تذکّر، یادآور شدن، به یاد آوردن، این مفهوم از مادّة «ذ ک ر» ۱۶۹ بار آمده است.
چکیده: همة آفریده‌ها و نعمت‌های خدا، پیامبران، کتاب‌های آسمانی خاصه قرآن، تذکر دهندة انسان‌ها هستند و خالقیّت و یگانگی خداوند را به او یادآور می‌شوند تا انسان متذکّر شود.
خداوند آیات خود را برای گروهی که متذکّر می‌شوند، بیان کرده است (انعام/۱۲۶). ای مردم، نعمت خدا را بر خود متذکّر شوید … (فاطر/۳). آیا کسی که می‌آفریند چون کسی است که نمی‌آفریند؟ آیا متذّکر نمی‌شوید (نحل/۱۷)؟ پروردگار شما خدایی است که آسمان‌ها، زمین و آن چه میان آن دو است را در شش هنگام آفرید. سپس بر عرش استیلا یافت. کار آفرینش را تدبیر می‌کند. هیچ شفاعتگری جز به اذن او نیست. این است پروردگار شما آیا متذکّر نمی‌شوید (یونس/۳؛ سجده/۴)؟ او آسمان را به قدرت خود برافراشت و زمین را گسترانید. از هر چیزی دو گونه آفرید. شايد شما متذکّر شوید (ذاریّات/۴۷-۴۹). او می‌فرماید: مگر به آسمان بالای سر خود ننگریسته‌اند که چگونه آن را ساخته و زینت داده‌ایم و برای آن هیچ گونه شکافی نیست؟ زمین را گستردیم. در آن کوه‌هايي افکندیم و در آن از هر گونه جفت دل‌انگیز رویاندیم تا برای هر بندة توبه‌کاری، ماية بینش و تذكّري باشد (ق/۶-۸). مگر ندیده‌ای که خدا از آسمان آبی فرو آورد پس آن را به چشمه‌هایی که در طبقات زمین است راه داد؟ آنگاه به وسیلة آن کشتزاري رنگارنگ را بیرون می‌آورد. سپس خشک می‌گردد. آنگاه آن را زرد می‌بینی سپس آن را مي‌شكند و خرد می‌گرداند. قطعاً در این امور برای صاحبان انديشه تذکّری است (زمر/۲۱). قطعاً او آب را در میان مردم گوناگون ساخت تا متذکّر شوند ولی بیشتر مردم سرپیچی کردند و جز ناسپاسی نخواستند (فرقان/۵۰). خداست که بادها را پیشاپیش رحمتش مژده‌رسان می‌فرستد تا آنگاه که ابرهای گرانبار را بردارند. آن را به سوی سرزمینی مرده براند. از آن باران فرو فرستد و هر گونه میوه‌ای برآورد. اين گونه مردگان را بيرون مي‌آوريم باشد که شما متذکّر شوید (اعراف/۵۷). آنچه در زمین است را به رنگ‌های گوناگون برای شما پدید آورد. بی‌تردید در این امور برای مردمی که متذکّر می‌شوند، نشانه‌هایی است (نحل/۱۳). خداوند برای هر که بخواهد، متذکّر شود یا سپاسگزاری کند شب و روز را جانشین یکدیگر گردانید (فرقان/۶۲). او می‌فرماید: آیا آتشی را که می‌افروزید، دیده‌اید؟ آیا شما چوب آن درخت را پدید آورده‌اید یا ما پديد آورده‌ايم؟ ما آن را مایۀ تذكّر و وسیلۀ استفادۀ جويندگان آتش قرار داده‌ایم (واقعه/۷۱-۷۳).
