جهنّم، دوزخ، این مفهوم با واژۀ جَهَنَّم ۷۷ بار، جَحیم ۲۶ بار و سَقَر ۴ بار آمده است.
چکیده: جهنّم زندان و کمینگاهی است که بد سرانجام و بد بازگشتگاهی است. کافران، منافقان، مشرکان، مجرمان، گمراهان ، کسانی که بر خدا دروغ می‌بندند، آنان که خواهان دنیای زودگذر هستند و … وارد جهنّم می‌شوند. در آنجا نه می‌میرند و نه زندگی می‌یابند. جهنّمیان اعتراف می‌کنند که ما گروهی گمراه بودیم و ای کاش از خدا فرمان می‌بردیم ولی فرمان پروردگار به حقیقت می‌پیوندد.
وعدۀ پروردگار چنین تحقّق پذیرفته است که قطعاً جهنّم را از جن و انس یکسره پر خواهم کرد (هود/۱۱۹). اگر می‌خواستیم به هر کس هدایت او را می‌دادیم، لیکن این سخن از جانب خدا حتمی است که بی‌تردید جهنّم را از جنّ و انس پر خواهم کرد (سجده/۱۳). در حقیقت بسیاری از جنّیان و آدمیان را برای جهنّم آفریده‌ایم [چرا که] دل‌هایی دارند که با آن دریافت نمی‌کنند. چشم‌هایی دارند که با آنها نمی‌بینند. گوش‌هایی دارند که با آنها نمی‌شنوند. آنها همانند چارپایان بلکه گمراه‌تر هستند. آنها همان غافلان هستند (اعراف/۱۷۹). هیچ کس از شما نیست مگر آن‌که در آن وارد شود. این بر پروردگارت حکمی قطعی است. آنگاه متّقین را نجات می‌دهد و ستمکاران را در آن به زانو درآمده، رها می‌کند (مریم/۷۱-۷۲). خدا متّقین را از عذاب آتش شعله‌ور مصون داشته است (دخان/۵۶؛ طور/۱۸). بی‌گمان کسانی که از پیش وعدۀ نیکو به ایشان داده‌‌ایم، اینان از جهنّم دور داشته خواهند شد و صدای آن را هم نشنوند (انبیاء/۱۰۱-۱۰۲).
اگر علم یقینی داشتید، جهنّم را می‌دیدید. سپس آن را قطعاً به دیدۀ یقین خواهید دید (تکاثر/۵-۷).
نزد خدا زنجیرها، جهنّم، غذایی گلوگیر و عذابی پردرد است (مزّمّل/۱۲-۱۳).
زمانی که آن هنگامۀ بزرگ فرارسد، جهنّم برای هر کس می‌بیند، آشکار می‌گردد (نازعات/۳۴،۳۶). جهنّم را در آن روز [حاضر] آورند (فجر/۲۳). آنگاه که جهنّم برافروخته شود و بهشت را نزدیک آورند، هر کس بداند چه آماده کرده است (تکویر/۱۲-۱۴). به پروردگارت سوگند که آنها را با شیاطین برانگیزیم سپس آنها را گرداگرد جهنّم به‌‌زانودرآمده، حاضر می‌کنیم. از میان هر گروهی کسانی را که بر [خدای] رحمان سرکش‌تر بودند، بیرون می‌کشیم. آنگاه قطعاً ما به کسانی که برای سوختن در آن [جهنّم] سزاوارترند، داناتر هستیم (مریم/۶۸-۷۰). [روز داوری خطاب می‌رسد:] کسانی را که ظلم کرده‌اند با همردیفان آنها و آنچه غیر از خدا می‌پرستیده‌اند، گرد آورید و آنها را به سوی جهنّم هدایت کنید. آنها را نگه دارید زیرا آنها مسئول هستند (صافّات/۲۲-۲۴). [به جنّیان و آدمیان در جهنّم] گفته می‌شود، بچشید. به سزای آن‌که دیدار امروز خود را فراموش کردید، ما [نیز] شما را فراموش کرده‌ایم. بچشید عذاب همیشگی را. به سزای آنچه انجام می‌دادید (سجده/۱۴).
