دعوت کردن، فرا خواندن، این مفهوم از مادۀ «د َع َوَ» ۷۸ بار و آیاتی که این معنا را دارد، آمده است.
چکیده: خدا شما را به بهشت و آمرزش دعوت می‌کند. پیامبران مردم را به سوی خدا دعوت می‌کردند و می‌فرمودند: خدا شما را دعوت می‌کند تا گناهانتان را ببخشد و به شما مهلت دهد. مومنان به انفاق در راه خدا دعوت می‌شوند. از میان مومنان باید گروهی به خیر دعوت کنند. شیطان به عذاب سوزان دعوت می‌کند. مشرکان شما را به آتش دعوت می‌کنند. پروردگارتان را اجابت کنید. هرگاه خدا و پیامبر، شما را به چیزی دعوت کردند آنها را اجابت کنید. کسانی که پروردگارشان را اجابت کردند برای آنها بهترین پاداش است و کسانی که او را اجابت نکنند، جایگاه آنها جهنّم است.
خداوند به اذن خود به بهشت و آمرزش دعوت می‌کند و آیات خود را برای مردم بیان می‌کند تا پند گیرند (بقره/۲۲۱). او شما را به سرای سلامت دعوت می‌کند (یونس/۲۵). به‌راستی من نزدیک هستم و دعای دعا‌کننده را وقتی که مرا بخواند، پاسخ می‌دهم. پس آنها نیز دعوت مرا اجابت کنند و به من ایمان بیاورند. باشد که هدایت یابند (بقره/۱۸۶). پروردگار خود را اجابت کنید پیش از آن که روزی فرا رسد که از جانب خدا بازگشتی برای آن نیست. آن روز نه برای شما پناهی است و نه انکاری. پس اگر روی برتافتند ما تو را بر آنان نگهبان نفرستادیم. برعهدۀ تو جز رساندن پیام نیست(شوری/۴۷-۴۸). کیست خوش‌گفتارتر از آن که به سوی خدا دعوت کند و کار نیک انجام دهد و بگوید من از تسلیم‌شوندگان هستم (فصّلت/۳۳)؟ آنچه نزد خداست، برای … کسانی که [دعوت] پروردگارشان را اجابت کردند، نماز برپا داشتند، کارشان در میان آنان مشورت است و از آنچه روزی آنها کرده‌ایم، انفاق می‌کنند، بهتر و پایدارتر است (شوری/۳۸،۳۶). کسانی که [دعوت] پروردگارشان را اجابت کردند، برای آنها بهترین [پاداش] است. کسانی که او را اجابت نکردند، اگر همۀ آنچه در زمین است و مانند آن را با آن داشته باشند، حتماً آن را برای بازخرید خود خواهند داد. برای آنها حساب بدی است. جایگاه آنها جهنّم است و بد جایگاهی است (رعد/۱۸). ای کسانی که ایمان آورده‌اید، چون خدا و پیامبر، شما را به چیزی دعوت کردند که به شما حیات می‌بخشد، آنان را اجابت کنید (انفال/۲۴). شما را چه شده که به خدا ایمان نمی‌آورید و [حال آن‌که] پیامبر شما را دعوت می‌کند تا به پروردگار خود ایمان آورید (حدید/۸). شما (همان مردمی) هستید که برای انفاق در راه خدا دعوت شده‌اید. پس برخی از شما بخل می‌ورزید. هر کس بخل ورزد، به زیان خود بخل ورزیده است و خدا بی‌نیاز و شما نیازمند هستید. اگر روی برتابید [خدا] جای شما را به مردمی غیر از شما خواهد داد که مانند شما نخواهند بود (محمّد/۳۸). باید از میان شما گروهی به خیر دعوت کنند و به کار شایسته فرمان دهند و از کار ناشایست بازدارند. اینان رستگاران هستند (آل‌عمران/۱۰۴). سست نشوید و [کافران] را به سازش دعوت نکنید. شما برتر هستید. خدا با شما است و از کارهای شما هرگز نمی‌کاهد (محمّد/۳۵).
