پدر و مادر، مرد و زنی که از آنها فرزند به وجود می‌آید. این مفهوم از ریشۀ وَلَدَ ۲۸ بار، اَبَوَ ۲۳ بار و اَمَمَ ۱۸ بار آمده است.
چکیده: خداوند توصیۀ نیکی کردن به پدر و مادر را بعد از پرستش خود قرار داده است. او به فرزندان دربارۀ پدر و مادر سفارش‌هایی می‌کند و در عین حال به پدر و مادران هم دربارۀ فرزندان سفارش‌هایی می‌کند.
خداوند به پدر و فرزندی که پدید آورده است سوگند یاد می‌کند (بلد/۳). او می‌فرماید: خداوند را بپرستید و چیزی را با او شریک نگیرید و به پدر و مادر خود نیکی کنید (بقره/۸۳؛ نساء/۳۶؛ انعام/ ۱۵۱؛ اسراء/۲۳). خداوند انسان را به نیکوکاری با پدر و مادر خود سفارش کرد (عنکبوت/۸). [سفارش کرد] شکرگزار من و پدر و مادر خود باش (لقمان/۱۴). خدا نسبت به شما از همه آگاهتر است. از آن هنگام که به صورت جنین‌هایی در شکم مادرانتان بودید (نجم/۳۲). شما را در شکم‌های مادرانتان آفرینشی پس از آفرینش دیگر در تاریکی‌های سه‌گانه خلق کرد (زمر/۶). خداوند انسان را دربارۀ پدر و مادر سفارش می‌کند. مادرش او را با ضعف روزافزون حمل کرد (لقمان/۱۴؛ احقاف/۱۵) و به دشواری بنهاد (احقاف/۱۵). او انسان را از شکم مادرش در حالی که چیزی نمی‌دانست، بیرون آورد (نحل/۷۸). زمان شیرخواری انسان دو سال است (لقمان/۱۴). بارداری و از شیر گرفتن او سی ماه است تا آنگاه که به رشد کامل رسد و چهل ساله شود، می‌گوید: پروردگارا، بر دلم بیفکن تا نعمت تو را که بر من، پدر و مادرم ارزانی داشتی سپاس گزارم و کاری نیک و شایسته کنم تا بپسندی و برای من در فرزندانم شایستگی پدید آور (احقاف/۱۵). خدا فرمان داده است که اگر یکی از پدر و مادر یا هر دو آنان در نزد تو به پیری رسیدند به آنان اف نگو. بر آنها فریاد نزن و با آنان به نیکویی سخن بگو. از سر مهربانی بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو: پروردگارا، آن دو را رحمت کن. چنان‌که مرا در کودکی پروراندند (اسراء/۲۳-۲۴). اگر آن دو کوشیدند تا چیزی را که تو به آن دانشی نداری شریک خداوند کنی، از آنها فرمان نبر (عنکبوت/۸؛ لقمان/۱۵) [ولی] در دنیا با آنان به شایستگی رفتار کن (لقمان/۱۵).
هر مالی که انفاق می‌کنید برای پدر، مادر و … است (بقره/۲۱۵). بر شما مقرّر شده است که هر گاه مرگ یکی از شما فرارسد، اگر مالی برجای نهد، برای پدر، مادر و خویشان خود وصیّت شایسته کند (بقره/۱۸۰). برای هر یک از پدر و مادرِ متوفّی، اگر فرزند داشته باشد، یک‌ششم از آن‌چه برجای نهاده، خواهد بود و اگر فرزندی نداشته باشد و پدر و مادرش وارث او هستند، برای مادر او یک سوم است. اگر برادری داشته باشد، مادر او یک‌ششم می‌برد. … شما نمی‌دانید کدام یک از پدران و فرزندان شما برای شما سودمندتر هستند (نساء/۱۱).
