تمسخر، مسخره کردن، این مفهوم از مادّۀ «س خ ر» ۱۵ بار، «ه ز ا» ۳۴ بار و آیاتی که این معنا را دارد، آمده است.
چکیده: خدا می‌فرماید: یکدیگر را مسخره نکنید. کسانی که آیات خدا، پیامبران، مومنان، رستاخیز، و عذاب را مسخره می‌کنند، عذاب می‌شوند.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، نباید قومی، قوم دیگر را مسخره کند. شاید آنها از اینها بهتر باشند و نباید زنانی، زنان دیگر را [مسخره کنند] شاید آنها از اینها بهتر باشند. از یکدیگر عیب نگیرید و به همدیگر لقب‌های زشت ندهید. چه ناپسند است نام زشت پس از ایمان. کسانی که توبه نکردند، ستمکار هستند (حجرات/۱۱).
کسانی که کافر شده‌اند به باطل مجادله می‌کنند تا به وسیلۀ آن حق را پایمال گردانند. آیات من و آنچه را بیم داده شده‌اند را به تمسخر گرفتند (کهف/۵۶). هنگامی که حق به سوی آنان آمد تکذیب کردند پس به زودی خبرهای آنچه را که تمسخر میکردند به آنان خواهد رسید (انعام/۵). هر دروغ زنِ گناه پیشه، چون از آیات ما چیزی بداند، آن را به تمسخر می‌گیرد. آنان عذابی خفّت آور خواهند داشت. پیشاپیش آنان دوزخ است و نه آنچه را اندوخته و نه آن دوستانی را که غیر از خدا اختیار کرده‌اند به کارشان می‌آید و عذابی بزرگ خواهند داشت (جاثیه/۹-۱۰). هیچ تذکّر تازه‌ای از سوی رحمان برای مشرکان نیامد جز این‌که همواره از آن روی برمی‌تافتند. در حقیقت به تکذیب پرداختند. به‌زودی خبر آنچه به تمسخر می‌گرفتند، برای آنها خواهد رسید (شعراء/۵-۶). برخی از مردم کسانی هستند که سخن بیهوده را خریدارند تا [مردم را] بدون علم از راه خدا گمراه کنند و آن [راه خدا] را به تمسخر می‌گیرند. برای آنان عذابی خوار کننده خواهد بود (لقمان/۶). فرجام کسانی که بدی کردند بدتر است زیرا آیات خدا را تکذیب کردند و آنها را به تمسخر می‌گرفتند (روم/۱۰).
البته [خدا] در کتاب بر شما نازل کرده است که هر گاه شنیدید آیات خدا مورد انکار و تمسخر قرار می‌گیرد، با آنان منشینید تا به سخنی غیر از آن درآیند زیرا در این صورت شما هم مثل آنان خواهید بود (نساء/۱۴۰). ای کسانی که ایمان آورده‌اید، کسانی که دین شما را به تمسخر و بازی گرفته‌اند، از کسانی که پیش از شما به آنان کتاب داده شده و کافران را دوست نگیرید. اگر ایمان دارید از خدا پروا کنید. هنگامی که به نماز ندا می‌دهید آن را به مسخره و بازی می‌گیرند زیرا آنان گروهی هستند که نمی‌اندیشند (مائده/۵۷-۵۸). هنگامی که زنان را طلاق دادید و به آخر مدّتشان رسیدند یا آنان را به گونه‌ای شایسته نگاه دارید و یا به گونه‌ای شایسته رها کنید و برای ضرر رساندن نگاهشان ندارید تا ستم کنید. هر کس چنین کند به خود ستم کرده است. آیات الهی را به مسخره نگیرید (بقره/۲۳۱).
هیچ پیامبری به سوی منحرفان نیامد مگر این‌که او را به تمسخر می‌گرفتند (زخرف/۷). هیچ پیامبری برای پیشینیان نیامد جز آن‌که او را به مسخره می‌گرفتند. بدین گونه آن [استهزاء] را در دل مجرمان راه می‌دهیم (حجر/۱۱-۱۳).
اگر عذاب را تا مدتی از کافران به تاخیر افکنیم، حتماً خواهند گفت: چه چیز آن را باز می‌دارد؟ آگاه باش روزی که [عذاب] به آنان برسد، از آنان بازگشتی نیست و آنچه را به تمسخر می‌گرفتند، آنان را فرا می‌گیرد (هود/۸).