کسانی که دربارۀ خدا پس از آن که [دعوت او] اجابت شد، مجادله می‌کنند، حجّت آنان نزد پروردگارشان باطل است. خشمی [از خدا] برای آنها است و برای آنان عذابی سخت خواهد بود (شوری/۱۶). کیست ستمکارتر از آن کس که با وجود آن‌که به سوی اسلام دعوت می‌شود بر خدا دروغ می‌بندد؟ (صف/۷).
[ای مردم]، در حقیقت شیطان دشمن شما است پس او را دشمن بگیرید. جز این نیست که او گروه خود را دعوت می‌کند تا از یاران آتش شوند (فاطر/۶). هنگامی که به کسانی که بدونِ علم و هدایت و کتابی روشنگر، دربارة خدا مجادله می‌کنند، گفته شود: آنچه را خدا نازل کرده است پیروی کنید، می‌گویند: [نه] بلکه از آنچه پدران خود را بر آن یافته‌ایم، پیروی می‌کنیم. آیا هر چند شیطان آنها را به سوی عذاب سوزان دعوت کند [از او پیروی می‌کنند] (لقمان/۲۱)؟
دعوت- اقوام، آیا خبر کسانی که پیش از شما بودند: قوم نوح، عاد، ثمود و کسانی که پس از آنها بودند و تنها خدا آنها را می‌شناسد به شما نرسیده است؟ پیامبران آنها دلایل آشکار برای آنها آوردند، ولی آنها دست رد بر دهان‌های خود نهادند و گفتند: هر چه را شما برای آن فرستاده شده‌اید، انکار می‌کنیم و از آنچه ما را به آن دعوت می‌کنید، سخت در شک هستیم. پیامبران آنانگفتند: … خدا شما را دعوت می‌کند تا پاره‌ای از گناهانتان را بر شما ببخشاید و تا زمان معیّنی مهلت دهد (ابراهیم/۹-۱۰).
نوح گفت: پرودگارا، من قوم خود را شب و روز دعوت کردم. دعوت من جز بر گریز آنها نیفزود. من هر بار آنان را دعوت کردم تا آنها را بیامرزی، انگشتان خود را در گوش‌های خود بردند، جامه بر سر کشیدند، اصرار کردند و هر چه بیشتر بر کبر خود افزودند. سپس من آشکارا آنها را دعوت کردم، آنگاه باز من به آنها آشکارا گفتم و در نهان نیز به آنها گفتم (نوح/۵-۹).
قوم صالح گفتند: ای صالح، به‌راستی تو پیش از این میان ما مایة امید ما بودی. آیا ما را از پرستش آنچه پدران ما می‌پرستیدند، باز می‌داری؟ بی‌گمان از آنچه ما را به آن دعوت می‌کنی، سخت در شک هستیم (هود/۶۲). پس رفیق خود را دعوت کردند و او دست به کار شد و [شتر را] پی کرد (قمر/۲۹).
ابراهیم به قوم خود گفت: خدا را بپرستید و از او پروا کنید. جز این نیست که به جای خدا بت‌هایی را می‌پرستید و دروغی می‌سازید. مسلماً آنهایی را که جز خدا می‌پرستید، مالک روزی شما نیستند پس روزی را نزد خدا بجویید و او را بپرستید و او را سپاس‌گزارید که به سوی او بازگردانده می‌شوید و اگر تکذیب می‌کنید در حقیقت امّت‌هایی که پیش از شما بودند نیز تکذیب کردند و بر پیامبر جز ابلاغ آشکار، وظیفه‌ای نیست. این کار برای شما بهتر است اگر می‌دانستید. پاسخ قوم او جز این نبود که گفتند: او را بکشید یا بسوزانید ولی خدا او را از آتش نجات داد (عنکبوت/۱۶-۱۸، ۲۴).