آیا انسان متذکّر نمي‌شود که ما قبلاً او را آفریدیم و حال آن‌که چیزی نبوده است (مریم/۶۷)؟ خدا می‌فرماید: آفرینش نخستین خود را شناختید پس چرا متذکّر نمی‌شوید (واقعه/۶۲)؟ اوست که نشانه‌های خود را به شما می‌نمایاند و برای شما از آسمان روزی می‌فرستد و جز آن که توبه‌کار است، متذکّر نمی‌شود (غافر/۱۳). می‌فرماید: ای فرزندان آدم، برای شما لباسی فروفرستادیم که شرمگاه‌های شما را پوشیده می‌دارد و برای شما زینتی است و بهترین جامه تقوا است. این از نشانه‌های خداست. باشد که متذکّر شوید (اعراف/۲۶). چون بر کشتی‌ها و دام‌ها نشینید، نعمت پروردگار خود را متذکّر شوید و بگویید پاک است خدایی که این‌ها را مسخّر ما کرد و ما را توان رام کردن آنها نبود (زخرف/۱۳). او به هر کس بخواهد حکمت می‌بخشد و به هر کس حکمت داده شود به یقین خیری فراوان داده شده است و جز خردمندان متذکّر نميشوند (بقره/۲۶۹).
کیست که درمانده، چون او را بخواند اجابت می‌کند و گرفتاری او را برطرف می‌کند و شما را جانشینان این زمین قرار داده است؟ آیا معبودی غیر از خداست؟ چه اندک متذکّر می‌شوید (نمل/۶۲). آیا دیدی آن کس را که هوس خود را معبود خود قرار داده است؟ خدا او را دانسته گمراه گردانید، بر گوش و دل او مهر زده و بر دیدۀ او پرده نهاده است. آیا پس از خدا چه کسی او را هدایت خواهد کرد؟ آیا متذکّر نمی‌گردید (جاثیه/۲۳)؟
آیا کسی که می‌داند آنچه از جانب پروردگار به تو نازل شده حقیقت دارد، مانند کسی است که کوردل است؟ تنها خردمندان هستند که متذکّر می‌شوند (رعد/۱۹). آيا كساني كه مي‌دانند با كساني كه نمي‌دانند يكسان هستند؟ تنها خردمندان متذکّر مي‌شوند (زمر/۹). راسخان در دانش می‌گویند: ما به آیات ایمان آوردیم. همه از جانب پروردگار ما است. جز خردمندان کسی متذکّر نمی‌شود (آل‌عمران/۷). آنچه از جانب پروردگارتان به سوی شما فرستاده شده است، پیروی کنید و جز او از معبودان دیگر پیروی نکنید. چه اندک متذکّر می‌شوند (اعراف/۳). بندگان خداي رحمان کسانی هستند که چون به آیات پروردگار خود متذکّر شوند، کر و کور روی آن نمی‌افتند (فرقان/۷۳). تنها کسانی به آیات خدا ایمان می‌آورند که چون به آیات متذکّر شوند، سجده‌کنان به روی درمی‌افتند. به ستایش پروردگارشان تسبیح می‌گویند و آنها بزرگی نمی‌فروشند (سجده/۱۵).
مَثَل دو گروه [کافر و مومن] چون نابینا و ناشنوا با بینا و شنوا است. آیا در مَثَل یکسان هستند؟ آیا متذکّر نمی‌شوید (هود/۲۴)؟ نابینا و بینا یکسان نیستند. کسانی که ایمان می‌آورند و کارهای شایسته کرده‌اند با مردمِ بدكار یکسان نیستند. چه اندک متذکّر می‌شوید (غافر/۵۸). خدا مَثَل‌ها را برای مردم می‌زند. شاید آنان متذکّر شوند (ابراهیم/۲۵،۲۴). خداوند به دادگری و نیکی کردن و ادای حق خویشاوند فرمان می‌دهد و از کارهای زشت و ناپسند و افزون‌جویی باز می‌دارد. به شما پند می‌دهد. شايد متذکّر شوید (نحل/۹۰). خوبی‌ها، بدی‌ها را از میان می‌برد. این برای اهل ذکر، تذکّر است (هود/۱۱۴). هیچ ذکری از پروردگار نیامد مگر آن‌که مردم آن را بازی‌کنان شنیدند (انبیاء/۲).
