خردمندان، صاحبان درک و فهم، این مفهوم با واژۀ اُولُوالأََلباب ۷ بار، اُولِی‌الأَ‌لباب ۹ بار، واژۀ اُولِی‌النُّهی ۲ بار و ذِی حجر ۱ بار آمده است.

چکیده: خردمندان کسانی هستند که به سخن گوش فرا می‌دهند و از بهترین آن پیروی می‌کنند. اعمال نیک انجام می‌دهند. در طبیعت، عاقبت گذشتگان، قرآن و تورات برای خردمندان نشانه‌ها و تذکّر است. تنها خردمندان هستند که متذکّر می‌شوند. پاداش آنان بهشت‌های دائمی است.

بندگان مرا بشارت بده. کسانی که به سخن گوش فرا می‌دهند و بهترین آن را پیروی می‌کنند. اینان هستند که خدا آنها را هدایت نموده است و اینان همان خردمندان هستند (زمر/۱۸،۱۷). خردمندان به پیمان خدا وفادار هستند و پیمان را نمی‌شکنند. آنها به آن‌چه خدا به پیوستن آن فرمان داده، می‌پیوندند. از پروردگار خود می‌ترسند و از سختی حساب بیم دارند. کسانی که برای طلب خشنودی پروردگار خود شکیبایی کردند، نماز برپا داشتند و از آن‌چه روزی آنها کردیم نهان و آشکار، انفاق کردند. بدی را با نیکی می‌زدایند. فرجام خوش سرای باقی از آن ایشان است. بهشت‌های همیشگی که آنها با پدران، همسران و فرزندان درستکارشان در آن داخل می‌شوند. فرشتگان از هر دری بر آنها در می‌آیند [و به آنها می‌گویند:] درود بر شما به [پاداش] آن‌چه صبر کردید پس چه نیکوست فرجام آن سرای (رعد/۲۰-۲۴). [خردمندان] خدا را ایستاده، نشسته و به پهلو آرمیده، یاد می‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند که پروردگارا، این را بیهوده نیافریده‌ای. تو منزّهی. ما را از عذاب آتش نگاه دار. پروردگارا، هر کس را به آتش درآوری، خوار کرده‌ای و ستمگران را یاوری نخواهد بود. پروردگارا، ما شنیدیم ندا دهنده‌ای به ایمان فرا می‌خواند که به پروردگار خود ایمان آورید پس ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز. از بدی‌های ما چشم بپوش و در زمرۀ نیکان بمیران. پروردگارا، و آن‌چه به وسیلۀ پیامبران خود به ما وعده داده‌ای، به ما عطا کن و روز قیامت ما را خوار نگردان. بی‌گمان تو خلف وعده نمی‌کنی پس پروردگارشان آنان را اجابت کرد [و فرمود:] من عمل هیچ عمل‌کننده‌ای از شما را از مرد یا زن تباه نمی‌کنم. همه از یکدیگر هستند. پس کسانی که هجرت کرده، از خانه‌های خود رانده شده، در راه من آزار دیده، جنگیدند و کشته شدند، بدی‌هایشان را از آنها می‌زدایم و آنان را در بهشت که از زیر آن نهرها روان است درمی‌آورم. پاداشی است از جانب خدا و پاداش نیکو نزد خداست (آل‌عمران/۱۹۰-۱۹۵).

مسلماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین و در پی یکدیگر آمدن شب و روز، برای خردمندان نشانه‌هایی است (آل‌عمران/۱۹۰). [پروردگار] زمین را برای شما گهواره‌ای قرار داد و برای شما در آن راه‌ها ترسیم کرد و از آسمان آبی فرو فرستاد پس به وسیلۀ آن رستنی‌های گوناگون، جفت‌جفت بیرون آوردیم. بخورید و دام‌های خود را بچرانید. قطعاً در اینها برای خردمندان نشانه‌هایی است (طه/۵۳-۵۴). مگر ندیده‌ای که خدا از آسمان آبی فرود آورد؟ پس آن را به چشمه‌هایی که در زمین است راه داد. آن‌گاه به وسیلۀ آن کشتزاری را که رنگ‌های آن گوناگون است، بیرون می‌آورد سپس خشک می‌شود. آن‌گاه آن را زرد می‌بینی سپس آن را خاشاک می‌گرداند. قطعاً در این برای خردمندان تذکّری است (زمر/۲۱).