لوط به قوم خود گفت: آیا آن کار زشت را انجام می‌دهید که هیچ کسی از جهانیان در آن بر شما پیشی نگرفته است؟ شما از روی شهوت به جای زنان به سراغ مردان می‌روید. آری شما مردمی اسراف‌کار و نادان هستید ولی پاسخ قوم او جز این نبود که گفتند: آنها (خاندان لوط) را از شهر خود بیرون کنید. آنها کسانی هستند که تظاهر به پاکی می‌کنند (اعراف/۸۰-۸۲؛ نمل/۵۴-۵۶). آیا شما با مردها می‌آمیزید و راه [نسل] را می‌بندید و در محافل خود پلیدکاری می‌کنید؟ ولی پاسخ قوم او جز این نبود که گفتند: عذاب خدا را بر ما بیاور اگر از راستگویان هستی (عنکبوت/۲۹).
یوسف گفت: پروردگارا، زندان برای من دوست‌داشتنی‌تر است از آنچه مرا به آن دعوت می‌کنند. اگر مکر آنها را از من برنگردانی به سوی آنها میل می‌کنم و از نادانان می‌شوم (یوسف/۳۳).
یکی از آن دو [زن] در حالی که از روی حیا گام بر‌می‌داشت، نزد او (موسی) آمد و گفت: پدرم تو را دعوت می‌کند تا مزد آبی را که [به گوسفندانِ] ما دادی به تو بپردازد (قصص/۲۵).
فرعون و سپاهیان او را پیشوایانی قرار دادیم که به سوی آتش دعوت می‌کنند (قصص/۴۱). [مومن‌آل‌فرعون] گفت: ای قوم من، چه شده که من، شما را به نجات دعوت می‌کنم و شما مرا به آتش دعوت می‌کنید؟ مرا دعوت می‌کنید تا به خدا کافر شوم و چیزی را که به آن علم ندارم با او شریک گردانم؟ ولی من شما را به سوی آن شکست‌ناپذیر آمرزنده دعوت می‌کنم. قطعاً آنچه مرا به سوی آن دعوت می‌کنید در دنیا و آخرت توان [اجابت] دعوت ندارند (غافر/۴۱-۴۳).
ای پیامبر، ما تو را گواه، بشارتگر، هشداردهنده، دعوت کننده به سوی خدا به فرمان او و چراغی فروزان فرستادیم (احزاب/۴۶). پس به دعوت بپرداز و همان‌گونه که فرمان یافته‌ای، ایستادگی کن و از هوس‌های آنها پیروی نکن و بگو، به هر کتابی که خدا نازل کرده است، ایمان آوردم و دستور یافتم که میان شما عدالت برقرار کنم. خدا پروردگار ما و پروردگار شماست. اعمال ما از آن ما و اعمال شما از آن شماست. میان ما و شما خصومتی نیست. خدا ما را جمع می‌کند و سرانجام به سوی اوست (شوری/۱۵). به راه پروردگارت دعوت کن (قصص/۸۷؛ حج/۶۷) و از مشرکان نباش (قصص/۸۷) که تو بر هدایت راستین هستی (حج/۶۷). با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنها به [شیوه‌ای] که نیکوتر است، مجادله کن. به‌راستی پروردگارت به کسی که از راه او گمراه شده است، داناتر است و او به هدایت‌یافتگان داناتر است (نحل/۱۲۵). به یقین تو آنها را به راه راست دعوت می‌کنی و کسانی که به آخرت ایمان ندارند حتماً از راه او منحرف هستند (مومنون/۷۳-۷۴). این راه راست من است که من و هر که از من پیروی کرده است، با بصیرت به سوی خدا دعوت می‌کنیم (یوسف/۱۰۸). تنها کسانی [دعوت تو را] اجابت می‌کنند که گوش شنوا دارند ولی مردگان [ناشنوا هستند] و خدا مردگان را برمی‌انگیزد و سپس به سوی او بازگردانده می‌شوند (انعام/۳۶).