خدا می‌فرماید: دوزخبانان را جز فرشتگان نگماردیم. شمار آنان را جز آزمونی برای کافران قرار ندادیم تا اهل‌کتاب یقین پیدا کنند و مومنان بر ایمان خود بیفزایند و اهل‌کتاب و مومنان دچار تردید نشوند. سرانجام بیماردلان و کافران بگویند که خدا از این مَثَل چه می‌خواهد؟ این گونه خداوند هر کس را بخواهد در گمراهی وا می‌گذارد و هر کس را بخواهد، راهنمایی می‌کند و سپاه پروردگار را کسی جز او نمی‌داند. این جز تذكّري برای انسان‌ها نیست (مدثّر/۳۱).
تذکّر- پیامبر اسلام و قرآن، به راستی خدا به سوی شما ذکری فروفرستاده است. پیامبری که آیات روشنگر خدا را بر شما تلاوت می‌کند تا کسانی که ایمان آورده، کارهای شایسته کرده‌اند از تاریکی‌ها به سوی روشنایی‌ها بیرون برد (طلاق/۱۰-۱۱). او به پیامبر می‌فرماید: تذکّر ده زيرا تو تنها تذکّر دهنده هستی (غاشیه/۲۱). تذکّر ده که تو به لطف پروردگارت کاهن و دیوانه نیستی (طور/۲۹). تذکّر ده که مومنان را تذكّر سود بخشد (ذاریات/۵۵). تذكّر بده. اگر تذكّر سود بخشد، آن که ترسد به زودی متذکّر می‌شود و نگون‌بخت خود را از تذكّر دور می‌دارد (اعلی/۹-۱۰). تو چه دانی؟ شاید آن مرد نابینا به پاکی گراید یا متذکّر شود و تذکّر او را سود دهد (عبس/۳-۴).
سوگند به قرآن تذکّر دهنده (ص/۱). این قرآن جز تذکّری برای جهانیان نیست (انعام/۹۰؛ یوسف/۱۰۴؛ ص/۸۷؛ قلم/۵۲؛ تکویر/۲۷). تذکّری است تا هر که خواهد از آن متذکّر شود (مدثّر/۵۴، ۵۵؛ عبس/۱۱- ۱۲). قطعاً [آیات قرآن] تذكّري است پس هر که خواهد به سوی پروردگار خود راهی پیش گیرد (مزمّل/۱۹؛ انسان/۲۹). قرآن برای هر که [از خدا] می‌ترسد (طه/۳) و برای متّقيان تذکّر است (حاقّه/۴۸). خدا آن را برای تذکّر دادن، آسان کرد. پس آیا کسی هست که متذکّر شود (قمر/۴۰،۳۲،۲۲،۱۷)؟ قرآن را بر زبان تو آسان گردانید. شايد متذکّر شوند (دخان/۵۸). خدا این گفتار را پیدرپی و پیوسته نازل کرد. شايد آنها متذکّر شوند (قصص/۵۱). آن را قرآنی [به زبان] عربی نازل کرد و در آن از انواع هشدارها سخن آورد. شاید آنها راه تقوا پیش گیرند یا تذكّري تازه برای آنها بیاورد (طه/۱۱۳). خدا در این قرآن از هرگونه مَثَلی برای مردم آورد. باشد که يادآور شوند (زمر/۲۷). این کتاب را تذكّري مبارک است که آن را نازل کرد. آیا باز هم آن را انکار می‌کنید (انبیاء/۵۰)؟ این [کتاب] جز تذكّر و قرآنی روشن نیست (یس/۶۹). تا خدا نخواهد از قرآن يادآور نمیشوند (مدثّر/۵۵-۵۶). این قرآن ابلاغی است برای مردم تا به آن هشدار داده شوند و بدانند كه او خداي يگانه است و براي اين‌كه خردمندان متذکّر شوند (ابراهیم/۵۲).
