خطا، اشتباه و گناه، این مفهوم از مادّۀ «خ ط أ» ۲۲ بار آمده است.
چکیده: بر انسان در آنچه به خطا انجام داده، گناهی نیست. کسانی که خطاها آنان را احاطه کند، اهل آتش هستند. مومنان از خدا درخواست می‌کنند، از خطای آنان درگذرد.
بر شما در آنچه خطا کرده‌اید، گناهی نیست. در آنچه دل‌های شما به آن تعمّد دارد [گناه است]. خدا آمرزندۀ مهربان است (احزاب/۵). هر کس خطا یا گناهی مرتکب شود، سپس آن را به بی‌گناهی نسبت دهد، قطعاً بهتان و گناه آشکاری را بر دوش کشیده است (نساء/۱۱۲). فرزندان خود را از بیم تنگدستی نکشید. ما آنها و شما را روزی می‌بخشیم. کشتن آنان همواره خطایی بزرگ است (اسراء/۳۱). هیچ مومنی را نسزد که مومنی را جز به خطا بکشد. هر کس مومنی را به خطا کشت، باید بندۀ مومنی را آزاد کند و به خانوادۀ او (مقتول) خون‌بها پرداخت کند مگر این‌که آنان گذشت کنند (نساء/۹۲).
هر کس مرتکب کار بدی شود و خطایش او را احاطه کند پس چنین کسانی اهل آتش هستند و در آن ماندگارند (بقره/۸۱). کسی که نامۀ او به دست چپش داده شود، طعامی جز چرک و خون ندارد. آن را جز خطاکاران نمی‌خورند (حاقّه/۲۵، ۳۶-۳۷).
پروردگارا، اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم، بر ما نگیر (بقره/۲۸۶).
قوم نوح به سبب خطاهای خود غرق گشتند و در آتش درآورده شدند (نوح/۲۵).
ابراهیم به پدر و قوم خود گفت: پروردگار جهانیان … آن است که امید دارم روز پاداش خطاهای مرا ببخشد (شعراء/۸۲،۷۰).
(شوهر آن زن گفت): ای یوسف، از این [پیشامد] روی بگردان و تو [ای زن] برای گناه خود آمرزش بخواه. تو از خطاکاران بوده‌ای (یوسف/۲۹). برادران یوسف گفتند: … ما جداً خطاکار بوده‌ایم. آنان به پدر خود گفتند: برای گناهان ما آمرزش بخواه. ما خطاکار بوده‌ایم (یوسف/۹۷،۹۱).
[موسی و هارون به فرعون گفتند:] ما امید داریم که پروردگارمان خطاهای ما را بر ما ببخشاید زیرا نخستین ایمان‌آورندگان بودیم (شعراء/۵۱). ساحران به فرعون گفتند: ما به پروردگار خود ایمان آوردیم تا خطاهای ما و آن سحری را که ما را به آن وادار کردی بر ما ببخشاید (طه/۷۳). به‌راستی فرعون، هامان و لشکریان او خطاکار بودند (قصص/۸). فرعون و کسانی که پیش از او بودند و مردم شهرهای زیرورو شده مرتکب خطا شدند (حاقّه/۹).
به بنی‌اسرائیل گفته شد، بگویید: گناهان ما را بریز. سجده‌کنان از دروازه [شهر] درآیید تا خطاهای شما را ببخشاییم. به زودی بر [پاداش] نیکوکاران بیفزاییم (اعراف/۱۶۱؛ بقره/۵۸).
به من خبر بده آن کس که باز می‌دارد بنده‌ای را، وقتی که نماز گزارد [آیا مستحق عذاب نیست؟]. … به من خبر ده، اگر [این بازدارنده] به تکذیب بپردازد و روی گرداند [چه کیفری دارد؟] آیا ندانسته است که خدا می‌بیند؟ چنین نیست. اگر دست برندارد، قطعاً موی پیشانی او را خواهیم گرفت. موی پیشانی دروغگوی خطاپیشه را. آنگاه او اهل محفل خود را بخواند. ما نیز مأموران آتش را خواهیم خواند. او را فرمان نبر و سجده کن (علق/۹-۱۰، ۱۳-۱۵).
کسانی که کافر شدند، به کسانی که ایمان آوردند، می‌گویند: راه ما را پیروی کنید. خطاهای شما به گردن ما. چیزی از خطاهای آنان را به گردن نخواهند گرفت. قطعاً آنان دروغگویان هستند (عنکبوت/۱۲).
گناه