بر مشرکان آنچه آنان را به آن دعوت می‌کنی، گران می‌آید (شوری/۱۳). [کافران] گفتند: دل‌های ما از آنچه ما را به سوی آن دعوت می‌کنی، در پوشش است و در گوش‌های ما سنگینی است. میان ما و تو مانعی است. پس هرچه می‌خواهی بکن که ما نیز انجام می‌دهیم (فصّلت/۵). بگو، من شما را فقط به وسیلة وحی هشدار می‌دهم و چون کران بیم داده شوند، دعوت را نمی‌شنوند (انبیاء/۴۵). اگر آنها را به هدایت دعوت کنید، نمی‌شنوند و آنها را می‌بینی به سوی تو می‌نگرند در حالی‌که نمی‌بینند (اعراف/۱۹۸). اگر آنها را به هدایت دعوت کنید آنان از شما پیروی نمی‌کنند. برای شما یکسان است چه آنها را دعوت کنید و چه خاموش بمانید (اعراف/۱۹۳). در حقیقت تو مردگان را شنوا نمی‌گردانی و این دعوت را به کران آنگاه که پشت بگردانند، نمی‌توانی بشنوانی (نمل/۸۰؛ روم/۵۲). بگو، شریکان خود را دعوت کنید سپس دربارۀ من حیله به کار برید و من را مهلت ندهید (اعراف/۱۹۵).اگر آنها را دعوت کنید، صدای شما را نمی‌شنوند. اگر می‌شنیدند، پاسخ شما را نمی‌دادند. روز قیامت شرک شما را انکار می‌کنند (فاطر/۱۴). بگو، اگر دعوت شما [ به اسلام] نبود، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی‌کند. در حقیقت شما به تکذیب پرداخته‌اید و به‌زودی [عذاب بر شما] لازم خواهد شد (فرقان/۷۷).
آنها (زن و مرد مشرک) به سوی آتش دعوت می‌کنند (بقره/۲۲۱). بگو، آیا به جای خدا کسی را بخوانیم که نه به ما سود می‌رساند و نه زیان می‌زند و پس از آن‌که خدا ما را هدایت کرده است ما به گذشتة خود بازگردانده شویم؟ مانند کسی که شیطان‌ها او را به بیراهه افکندند و در زمین سرگردان کرده‌اند، در حالی‌که یارانی دارد که وی را به راه هدایت دعوت می‌کنند که به سوی ما بیا. بگو، هدایت خدا، هدایت است و دستور یافته‌ایم که تسلیم پروردگار جهانیان باشیم و این‌که نماز برپا دارید و از او بترسید و اوست که به سوی او محشور می‌شوید (انعام/۷۱-۷۲). مَثَلِ [تو در دعوتِ] کافران چون مَثَل کسی است که حیوانی را که جز خواندن و ندایی نمی‌شنود، بانگ می‌زند. کر، لال و کور هستند و نمی‌فهمند (بقره/۱۷۱). چون حق از جانب ما برای آنها آمد، گفتند: چرا مانند آنچه به موسی داده شد به او داده نشد؟ آیا به آنچه قبلاً به موسی داده شد، کفر نورزیدند؟ گفتند: دو ساحر با هم ساخته‌اند و گفتند: ما همه را منکر هستیم. بگو، پس اگر راست می‌گویید کتابی از جانب خدا بیاورید که از این دو (قرآن و تورات) هدایت‌کننده‌تر باشد تا از آن پیروی کنم. بگو، پس اگر [کافران] تو را اجابت نکردند، بدان که فقط هوس‌های خود را پیروی می‌کنند. کیست گمراه‌تر از آن که به غیر از هدایت خدا، از هوای نفس خود پیروی کند؟ بی‌تردید خدا مردم ستمکار را راهنمایی نمی‌کند(قصص/۴۸-۵۰). اگر در آنچه بر بندۀ خود نازل کردیم، شک دارید پس اگر راست می‌گویید، سوره‌ای مانند آن بیاورید و گواهان خود را غیر از خدا دعوت کنید پس اگر نکردید و هرگز نمی‌توانید کرد، از آن آتشی که سوخت آن مردمان و سنگ‌ها هستند و برای کافران آماده شده است، بپرهیزید (بقره/۲۳-۲۴). می‌گویند: آن را به دروغ ساخته است. بگو، اگر راست می‌گویید، سوره‌ای مانند آن بیاورید و هر که را جز خدا می‌توانید، دعوت کنید (یونس/۳۸). بگو، اگر راست می‌گویید، ده سورۀ برساخته شده مانند آن بیاورید و غیر خدا هر که را می‌توانید، دعوت کنید پس اگر شما را اجابت نکردند، بدانید آنچه نازل شده است به علم خداست و این‌که معبودی جز او نیست پس آیا تسلیم می‌شوید (هود/۱۳-۱۴).