خدا به پیامبر می‌فرماید: این کتابی مبارک است که آن را به سوی تو نازل کرده‌ایم تا در آیات آن بیندیشند و خردمندان (ص/۲۹) و مومنان متذکّر شوند (نور/۱). با آن، هر كس را از تهدید من می‌ترسد، تذکّر ده (ق/۴۵). به وسیلۀ این قرآن [مردم را] تذکّر ده مبادا کسی به [کیفر] آنچه کسب کرده است، ناامید شود. در حالی که در برابر خدا یار و شفاعتگری نباشد … (انعام/۷۰). به راستی قرآن برای تو و قوم تو تذکّری است و به زودی در مورد آن پرسیده خواهید شد (زخرف/۴۴). این کتابی است که به سوی تو نازل شده است … تا برای مومنان تذکّری باشد (اعراف/۲). آیا برای منکرانِ آیات، کافی نیست که این کتاب را که بر آنها خوانده می‌شود بر تو فرستادیم؟ در حقیقت در این برای مردمی که ایمان می‌آورند رحمت و تذكّري است (عنکبوت/۵۱). این قرآن گفتار کاهني نیست. چه اندك متذکّر می‌شوید (حاقّه/۴۲).
در این قرآن [حقایق را] گوناگون بیان کرد تا مشرکان متذکّر شوند ولی آنها را جز نفرت نمی‌ا‌فزاید (اسراء/۴۱). مشرکان به تأکید می‌گفتند: اگر تذکّر تازه‌ای از پیشینیان نزد ما بود، قطعاً از بندگان خالص خدا می‌شدیم (صافّات/۱۶۷-۱۶۹). هیچ تذکّر تازه‌ای از سوی خدای رحمان براي آنان نیامد جز این‌که همواره از آن روی برمی‌تافتند (شعراء/۵). اصحاب يمين در بهشت از مجرمان مي‌پرسند: چه چيز شما را به آتش درآورد؟ گويند: از نمازگزاران نبوديم. بينوايان را غذا نمي‌داديم. با باطل‌گرايان در باطل فرو مي‌رفتيم. روز جزا را دروغ مي‌شمرديم. تا مرگ ما فرا رسيد. شفاعت شفاعتگران آنها را سود نبخشد پس چرا از اين تذكار روي‌گردان هستند؟ به گورخران رمنده‌اي مانند كه از پيش شير گريزان شده است بلكه هر يك از آنها مي‌خواهد كه نامه‌اي سرگشاده دريافت كند اما نه چنان است كه از آخرت نمي‌ترسند (مدّثر/۳۹-۵۳).
کافران چون تذکّر داده شوند، متذکّر نمیشوند (صافّات/۱۳). خدا وسيلة تذكّر ِآنها [قرآن] را به ایشان داده است ولی آنها از [وسيلة] تذكّر خود روی‌گردان هستند (مومنون/۷۱).
کیست ستمکارتر از آن که به آیات پروردگار خود تذكّر داده می‌شود، آنگاه از آن روی می‌گرداند (کهف۵۷؛ سجده/۲۲) و دستاورد پیشین خود را فراموش می‌کند؟ ما بر دل‌های آنان پوشش‌هایی قرار داده‌ایم تا آن را درنیابند و در گوش‌های آنان سنگینی نهادیم. اگر آنان را به سوی هدایت فراخوانی، هرگز به راه نخواهند آمد (کهف/۵۷). چیزی از حساب ستمکاران به عهدۀ اهل تقوا نیست لیکن تذکّری است تا شاید تقوا پیشه کنند (انعام/۶۹).
