه آنهایی که به آنها نعمت داده‌ای. همانان که نه بر آنها خشم گرفته‌ای و نه گمراه هستند (فاتحه/۶-۷).

اگر آنها (منافقان) آن‌چه را به آن پند داده می‌شوند، به کار می‌بستند، بی‌گمان برای آنها بهتر و در ثبات‌قدم آنها مؤثرتر بود و در آن صورت ما به آنها از نزد خود اجری بزرگ می‌دادیم و بی‌تردید آنها را به راهی راست، هدایت می‌کردیم (نساء/۶۶-۶۸).

آیا آن کس که نگونسار بر صورت خود راه می‌پیماید، هدایت‌یافته‌تر است یا آن کس که ایستاده بر راه راست می‌رود (ملک/۲۲)؟ خدا مَثَلی می‌زند: دو مرد که یکی از آنها لال است و هیچ کاری از او برنمی‌آید و او سربار سرپرست خود است، هر جا او را می‌فرستد خیری نمی‌آورد. آیا او با کسی که به عدالت فرمان می‌دهد و خود بر راه راست است، یکسان است (نحل/۷۶)؟

راه راست- اقوام، [هود گفت:] به‌راستی پروردگار من، بر راه راست است (هود/۵۶).

آنها (ابراهیم، اسحاق، یعقوب، نوح، داوود، سلیمان، ایّوب، یوسف، موسی، هارون، زکریّا، یحیی، عیسی، الیاس، اسماعیل، یسع، یونس و لوط) را برگزیدیم و آنان را به راه راست هدایت کردیم (انعام/۸۷).

[خدا] او (ابراهیم) را برگزید و او را به راهی راست هدایت کرد (نحل/۱۲۱).

هر دو (موسی و هارون) را به راه راست هدایت کردیم (صافّات/۱۱۸).

[عیسی گفت:] در حقیقت خدا، پروردگار من و پروردگار شماست پس او را بپرستید که راه راست این است (آل‌عمران/۵۱، مریم/۳۶، زخرف/۶۴).

به‌درستی ما پیروزی آشکاری برای تو پدید آوردیم تا خدا گناه گذشته و آینده تو را ببخشد و نعمت خود را بر تو تمام کند و تو را به راهی راست هدایت کند (فتح/۱-۲). سوگند به قرآن حکیم که بی‌گمان تو از پیامبران هستی. بر راهی راست (یس/۲-۴). به آن‌چه به سوی تو وحی شده است، تمسک بجوی که تو به راه راست هستی (زخرف/۴۳). بگو، بی‌گمان پروردگارم مرا به راه راست، دینی پایدار، آیین ابراهیم حق‌گرا، هدایت نمود و او از مشرکان نبود (انعام/۱۶۱). در حقیقت این تویى که  آنها را به راه راست مى‏ خوانى. به‌راستى کسانى که به آخرت ایمان ندارند از راه [درست] سخت منحرفند (مومنون/۷۳-۷۴). بی‌تردید تو به راه راست هدایت می‌کنی. به راه خدایی که آن‌چه در آسمان‌ها و آن‌چه در زمین است، از آنِ اوست. آگاه باش که امور به سوی خدا بازمی‌گردد (شوری/۵۲-۵۳). خدا به شما غنیمت‌های فراوان وعده داده است که آنها را خواهید گرفت. این [غنایم] را زودتر به شما داد و دست مردم را از شما کوتاه کرد تا برای مومنان نشانه‌ای باشد و شما را به راه راست هدایت کند (فتح/۲۰).

أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ* وَ أَنْ اعْبُدُونِي هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ … وَ لَوْ نَشَاء لَطَمَسْنَا عَلَى أَعْيُنِهِمْ فَاسْتَبَقُوا الصِّرَاطَ فَأَنَّى يُبْصِرُونَ (یس/۶۰-۶۶)  قَالَ [ابلیس] رَبِّ بِمَآ أَغْوَيْتَنِي لأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الأَرْضِ وَ لأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ* إِلاَّ عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ* قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَيَّ مُسْتَقِيمٌ (حجر/۳۹-۴۱)  قَالَ [ابلیس الله] فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ* ثُمَّ لآتِيَنَّهُم مِّن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَيْمَانِهِمْ وَ عَن شَمَآئِلِهِمْ وَ لاَ تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ (اعراف/۱۶-۱۷)

لَا تَمْتَرُنَّ بِهَا (الساعة) وَ اتَّبِعُونِ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ* وَ لَا يَصُدَّنَّكُمُ الشَّيْطَانُ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ  (زخرف/۶۱-۶۲)

كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَ مُنذِرِينَ وَ أَنزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَ مَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلاَّ الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَ اللّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (بقره/۲۱۳) فَمَن يُرِدِ اللّهُ أَن يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ وَ مَن يُرِدْ أَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاء كَذَلِكَ يَجْعَلُ اللّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ* وَ هَذَا صِرَاطُ رَبِّكَ مُسْتَقِيمًا (انعام/۱۲۵-۱۲۶)  قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلاَّ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئًا وَ بِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَ لاَ تَقْتُلُواْ أَوْلاَدَكُم مِّنْ إمْلاَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَ إِيَّاهُمْ وَ لاَ تَقْرَبُواْ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ وَ لاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ* وَ لاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْيَتِيمِ إِلاَّ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُواْ الْكَيْلَ وَ الْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ لاَ نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا وَ إِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُواْ وَ لَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى وَ بِعَهْدِ اللّهِ أَوْفُواْ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ* وَ أَنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ وَ لاَ تَتَّبِعُواْ السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (انعام/۱۵۱-۱۵۳)

مَن يَشَإِ اللّهُ يُضْلِلْهُ وَ مَن يَشَأْ يَجْعَلْهُ عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (انعام/۳۹) لَقَدْ أَنزَلْنَا آيَاتٍ مُّبَيِّنَاتٍ وَ اللَّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (نور/۴۶) اللّهُ يَدْعُو إِلَى دَارِ السَّلاَمِ وَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ  (یونس/۲۵) قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (بقره/۱۴۲)

يَهْدِي بِهِ (الکتاب) اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلاَمِ وَ يُخْرِجُهُم مِّنِ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ يَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (مائده/۱۶) فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُواْ بِاللّهِ وَ اعْتَصَمُواْ بِهِ فَسَيُدْخِلُهُمْ فِي رَحْمَةٍ مِّنْهُ وَ فَضْلٍ وَ يَهْدِيهِمْ إِلَيْهِ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا (نساء/۱۷۵) إِنَّ اللَّهَ لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (حج/۵۴) مَن يَعْتَصِم بِاللّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (آل‌عمران/۱۰۱)

[اللهمّ] اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِيمَ* صِرَاطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ وَ لاَ الضَّالِّينَ (فاتحه/۶-۷)

لَوْ أَنَّهُمْ (منافقین) فَعَلُواْ مَا يُوعَظُونَ بِهِ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَ أَشَدَّ تَثْبِيتًا* وَ إِذًا لَّآتَيْنَاهُم مِّن لَّدُنَّا أَجْرًا عَظِيمًا* وَ لَهَدَيْنَاهُمْ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا (نساء/۶۶-۶۸)

أَفَمَن يَمْشِي مُكِبًّا عَلَى وَجْهِهِ أَهْدَى أَمَّن يَمْشِي سَوِيًّا عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (ملک/۲۲) ضَرَبَ اللّهُ مَثَلًا رَّجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبْكَمُ لاَ يَقْدِرُ عَلَىَ شَيْءٍ وَ هُوَ كَلٌّ عَلَى مَوْلاهُ أَيْنَمَا يُوَجِّههُّ لاَ يَأْتِ بِخَيْرٍ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَ مَن يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ هُوَ عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (نحل/۷۶)

صراط المستقیم-  الاقوام، [قال هود] إِنَّ رَبِّي عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (هود/۵۶)

وَ اجْتَبَيْنَاهُمْ (ابراهیم، اسحاق، یعقوب، نوح، داوود، سلیمان، ایّوب، یوسف، موسی، هارون، زکریّا، یحیی، عیسی، الیاس، اسماعیل، یسع، یونس و لوط) وَ هَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (انعام/۸۷)

[الله] اجْتَبَاهُ (ابراهيم) وَ هَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (نحل/۱۲۱).

هَدَيْنَاهُمَا (موسی و هارون) الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ (صافّات/۱۱۸).

[قال عیسی] إِنَّ اللّهَ رَبِّي وَ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ  (آل‌عمران/۵۱؛ مریم/۳۶؛ زخرف/۶۴)

إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُّبِينًا* لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ يَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا (فتح/۱-۲) وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ* إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ* عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (یس/۲-۴) فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ (زخرف/۴۳) قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِّلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَ مَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (انعام/۱۶۱) إِنَّكَ لَتَدْعُوهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ* إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ عَنِ الصِّرَاطِ لَنَاكِبُونَ (مومنون/۷۳-۷۴) إِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ* صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ أَلَا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الأمُورُ (شوری/۵۲-۵۳) وَعَدَكُمُ اللَّهُ مَغَانِمَ كَثِيرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَكُمْ هَذِهِ وَ كَفَّ أَيْدِيَ النَّاسِ عَنكُمْ وَ لِتَكُونَ آيَةً لِّلْمُؤْمِنِينَ وَ يَهْدِيَكُمْ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا (فتح/۲۰)