با زنانی که پدران شما به زنی گرفته‌اند، ازدواج نکنید مگر آن‌چه پیش از این روی داده است. بی‌تردید این کاری زشت و راه و رسم بدی است. بر شما ازدواج با مادرانتان، مادرانی که به شما شیر داده‌اند، مادر زن‌های شما و … حرام است (نساء/۲۲-۲۳). فرزندخواندگان خود را با نام پدران آنها بخوانید که این نزد خداوند عادلانه‌تر است. اگر پدران آنها را نمی‌شناسید برادران دینی و آزادکرده‌های شما هستند. در آن‌چه اشتباهاً مرتکب آن شده‌اید بر شما گناهی نیست (احزاب/۵). کسانی از شما که همسران خود را ظِهار می‌کنند، آنها مادرانشان نیستند (مجادله/۲؛ احزاب/۴). مادران آنها، تنها کسانی هستند که آنها را زاییده‌اند (مجادله/۲). زنان با ایمان زیورهای خود را جز برای پدران، پدران شوهران و … آشکار نکنند (نور/۳۱). بر زنان [پیامبر] گناهی نیست که نزد پدران خود و … دیده شوند (احزاب/۵۵). بر شما ایرادی نیست که از خانه‌های خودتان یا از خانه‌های پدران یا مادرانتان و … بخورید (نور/۶۱).
مادران، فرزندان خود را دو سال تمام شیر دهند. [این حکم] برای کسی است که بخواهد شیر دادن را تمام کند. خوراک و پوشاک آنها به طور پسندیده بر صاحب فرزند است. هیچ کس بیش از توانش مکلّف نیست. هیچ مادر و پدری نباید به سبب فرزندش زیان ببیند و [اگر پدر نباشد] بر وارث نیز همچنان است. اگر پدر و مادر با خشنودی و مشورت یکدیگر بخواهند کودک را از شیر بازگیرند، گناهی بر آنها نیست. اگر بخواهید برای شیر دادنِ فرزندان خود دایه بگیرید، هرگاه آن‌چه را باید بدهید به شایستگی داده باشید گناهی بر شما نیست. از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند به آن‌چه می‌کنید، بیناست (بقره/۲۳۳). فرزندان خود را از [بیم] فقر نکشید ما شما و آنان را روزی می‌دهیم (انعام/۱۵۱؛ اسراء/۳۱) به راستی کشتن فرزندان خطایی بزرگ است (اسراء/۳۱).
برای هر گروهی که خداوند آنها را وارث قرار داده است، از آن‌چه پدر، مادر و خویشاوندان نزدیک‌تر برجای گذاشته‌اند، سهمی است (نساء/۳۳). خداوند شما [پدران و مادران] را دربارۀ فرزندان سفارش می‌کند: سهم پسر چون سهم دو دختر است. اگر وارثانِ دختر از دو تن بیشتر باشند، سهم آنها دوسوّم میراث است و اگر دختری که ارث می‌برد یک نفر باشد، نیمی از میراث از آن اوست (نساء/۱۱). مردان از آن‌چه پدر، مادر و … باقی گذاشته‌اند، سهمی دارند و زنان نیز از آن‌چه پدر، مادر و … باقی گذاشته‌اند، سهمی دارند، خواه آن مال کم باشد یا زیاد (نساء/۷).