تذکّر- اقوام، سرگذشت‌های انبیا تذكّر است (ص/۴۹).این‌ها [سرگذشت زکریّا، یحیی، مریم و عیسی] که بر تو می‌خوانیم از آیات و ذکر حکمت‌آمیز است (آل‌عمران/۵۸). در هر یک از سرگذشت‌های پیامبران که بر تو حکایت می‌کنیم برای مومنان اندرز و تذکّری است (هود/۱۲۰). هنگامی که امّت‌های پیشین آنچه را به آن تذکّر داده شده بودند فراموش کردند، درهای هر چیزی [از نعمت‌ها] را بر آنها گشودیم. تا هنگامی که به آنچه داده شد بودند شاد گردیدند، ناگهان آنان را گرفتیم و یکباره نومید شدند پس ریشة گروهی که ستم کردند، قطع شد (انعام/۴۴-۴۵). چه بسا نسل‌هایی را پیش از ایشان هلاک کردیم که نیرومندتر از اینان بودند و شهرها را درنوردیدند، امّا سرانجام مگر گریزگاهی بود؟ قطعاً در این [عقوبت‌ها] برای هر صاحبدل و کسی که با حضور قلب به سخن گوش می‌سپارد، تذکّری است (ق/۳۶-۳۷).
هیچ شهری را هلاک نکردیم مگر آن‌که برای آنها هشداردهندگانی بود تا متدکّر شوند و ما ستمکار نبودیم (شعراء/۲۰۸-۲۰۹).
نوح به قوم خود گفت: آیا تعجّب کردید که بر مردی از خود شما تذکری از جانب پروردگارتان برای شما آمده تا شما را بیم دهد و شما پرهیزگاری کنید؟ باشد که مورد رحمت قرار گیرید (اعراف/۶۳). ای قوم من، اگر کسانی که ایمان آورده‌اند را طرد کنم، چه کسی در برابر خدا مرا یاری خواهد کرد؟ آیا متذکّر نمی‌شوید (هود/۳۰)؟او گفت: اگر ماندن من [در میان شما] و تذكّر من به آیات خدا بر شما گران آمده است، بدانید من بر خدا توکّل کرده‌ام (یونس/۷۱). خداوند می‌فرماید: چون آب طغیان کرد، شما را بر کشتی نوح سوار کردیم تا آن را برای شما تذکّری گردانیم و گوش‌های شنوا آن را فراگیرند (حاقّه/۱۱-۱۲). به راستی از آن کشتی نشانه‌ای برجای گذاشتیم تا تذکّری باشد پس آیا کسی هست که متذکّر شود (قمر/۱۵)؟
هود به قوم خود گفت: آیا تعجّب کردید که بر مردی از خودتان ذکری از جانب پروردگار برای شما آمد تا شما را تذكّر دهد؟ به یاد آورید زمانی را که خداوند شما را پس از قوم نوح جانشینان آنان قرار داد و در خلقت بر قوّت شما افزود. نعمت‌های خدا را متدکّر شوید باشد که رستگار شوید (اعراف/۶۹).
صالح به قوم خود گفت: به یاد آورید هنگامی که خداوند شما را پس از قوم عاد جانشینان آنان گردانید و در زمین به شما جای داد. در دشت‌های آن کاخ‌هایی اختیار کردید و از کوه‌ها خانه‌هایی می‌تراشیدید. پس نعمت‌های خدا را متذکّر شوید و در زمین سر به فساد برندارید (اعراف/۷۴).
ابراهیم به قوم خود گفت: علم پروردگارم بر هر چیزی احاطه یافته است پس آیا متذکّر نمی‌شوید (انعام/۸۰)؟خدا ابراهیم، اسحاق و یعقوب را با خصلت ویژه‌ای که متذکّر شدن آن سرای بود، خالص گردانید (ص/۴۶).
[شعيب به قوم خود گفت:] به ياد آوريد هنگامي را كه اندك بوديد پس شما را بسيار گردانيد و بنگريد كه فرجام فسادكاران چگونه بوده است (اعراف/۸۶).