کیست ستمکارتر از آن کسی که آیات پروردگارش به او تذکّر داده شود، و از آنها روی‌گرداند و آنچه را پیش فرستاده است، فراموش کند؟ ما بر دل‌های آنها پوشش‌هایی نهادیم تا آن را درنیابند و در گوش‌های آنها سنگینی است. اگر آنها را به سوی هدایت دعوت کنی، هرگز هدایت نخواهند شد (کهف/۵۷).
سخن مومنان وقتی به سوی خدا و پیامبر او دعوت می‌شوند تا [پیامبر] میان آنها داوری کند، تنها این است که می‌گویند: شنیدیم و اطاعت کردیم. آنان هستند که رستگاران هستند (نور/۵۱). کسانی که [دعوت] خدا و پیامبر را بعد از آن‌که [در جنگ احد] زخم برداشته بودند، اجابت کردند، برای نیکوکاران و پرهیزگاران آنان پاداشی بزرگ است. همان کسانی که وقتی مردم به آنان گفتند: مشرکان در برابر شما گرد آمده‌اند پس از آنها بترسید، بر ایمان آنها افزوده شد و گفتند: خدا ما را بس است. نیکو حمایتگری است. پس با نعمت و فضل خدا بازگشتند بدون آن‌که زیانی به آنان برسد و در پی رضای خدا بودند (آل‌عمران/۱۷۲-۱۷۴). ای کسانی که ایمان آورده‌اید، داخل اتاق‌های پیامبر نشوید مگر آن‌که برای طعامی به شما اجازه داده شود بدون آن‌که منتظر آماده شدن غذا باشید ولی هنگامی که دعوت شدید، داخل گردید و وقتی غذا خوردید، پراکنده شوید بدون آن‌که سرگرم سخنی شوید. این پیامبر را آزار می‌دهد و از شما شرم دارد ولی خدا از حق شرم نمی‌کند (احزاب/۵۳). گواهان زمانی که [برای ادای شهادت] دعوت می‌شوند، خودداری نکنند (بقره/۲۸۲).
هنگامی که [منافقان] به سوی خدا و پیامبر او دعوت شوند تا [پیامبر] میان آنها داوری کند، ناگاه گروهی از آنها روی می‌گردانند (نور/۴۸).
کسانی که به آنها کتاب داده‌ایم از آنچه به سوی تو نازل شده، شاد می‌شوند و برخی از دسته‌ها کسانی هستند که بخشی از آن را انکار می‌کنند. بگو، جز این نسیت که من مأمورم خدا را بپرستم و به او شرک نورزم و به سوی او دعوت می‌کنم و بازگشت من به سوی اوست (رعد/۳۶). آیا ندیدی کسانی که بهره‌ای از کتاب یافته‌اند، هنگامی که به سوی کتاب خدا دعوت می‌شوند تا میان آنها حکم کند، آنگاه گروهی از آنان به حال اعراض روی برمی‌تابند (آل‌عمران/۲۳)؟هر کس دربارۀ او (عیسی) پس از دانشی که برای تو آمد با تو محاجّه کند، بگو، بیایید پسران ما و پسران شما، زنان ما و زنان شما و خودمان و خود شما را دعوت کنیم سپس دعا کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم (آل‌عمران/۶۱). به متخلفانِ بادیه‌نشین [از جهاد] بگو، به زودی به سوی قومی بسیار نیرومند دعوت می‌شوید که با آنها بجنگید تا اسلام آورند. پس اگر اطاعت کنید، خدا به شما پاداشی نیکو می‌بخشد. اگر روی بگردانید، چنان‌که قبلاً نافرمانی کردید، شما را به عذابی دردناک عذاب می‌کند (فتح/۱۶).
او (دروغزن خطاکار) گروه خود را دعوت می‌کند. ما هم دوزخ‌بانان را دعوت خواهیم کرد (علق/۱۷-۱۸).