پدر و مادر– اقوام، نوح گفت: پروردگارا، من، پدر و مادرم و … را بیامرز (نوح/۲۸). ابراهیم گفت: پروردگارا، در روزی که حساب بر پا می‌شود بر من، پدر، مادرم و مومنان ببخشای (ابراهیم/۴۱). پروردگارا، پدرم را ببخش که از گمراهان بود (شعراء/۸۶). هنگامی که مرگ یعقوب رسیده بود، به پسران خود گفت: پس از من، چه می‌پرستید؟ گفتند: خدای تو و پدرانِ تو، ابراهیم، اسماعیل و اسحاق را می‌پرستیم (بقره/۱۳۳). برادران یوسف گفتند: یوسف و برادر او نزد پدر از ما محبوبتر هستند در حالی که ما گروهی نیرومند هستیم. مسلماً پدر ما در گمراهی آشکاری است. آنان گفتند: یوسف را بکشید یا به سرزمینی دور بیندازید تا توجه پدرتان معطوفِ شما گردد (یوسف/۹،۸). خداوند موسی را به مادرش بازگردانید تا روشنی چشم او گردد و اندوهگین نشود (طه/۴۰؛ قصص/۱۳). سلیمان گفت: پروردگارا، به من الهام کن تا شکر نعمتی را که بر من، پدر و مادرم ارزانی داشته‌ای، به جا آورم و کار شایسته‌ای کنم تا آن را بپسندی … (نمل/۱۹). یحیی به پدر و مادر خود نیکوکار بود. او گردنکش و نافرمان نبود (مریم/۱۴). عیسی در گهواره گفت: … خداوند مرا نسبت به مادرم نیکوکار کرده و مرا گردنکشِ بدبخت نگردانیده است (مریم/۳۲). محمّد پدر هیچ یک از مردان شما نیست (احزاب/۴۰). همسران پیامبر، مادران مومنان هستند (احزاب/۶). قومی را نمی‌یابی که به خداوند و روز بازپسین ایمان داشته باشند و کسانی را که با خدا و رسول او مخالفت کرده‌اند، هر چند پدران آنان و … باشند را دوست بدارند (مجادله/۲۲). ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر پدران و برادران شما کفر را بر ایمان ترجیح دادند، آنان را دوست نگیرید و هر که از شما آنها را دوست بگیرد، آنها به راستی ستمکار هستند. اگر پدران و … نزد شما از خداوند، پیامبر او و جهاد در راه او محبوبتر است پس منتظر باشید تا خداوند فرمان خود را بیاورد و خداوند قوم فاسق را هدایت نمی‌کند (توبه/۲۳،۲۴). همواره به عدالت قیام کنید و برای خداوند گواهی دهید اگر چه به زیان خودتان یا پدر و مادر یا نزدیک‌ترین خویشاوندانتان باشد (نساء/۱۳۵).
برای شما در ابراهیم و کسانی که با او هستند، سرمشقی نیکوست جز در سخن او که به پدر خود گفت: حتماً برای تو آمرزش خواهم خواست با آن که در برابر خداوند اختیار چیزی برای تو ندارم (ممتحنه/۴). آن‌که به پدر و مادر خود گفت: اف بر شما، آیا به من وعده می‌دهید که از گور بیرون آورده می‌شوم و حال آن‌که پیش از من مردمان بسیار درگذشتند [و باز نگشتند]؟ پدر و مادر او از خدا یاری می‌خواستند و به او می‌گفتند: وای بر تو. ایمان بیاور. وعدۀ خداوند حق است. او پاسخ می‌دهد: این جز افسانه‌های پیشینیان نیست (احقاف/۱۷). ای مردم، از پروردگارتان پروا کنید و از روزی بهراسید که هیچ پدر و فرزندی به کار همدیگر نمی‌آیند (لقمان/۳۳). آن روز آدمی از برادر، پدر، مادر و همسر و فرزندانش می‌گریزد (عبس/۳۴-۳۶). آنان که برای طلب خشنودی پروردگارشان صبر پیشه ساختند و نماز برپا داشتند و از آن‌چه به آنان عطا کردیم در نهان و آشکار انقاق کردند و بدی را با نیکی دفع می‌کنند، فرجام این سرای را خواهند داشت، باغ‌های دائمی که آنان و پدران و همسران و فرزندان شایستۀ آنان وارد آن می‌شوند و فرشتگان از هر در بر آنان در می آیند و … (رعد/۲۴-۲۲). فرشتگانی که حاملان عرش و آنها که پیرامون آن هستند برای مومنان آمورزش می‌خواهند. می‌گویند: پروردگارا آنان و هر که از پدران، همسران و فرزندانشان را که به صلاح آمده اند در بهشتهای جاودانی که وعده‌شان داده‌ای داخل کن و آنها را از عقوبتها نگاه دار (غافر/۸،۷).
اطلاعات بیشتر: نیاکان، فرزند، یوسف، ابراهیم، موسی، عیسی