خدا به موسي کتاب داد که [دربردارندة] روشنگری‌ها، رهنمود و رحمتی برای مردم بود شايد آنان متذکّر شوند (قصص/۴۳). در حقیقت به موسی و هارون فرقان دادیم كه برای پرهیزگاران روشنایی و تذكّري است (انبیاء/۴۸). تورات رهنمود و تذكّري برای خردمندان است (غافر/۵۴،۵۳). خدا به موسی فرمود: [تو و برادرت] به سوی فرعون بروید و با او سخنی نرم گویید. شاید متذکّر شود یا بترسد (طه/۴۴،۴۳). فرعونیان را به خشکسالی و کمبود محصولات دچار کرد. شايد متذکّر شوند (اعراف/۱۳۰). خدا به موسی می‌فرماید: … روزهای خدا را به قوم خود متذکّر شو. قطعاً در این تذکّر برای هر شکیبای سپاس‌گزار، نشانه‌هایی است (ابراهیم/۵). خدا به بنی‌اسرائیل فرمود: نعمت‌های مرا که بر شما ارزانی داشتم متذکّر شوید (بقره/۱۲۲،۴۷،۴۰) و این‌که شما را بر جهانیان برتری دادم (بقره/۱۲۲،۴۷). آن چه را به شما دادم به جدّ و جهد بگیرید و آنچه را در آن است متذکّر شوید. شاید که پرهیزگار شوید (بقره/۶۳؛ اعراف/۱۷۱). موسی به قوم خود گفت: نعمت خدا را بر خود متذکّر شوید آنگاه که شما را از فرعونیان رهانید (ابراهیم/۶). نعمت خدا را بر خود متذکّر شويد آنگاه که در میان شما پیامبرانی قرار داد و شما را پادشاهانی گردانید و آنچه را به هیچ‌کس از جهانیان نداده بود، به شما داد (مائده/۲۰). چون اصحاب سبت تذكّري را كه به آنان داده شده بود فراموش کردند، کسانی از آنان را که مردم را از کار بد باز می‌داشتند نجات دادیم و ستمکاران را برای آن‌که نافرمانی کردند به عذابی سخت فروگرفتیم (اعراف/۱۶۵). خداوند به سزای پیمان شکستن بنی‌اسرائیل، آنان را لعنت کرد و دل‌هایشان را سخت گردانید. آنان کلمات را از مواضع خود تحریف می‌کردند و بخشی از آنچه به آن تذکّر داده شده بودند را به فراموشی سپردند (مائده/۱۳).
خداوند آسیبی که به ایوب رسیده بود را برطرف کرد و کسان او و نظیر آنها را به او عطا کرد تا رحمتی از جانب خود و تذكّري برای خردمندان و عبادت‌کنندگان باشد (انبیاء/۸۴؛ ص/۴۳).
خداوند به عیسی‌بن‌مریم فرمود: نعمت مرا بر خود و مادرت متذکّر شو. آنگاه که تو را به روح‌القدس تأیید کردم و در گهواره و در میانسالی [با وحی] با مردم سخن گفتی. آنگاه که تو را کتاب، حکمت، تورات و انجیل آموختم. آنگاه که به اذن من از گِل چیزی به شکل پرنده می‌ساختی پس در آن می‌دمیدی و به اذن من پرنده‌ای می‌شد. آنگاه که کور مادرزاد را شفا می‌دادی. آنگاه که مردگان را به اذن من [زنده از گور] بیرون می‌آوردی. آنگاه که آسیب بنی‌اسرائیل را هنگامی که برای آنها حجّت‌های آشکار آورده بودی از تو بازمی‌داشتم (مائده/۱۱۰).خدا از مسیحیان پیمان گرفت ولی بخشی از آنچه را به آن متذکّر شده بودند، فراموش کردند. خدا هم تا روز قیامت میان آنان دشمنی و کینه افکند. به زودی خدا آنان را به آنچه کرده‌اند، خبر می‌دهد (مائده/۱۴).