گروهی از جنیان گفتند: ای قوم ما، دعوت‌کنندة خدا را پاسخ دهید. به او ایمان آورید تا برخی از گناهان را بر شما ببخشاید و از عذابی پر درد شما را پناه دهد. کسی که دعوت خدا را اجابت نکند، عاجز‌کنندۀ [خدا] در زمین نیست. در برابر او سرپرستی ندارد و در گمراهی آشکار است (احقاف/۳۱-۳۲).
مردم را از روزی که عذاب برای آنها می‌آید، بترسان. پس آنان که ستم کرده‌اند، می‌گویند: پروردگارا، ما را تا مدّتی کوتاه مهلت بده تا دعوت تو را پاسخ گوییم و از فرستادگان پیروی کنیم (ابراهیم/۴۴).
دعوت- قیامت، چون شما را با یک بار دعوت کردن از زمین دعوت کرد [شما از گورها] خارج می‌شوید (روم/۲۵). در آن روز مردم به دنبال آن دعوت‌کننده بدون تخطّی، حرکت می‌کنند و صداها در مقابل رحمان خاشع می‌شود و جز صدای آهسته چیزی نمی‌شنوند (طه/۱۰۸). روزی که دعوت‌کننده به سوی امری دشوار دعوت کند، با چشمانی فروافتاده از قبرها بیرون می‌آیند. گویی ملخ‌هایی پراکنده هستند. گردنکشان به سرعت به سوی آن دعوتگر می‌شتابند. کافران می‌گویند: امروز روز سختی است (قمر/۶-۸). روزی که شما را دعوت می‌کند پس با ستایش او، او را اجابت می‌کنید و می‌پندارید جز اندکی [در دنیا] توقف نکرده‌اید (اسراء/۵۲). روزی که خدا همۀ پیامبران را جمع می‌کند و می‌گوید: [از سوی امّت‌ها] چه پاسخی به شما داده شد؟ گویند: ما علمی نداریم. همانا تو خود از رازهای نهان آگاه هستی (مائده/۱۰۹). روزی که هر گروهی را با پیشوایشان دعوت می‌کنیم پس کسانی که نامه‌شان را به دست راست آنها می‌دهند، آن را می‌خوانند و به آنها سر مویی ستم نمی‌شود (اسراء/۷۱). [در آن روز] هر گروهی به سوی کارنامة خود دعوت می‌شود که امروز برابر آنچه می‌کرده‌اید، جزا داده می‌شوید (جاثیه/۲۸). روزی که کار [بر کافران] سخت شود و آنها به سجده دعوت شوند، ولی نتوانند، دیدگان آنها به زیر افتد و ذلّت وجود آنها را فرا گیرد در حالی که [در دنیا] به وقت تندرستی به سجده دعوت می‌شدند [ولی ابا می‌کردند] (قلم/۴۲-۴۳). کسانی که کافر بوده‌اند، ندا داده می‌شوند که قطعاً دشمنی خدا از دشمنی شما نسبت به همدیگر سخت‌تر است. چون به سوی ایمان دعوت می‌شدید و انکار می‌کردید (غافر/۱۰). [آتش] زبانه می‌کشد و هر که را پشت کرد، [از حق] روی گردانید، [مال] گرد آورد و ذخیره نمود را دعوت می‌کند. (معارج/۱۷-۱۸). روزی که خدا آنهایی [که حکم عذاب بر آنها حتمی شده است] را ندا می‌دهد و می‌گوید: فرستادگان را چه پاسخ دادید؟ پس در آن روز خبرها برای آنها پوشیده بماند پس، از یکدیگر نمی‌پرسند (قصص/۶۴-۶۵).
شیطان، هنگامی که کار از کار گذشت، می‌گوید: در حقیقت خدا به شما وعدۀ راست داد و من هم به شما وعده دادم و با شما خلاف کردم. مرا بر شما هیچ تسلّطی نبود جز این‌که شما را دعوت کردم و شما مرا اجابت کردید. پس مرا ملامت نکنید. خود را ملامت کنید (ابراهیم/۲۲).