  آیا برای هدایت آنها (کافران و مشرکان) کافی نبود چه نسل‌ها را پیش از آنها نابود کردیم که [اکنون] اینها در سراهای آنها راه می‌روند؟ به راستی در این برای خردمندان نشانه‌هایی است (طه/۱۲۸). چه بسیار شهرها که از فرمان پروردگار خود و پیامبران او سرپیچی کردند و از آنها حسابی سخت کشیدیم. آنها را به عذابی زشت عذاب کردیم تا کیفر زشت عمل خود را چشیدند و پایان کار آنها زیان بود. خدا برای آنها عذابی سخت آماده کرده است. پس ای خردمندانی که ایمان آورده‌اید، از خدا پروا کنید. به‌راستی خدا به سوی شما ذکری فروفرستاده است. پیامبری که آیات روشنگر خدا بر شما تلاوت می‌کند تا کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند، از تاریکی‌ها به روشنایی‌ها بیرون آورد. هر کس به خدا ایمان آورد و کار شایسته کند، او را به بهشت‌هایی درآورد که از زیر آنها جوی‌ها روان است. همیشه در آن جاودان هستند. قطعاً خدا روزی آنها را نیکو گردانیده است (طلاق/۸-۱۱). قطعاً در سرگذشت آنها (پیامبران)، برای خردمندان عبرتی است (یوسف/۱۱۱).

[خدا] به هر کس بخواهد حکمت می‌بخشد و به هر کس حکمت داده شد، به یقین خیری فراوان داده شده است. جز خردمندان متذکّر نمی‌شوند (بقره/۲۶۹). [آیا کافر ناسپاس بهتر است یا] آن که در طول شب در سجده و قیام، اطاعت خدا را می‌کند و از آخرت می‌ترسد و به رحمت پروردگار خود امید دارد؟ بگو، آیا کسانی که می‌دانند و کسانی که نمی‌دانند یکسان هستند؟ تنها خردمندان  هستند که متذکّر می‎‌شوند  (زمر/۹).

این (قرآن) ابلاغی برای مردم است [تا هدایت یابند] و به آن بیم داده شوند و بدانند او معبودی یگانه است و خردمندان متذکّر شوند (ابراهیم/۵۲). کتابی مبارک است که آن را به سوی تو نازل کردیم تا در آیات آن بیندیشند و خردمندان متذکّر شوند (ص/۲۹). آیا کسی که می‌داند آن‌چه از پروردگارت به تو نازل شده حقیقت دارد، مانند کسی است که کوردل است؟ تنها خردمندان هستند که متذکّر می‌شوند (رعد/۱۹). اوست کسی که این کتاب را بر تو فروفرستاد. پاره‌ای از آن آیات محکم است. آنها اساس کتاب هستند و برخی دیگر متشابه هستند. امّا کسانی که در دل‌های آنها انحراف است، برای فتنه‌جویی و تأویل آن، از متشابه آن پیروی می‌کنند. با آن‌که تأویل آن را جز خدا نمی‌داند. راسخان در علم می‌گویند: ما به آن ایمان آوردیم. همه از جانب پروردگار ماست. جز خردمندان متذکّر نمی‌شوند (آل‌عمران/۷).

بگو، پلید و پاک یکسان نیستند. هر چند کثرت پلید تو را به شگفت آورد. پس ای خردمندان، از خدا پروا کنید تا رستگار شوید (مائده/۱۰۰). حج در ماه‌های معیّنی است. پس هر کس در این ماه‌ها، حج می‌گزارد، [بداند] در حج، هم‌بستری، گناه و جدال نیست. هر کار نیکی انجام ‌دهید، خدا آن را می‌داند. برای خود توشه برگیرید. در حقیقت بهترین توشه تقواست. ای خردمندان از من پروا کنید (بقره/۱۹۷). ای خردمندان، شما را در قصاص، زندگانی است تا شاید به تقوا گرایید (بقره/۱۷۹).

کسان ایّوب و نظایر آنها را، همراه آنها به ایّوب بخشیدیم تا رحمتی از سوی ما و تذکّری برای خردمندان باشد (ص/۴۳). قطعاً موسی را هدایت دادیم و به بنی‌اسرائیل تورات را میراث دادیم که هدایت و تذکّری برای خردمندان است (غافر/۵۳-۵۴).

سوگند به سپیده‌دم و به شب‌های دهگانه و به شفع و وتر و به شب، وقتی سپری شود. آیا [بیش از این] برای خردمند [نیاز به] سوگند است (فجر/۱-۵)؟

اندیشیدن