زندگی دنیا برای کافران زینت یافته است و مومنان را مسخره می‌کنند. کسانی که تقوا پیشه کردند در روز رستاخیز بالاتر از آنها هستند (بقره/۲۱۲). مجرمان به کسانی که ایمان آورده بودند، می‌خندیدند و چون بر ایشان می‌گذشتند با چشم اشاره میکردند. هنگامی که نزد خانوادۀ خود باز می‌گشتند به شوخ طبعی می‌پرداختند. چون مومنان را می‌دیدند، می‌گفتند: اینها گمراه هستند و حال آن‌که اینان را بر آنان نگهبان نفرستاده بودند. امروز، مومنانند که به کافران می‌خندند در حالی که بر تخت‌ها [نشسته‌اند]، می‌نگرند که آیا کافران به پاداش آنچه میکردند، رسیده‌اند (مطفّفین/۲۹-۳۶). آنان که به مومنانی که داوطلبانه صدقه میدهند و به کسانی که بیش از استطاعت خود چیزی [برای انفاق] نمی‌یابند، طعنه می‌زنند و آنان را مسخره می‌کنند، خدا نیز آنان را مسخره می‌کند و عذابی پردرد خواهند داشت. چه برای آنان [منافقان مسخره‌کننده] آمرزش بخواهی یا نخواهی، اگر هفتاد مرتبه هم برای آنان طلب آمرزش کنی، خدا هرگز آنان را نخواهد بخشید زیرا آنها به خدا و فرستاده‌اش کفر ورزیدند (توبه/۷۹-۸۰). منافقان بیم دارند از این‌که سوره‌ای دربارۀ آنان نازل شود که ایشان را از آنچه در دل‌های آنهاست، خبر دهند. بگو، مسخره کنید. بی‌تردید خدا آنچه را از آن می‌ترسید، برملا خواهد کرد. اگر از ایشان بپرسی، مسلماً خواهند گفت: ما فقط شوخی و بازی می‌کردیم. بگو، آیا خدا و آیات او و پیامبرش را مسخره می‌کردید (توبه/۶۴-۶۵)؟ چون بیماردلان با مومنان روبه‌رو شوند، گویند: ایمان آورده‌ایم و چون با یاران شیطانی خود تنها شوند، گویند: بی‌تردید ما با شما هستیم. ما فقط مسخره می‌کنیم. خدا آنها را مسخره می‌کند و به آنها فرصت می‌دهد تا در طغیان خود سرگردان بمانند (بقره/۱۴-۱۵).
قیامت نزدیک شده است، جز خدا هیچ کس آشکار کنندۀ آن نیست. آیا از این سخن تعجب می‌کنید؟ می‌خندید و نمی‌گریید؟ شما غافل و مغرورید (نجم/۵۷-۶۰).
تمسخر-اقوام، چون پیامبران دلایل آشکار برای ایشان [اقوام گذشته] آوردند، به دانشی که نزدشان بود، خرسند شدند. آنچه مسخره میکردند آنان را فرو گرفت (غافر/۸۳). پس [کیفر] بدی‌هایی که [پیشینیان] کردند به آنان رسید و آنچه را مسخره میکردند] آنان را فرا گرفت (نحل/۳۴).
نوح کشتی را می‌ساخت و هر بار که اشرافی از قومش بر او می‌گذشتند، او را مسخره میکردند. او می‌گفت: اگر ما را مسخره می‌کنید ما نیز شما را همان گونه که مسخره می‌کنید مسخره خواهیم کرد. به‌زودی خواهید دانست چه کسی را عذابی خوار کننده می‌رسد و بر او عذابی پایدار فرود می‌آید (هود/۳۸-۳۹).
[قوم عاد] چون نشانه‌های خدا را انکار کردند، گوش‌ها و دیدگان و دل‌های آنان به کارشان نیامد و آنچه را مسخره میکردند، آنان را فرو گرفت (احقاف/۲۶).
چون موسی آیات ما را برای فرعون و سران او آورد، ناگهان ایشان بر آنها خندیدند (زخرف/۴۶). وقتی موسی به قوم خود گفت: خدا به شما فرمان می‌دهد گاوی را سر ببرید، گفتند: آیا ما را به مسخره می‌گیری؟ گفت: پناه می‌برم به خدا که از جاهلان باشم (بقره/۶۷).
افسوس بر این بندگان [تکذیب کنندگان اهل قریه]. هیچ فرستاده‌ای بر آنان نیامد مگر آن‌که او را مسخره میکردند (یس/۳۰).