رسولان به اصحاب قریه گفتند: آیا چون شما را تذکّر دهند، [باز فال بد مي زنيد]؟ بلکه شما قومی اسرافکار هستید (یس/۱۹).
خدا به پیامبر می‌فرماید: در این کتاب، ادریس را متذکّر شو، زيرا او پیامبری بسیار راستگو بود (مریم/۵۶). برادر عادیان [هود] را متذکّر شو. هنگامی که قوم خود را در ریگستان بیم داد. در حالی که پیش از او و پس از او قطعاً هشدار دهندگانی بودند (احقاف/۲۱). ابراهیم را متذکّر شو. زیرا او پیامبری بسیار راستگو بود (مریم/۴۱). بندگان ما ابراهیم، اسحاق و یعقوب را که صاحب قدرت و بينش بودند، متذکّر شو (ص/۴۵). اسماعیل، یَسَع و ذوالکفل را متذکّر شو. زيرا همه از نیکان بودند (ص/۴۸). اسماعیل را متذکّر شو. زیرا او درست وعده و فرستاده‌ای پیامبر بود (مریم/۵۴). موسی را متذکّر شو. زیرا او خالص، رسول و نبي بود (مریم/۵۱). آن هنگام که [موسی] را ندا دادیم، تو در جانب طور نبودی ولی [این اطلاع تو] رحمتی است از پروردگار تو. تا قومی را که هیچ هشداردهنده‌ای پیش از تو برای آنها نیامده است، بیم دهی. باشد که آنها متذکّر شوند(قصص/۴۶). داوود را متذکّر شو. چون صاحب قدرت بود. او به خدا بسیار پناه مي‌برد (ص/۱۷). بندة ما ایّوب را متذکّر شو. آنگاه که پروردگار خود را ندا داد که شیطان مرا به رنج و عذاب مبتلا کرده است (ص/۴۱). [سرگذشت زکریا]، تذکّری از رحمت پروردگار تو دربارة بنده‌اش زکریّا است (مریم/۲). مریم را متذکّر شو. آن گاه که از کسان خود در مکانی شرقی به کناری شتافت (مریم/۱۶). به مومنان بگو، به زودی تذکّری از ذوالقرنین برای شما خواهم خواند (کهف/۸۳). اگر در جنگ بر آنها (كافران پيمان شكن) دست‌یافتی، با [تاختن بر] آنها، کسانی را كه پشت سر آنها هستند، متفرق ساز. باشد که متذکّر شوند [و از حمله خودداري كنند] (انفال/۵۷).
ای مومنان،نعمت خدا را بر خود متذکّر شوید و آنچه را از کتاب و حکمت بر شما نازل کرده و به [وسیلۀ] آن به شما پند می‌دهد، متذکّر شوید و از خدا پروا كنيد (بقره/۲۳۱).نعمتی را که خدا به شما داده است و نیز پیمانی را که شما را به آن متعهّد گردانیده است، متذکّر شوید آنگاه که گفتید: شنیدیم و اطاعت کردیم. از خدا پروا دارید زيرا خدا به راز دل‌ها آگاه است (مائده/۷). نعمت خدا را بر خود متذکّر شوید، آنگاه که دشمنان یکدیگر بودید. پس میان دل‌های شما الفت انداخت تا به لطف او برادران هم شدید و بر کنار پرتگاه آتش بودید که شما را از آن رهانید (آل‌عمران/۱۰۳). متذکّر شوید هنگامی که شما در زمین گروهی اندک و مستضعف بودید و می‌ترسیدید مردم شما را بربایند پس خدا به شما پناه داد. شما را به یاری خود نیرومند گردانید و از چیزهای پاک به شما روزی داد. شايد سپاسگزاری کنید (انفال/۲۶). نعمت خدا را بر خود متذکّر شوید، آنگاه که لشکرهایی به سوی شما آمدند. پس بر سر آنها تندبادی و لشکرهایی که آنها را نمی‌دیدید، فرستاد (احزاب/۹). نعمت خدا را بر خود متذکّر شوید، آنگاه که قومی آهنگ آن داشتند که بر شما دست یابند و خدا دست آنها را از شما کوتاه کرد (مائده/۱۱).
