بخل، خسَّت، این مفهوم از ریشۀ بَخِلَ ۱۲ بار و مَنَعَ ۴ بار و با واژۀ شُحَّ ۵ بار،  قَتَرَ ۲ بار، کَدَیَ۱ بار و ضَنین ۱ بار و آیاتی که این مفهوم را دارد، آمده است.

چکیده: انسان بخیل است. خدا انسان‌ها را به انفاق فراخوانده و از بخل ورزیدن، منع فرموده است. منظور از بخل ورزیدن فقط امساک از بخشش مال نیست بلکه ترک هر خیری است.

بُخل در جان‌ها حضور دارد (نساء/۱۲۸). انسان همواره بخیل است (اسراء/۱۰۰). انسان دارایی را جمع و نگهداری ‌می‌کند. او سخت آزمند است. چون خیری به او رسد، بخل می‌ورزد مگر نمازگزارانی که بر نماز خود پایدار و در اموالشان حقی برای سائل و محروم معلوم است (معارج/۱۸-۲۵). وای بر نمازگزارانی که از رفع نیاز دیگران دریغ می‌ورزند (ماعون/۴،۷).

بندگان [خدای] رحمان، چون انفاق کنند، نه زیاده‌روی می‌کنند و نه بخل می‌ورزند. بلکه میان این دو اعتدال دارند (فرقان/۶۷). هر که از بخل و آزِ نفس خود مصون بماند، چنین کسانی رستگاران هستند (تغابن/۱۶؛ حشر/۹).

 پیامبر در امر غیب بخیل نیست (تکویر/۲۴). خدا به پیامبر می‌فرماید: دستت را به گردنت زنجیر مکن و بسیار هم گشاده دستی منما تا ملامت شده و حسرت زده بر جای مانی (اسراء/۲۹). آیا آن کس را که روی برتافت دیدی که اندکی بخشید و امتناع ورزید (نجم/۳۴،۳۳)؟ ای پیامبر، از هر مانع خیرِ متجاوزِ گناه پیشه، فرمان نبر (قلم/۱۲،۱۰). بگو: اگر شما مالک گنجینه‌های رحمت پروردگار بودید باز هم از ترس خرج کردن، بخل می‌ورزیدید (اسراء/۱۰۰).

ای مومنان، خدا اموال شما را نمی‌خواهد. اگر هم بخواهد و به اصرار از شما طلب کند، بخل می‌ورزید و کینه‌های شما را آشکار می‌کند. شما مردمی هستید که برای انفاق در راه خدا فراخوانده شده‌اید. پس برخی از شما بخل می‌ورزید. هر که بخل ورزد تنها به زیان خود بخل ورزیده و گرنه خدا بی‌نیاز است و شما نیازمند هستید. اگر روی ‌برتابید، خدا جای شما را به مردمی غیر از شما خواهد داد که مانند شما نخواهند بود (محمّد/۳۶-۳۸).

آنان که بهره‌ای از کتاب دارند و به جبت و طاغوت ایمان دارند، آیا بهره‌ای از فرمانروایی دارند؟ در این صورت به اندازۀ سرِ سوزنی به مردم نمی‌دادند (نساء/۵۳،۵۱).

منافقان دستان خود را از انفاق می‌بندند (توبه/۶۷). بعضی از آنان با خدا پیمان بسته‌اند که اگر از فضل خود به ما بدهد بی‌شک صدقه می‌دهیم. پس چون از فضل خویش به آنان بخشید، بدان بخل ورزیدند. سرپیچی کردند و روی برگرداندند (توبه/۷۵-۷۶). کارشکنانِ شما و آنها که به برادران خود می‌گفتند: نزد ما بیایید و جز اندکی به جنگ روی ‌نمی‌آوردند، بر شما بخیل هستند … و برای گرفتن غنائم حریصند (احزاب/۱۸-۱۹).

خداوند، متکبّران فخرفروش را که بخل می‌ورزند و مردم را به بخل می‌خوانند (حدید/۲۳-۲۴؛ نسا/۳۶-۳۷) و آنچه را خداوند از فضل خود به آنها داده است، پنهان می‌دارند، دوست ندارد و برای کافران عذابی خوارکننده آماده کرده است (نساء/۳۶،۳۷). کسانی که طلا و نقره را می‌اندوزند و در راه خدا انفاق نمی‌کنند به عذاب دردناکی بشارت ده. روزی که آن گنجینه‌ها در آتش دوزخ، سرخ و با آن‌ها پیشانی، پهلو و پشت آنان داغ می‌گردد [و به آنها می‌گویند:] این است آنچه برای خود می‌اندوختید. پس بچشید آنچه را می‌اندوختید  (توبه/۳۴-۳۵). آن که بخل ورزید و خود را بی‌نیاز دید و وعدۀ نیکوتر [پاداش الهی] را دروغ شمرد به زودی او را در راه سختی قرار می‌دهیم و آنگاه که به هلاکت افتد مال او به او سود ندهد (لیل/۸-۱۱). هر بازدارنده از خیر را در جهنم افکنید (ق/۲۴-۲۵). وای بر آن‌که مالی را گرد آورده، آن را پی‌درپی می‌شمرد و می‌پندارد که مالش او را جاوید می‌دارد. چنین نیست. بی‌شک در آتش خرد کننده، افکنده می‌شود (همزه/۲-۴).

اطلاعات بیشتر: انفاق