چون تو را ببینند، جز به مسخره‌ات نگیرند که آیا این همان کسی است که خدا او را به رسالت فرستاده است (فرقان/۴۱)؟ کسانی که کافر شدند، چون تو [پیامبر] را ببینند به مسخره‌ات می‌گیرند. [می‌گویند:] آیا این همان کسی است که خدایان شما را [به بدی] یاد می‌کند؟ در حالی که آنان خود، یاد رحمان را منکرند (انبیاء/۳۶). ما [شرّ] مسخره کنندگان را از تو برطرف خواهیم کرد. همانان که با خدا معبود دیگری قرار میدهند پس به زودی خواهند دانست. قطعاً می‌دانیم که سینۀ تو از آنچه می‌گویند، تنگ می‌شود (حجر/۹۵-۹۷). بی‌گمان، فرستادگان پیش از تو نیز مسخره شدند. پس به کسانی که کافر شده بودند، مهلت دادم. آن‌گاه آنان را گرفتم. پس کیفر من چگونه بود (رعد/۳۲)؟ مسلماً فرستادگان پیش از تو نیز مورد تمسخر قرار گرفتند پس کسانی که آنان را مسخره میکردند. آنچه به تمسخر می‌گرفتند، گریبانگیرشان شد (انبیاء/۴۱؛ انعام/۱۰).
[از کافران] بپرس آیا ایشان از نظر آفرینش سخت‌تر هستند یا کسانی که خلق کردیم؟ ما آنان را از گلی چسبنده پدید آوردیم. بلکه تو تعجّب می‌کنی و [آنها] تمسخر می‌کنند و چون پند داده شوند، عبرت نمی‌گیرند. چون آیتی ببینند به تمسخر می‌پردازند. می‌گویند: این جز سِحری آشکار نیست. آیا چون مردیم و خاک و استخوان‌ها گردیدیم آیا به راستی برانگیخته می‌شویم؟ و همین‌طور پدران اولیّۀ ما؟ بگو، آری، در حالی که شما خوار هستید (صافّات/۱۱-۱۸).
بدی‌هایی که کردند، برایشان ظاهر می‌شود و آنچه را تمسخر میکردند آنها را فرا می‌گیرد (زمر/۴۸). این جهنّم سزای کسانی است که آیات پروردگارشان و لقای او را انکار کردند زیرا کافر شدند و آیات من و پیامبرانم را به تمسخر گرفتند (کهف/۱۰۵-۱۰۶). طغیان‌گران [در دوزخ] می‌گویند: ما را چه شده است مردانی را که ما آنان را از اشرار می‌شمردیم، نمی‌بینیم؟ آیا آنان را ما به تمسخر می‌گرفتیم یا چشم‌ها[ی ما] بر آنها نمی‌افتد؟ این مجادلۀ اهل آتش قطعاً راست است (ص/۶۲-۶۴). پیش از آن‌که به طور ناگهانی و در حالی که حدس نمی‌زنید شما را عذابی برسد، نیکوترین چیزی را که از جانب پروردگارتان به سوی شما نازل شده است، پیروی کنید تا مبادا کسی بگوید: دریغا بر آنچه در حضور خدا کوتاهی ورزیدم. بی‌تردید من از مسخره کنندگان بودم (زمر/۵۳-۵۶). [خدا به کسانی که میزان اعمالشان سبک است، می‌فرماید:] گروهی از بندگان من می‌گفتند: پروردگارا، ما ایمان آوردیم پس ما را بیامرز. به ما رحم کن. تو بهترین رحمکنندگان هستی و شما آنان را به مسخره گرفتید تا یاد مرا از خاطر شما بردند و شما به آنان می‌خندیدید. من امروز آنان را که صبر کردند، پاداش می‌دهم. بی‌گمان آنان رستگار هستند (مومنون/۱۰۳، ۱۰۹-۱۱۱). [آن روز] بدی‌هایی که [کافران] کرده‌اند بر آنان پدیدار می‌شود و آنچه را که مسخره میکردند آنان را فرو می‌گیرد (زمر/۴۸؛ جاثیه/۳۳) و گفته شود: همانگونه که دیدار امروزتان را فراموش کردید امروز شما را فراموش خواهیم کرد. جایگاهتان در آتش است و برای شما یاورانی نخواهد بود. این به آن سبب است که شما آیات خدا را به مسخره گرفتید و زندگی دنیا شما را فریب داد. پس امروز نه از این [آتش] بیرون آورده می‌شوند و نه عذرشان پذیرفته می‌گردد (جاثیه/۳۴-۳۵).
تکذیب، آزار