ای مومنان، در خانه‌هایی که خانه‌های شما نیست، وارد نشوید تا اجازه بگیرید و بر اهل آن سلام کنید. این برای شما بهتر است. شايد متذکّر شوید (نور/۲۷). به مال یتیم جز به نیکوترین صورت، نزدیک نشوید تا به حدّ رشد خود برسد. پیمانه و ترازو را به عدالت تمام بپیمایید. … چون سخن گویید، دادگری کنید. هر چند خویشاوند شما باشد. به پیمان خدا وفا کنید. اینهاست که خدا شما را به آن سفارش کرده است. شايد متذکّر شوید (انعام/۱۵۲). اگر دو مرد، [براي شهادت] نبودند، يك مرد و دو زن از گواهاني كه رضايت مي‌دهيد [گواه بگيريد] تا اگر يكي از آنها انحرافي يافت، ديگري يادآوري كند (بقره/۲۸۲). مشرکان شما را به سوي آتش می‌خوانند. خدا به فرمان خود، شما را به بهشت و آمرزش می‌خواند و آیات خود را برای مردم روشن می‌کند. شايد متذکّر شوید (بقره/۲۲۱).
خدا به زنان پیامبر می‌فرماید: آنچه را از آیات و حکمت در خانه‌های شما خوانده می‌شود، متذکّر شوید (احزاب/۳۴).
مشرکان خواهند گفت، خدا فرزند آورده است. در حالی که آنها قطعاً دروغگو هستند. آیا [خدا] دختران را بر پسران برگزیده است؟ شما را چه شده؟ چگونه داوری می‌کنید؟ آیا متذکّر نمی‌شوید (صافّات/۱۵۲-۱۵۵)؟ خدا به پیامبر می‌فرماید: به آنان [کافران و مشرکان] بگو، اگر می‌دانید، زمین و هر کس در آن است از آنِ کیست؟ خواهند گفت: از آنِ خدا. بگو پس آیا متذکّر نمی‌شوید (مومنون/۸۴-۸۵)؟ خدا هم‌مسلكان شما را سخت به هلاکت رسانده است پس آیا کسی هست که متذکّر شود (قمر/۵۱)؟ آنان که در دل‌هایشان بیماری است آیا نمی‌بینند که هر سال یک یا دو بار آزموده می‌شوند؟ باز هم توبه نمی‌کنند و متذکّر نمیشوند (توبه/۱۲۶).
تذکّر- کافران، موقع دیدن عذاب، آنان (كافران) را کجا جای متذکّر شدن باشد؟ به یقین برای آنها پیامبر روشنگری آمده است (دخان/۱۳). کافران در جهنّم فریاد می‌زنند، ما را بیرون بیاورید تا غیر از آنچه می‌کردیم، کار شایسته کنیم. [به آنان گفته می‌شود:] مگر شما را عمر دراز ندادیم که هر کس باید در آن متذکّر می‌شد، متذکّر شود (فاطر/۳۷)؟ آیا کافران جز این انتظار می‌برند که رستاخیز به ناگاه بر آنها فرارسد؟ علامت‌های آن اینک پدید آمده است پس اگر [رستاخیز] بر آنان فرا رسد، دیگر کجا جای متذکّر شدن باشد (محمّد/۱۸)؟ آن روز که جهنّم را [حاضر] آورند، انسان متذکّر می‌شود و کجا جای متذکّر شدن باشد (فجر/۲۳)؟
اطلاعات بیشتر: قرآن، پند، ذکر خدا