جهنّم کمینگاهی است (نبأ/۲۱). ما جهنّم را زندان قرار دادیم (اسراء/۸). بر آن [جهنّم] نوزده نگهبان است و ما آتشبانان را جز فرشتگان قرار ندادیم (مدثّر/۳۰،۳۱).
چون در جهنّم افکنده شوند، از آن غّرشی می‌شنوند. در حالی که می‌جوشد. نزدیک است که از شدّت خشم شکافته شود (ملک/۷،۸).
در جهنّم آبی چرکین نوشانده می‌شود. آن را جرعه جرعه می‌نوشد و نمی‌تواند آن را فرو ببرد (ابراهیم/۱۶،۱۷). در آنجا نه خنکی می‌نوشند و نه نوشیدنی جز آبی جوشان و چرکابه‌ای (نبأ/۲۴-۲۵). او خوراکی جز چرکابه ندارد که آن را جز خطاکاران نمی‌خورند (حاقّه/۳۶-۳۷). این آبِ داغ و خونابۀ چرکین است که باید آن را بچشند و انواع دیگری از همین گونه عذاب (ص/۵۷-۵۸).
آن [زقّوم] درختی است که در قعر جهنّم می‌روید. گویی میوه‌های آن سرهای شیاطین است. آنها قطعاً از آن خواهند خورد و شکم خود را از آن پر خواهند کرد. سپس بر روی آن، برای آنها آمیخته‌ای از آبِ داغ خواهد بود (صافّات/۶۲-۶۹). درخت زقّوم هم‌چون مس ذوب شده در شکم‌ها می‌گدازد. مانند جوشیدن آب داغ (دخان/۴۳،۴۵-۴۶).
هر بار که آتش فرو نشیند، شراره‌ای برای آنها می‌افزاییم (اسراء/۹۷). نه باقی می‌گذارد و نه رها می‌کند. پوست‌ها را سیاه می‌گرداند (مدثّر/۲۸-۲۹). امروز او را در اینجا [جهنّم] حمایتگری نیست (حاقّه/۳۵). مرگ از هر طرف به سوی او می‌آید ولی نمی‌میرد و عذابی سنگین به دنبال دارد (ابراهیم/۱۷). حکم به مرگ برای آنها [جاری] نمی‌شود تا بمیرند. عذاب آن از ایشان کاسته نشود.هر ناسپاسی را چنین کیفر می‌دهیم (فاطر/۳۶). در آن نه می‌میرد و نه زندگی می‌یابد (طه/۷۴). روزگاری دراز در آن درنگ می‌کنند (نبأ/۲۳). چه بد بازگشتگاهی است (آل‌عمران/۱۶۲؛ نساء/۹۷،۱۱۵). به راستی چه بد جایگاه (ابراهیم/۲۹)، چه بد بستر (بقره/۲۰۶؛ رعد/۱۸؛ ص/۵۶) و چه بد سرانجامی است (انفال/۱۶؛ ملک/۶). آن روز به جهنّم می‌گوییم: آیا پر شدی؟ می‌گوید: آیا باز هم هست (ق/۳۰)؟
آیا این (بهشت) برای پذیرایی بهتر است یا درخت زقّوم؟ ما آن را وسیلۀ عذاب ستمکاران قرار دادیم (صافّات/۶۲-۶۳).
خداوند به شیطان فرمود: حق است و من حق را می‌گویم که قطعاً جهنّم را از تو (ص/۸۴،۸۵) و هر کس از آنان که از تو پیروی کند، از همگی‌شان پر خواهم کرد (اعراف/۱۸؛ ص/۸۵). هر کس از آنها از تو پیروی کند، مسلماً جهنّم کیفر شماست که کیفری تمام است (اسراء/۶۳). در حقیقت تو را بر بندگان من تسلّطی نیست مگر کسانی از گمراهان که تو را پیروی کنند. قطعاً وعده‌گاه همۀ آنها دوزخ است (حجر/۴۲-۴۳). جایگاه کسانی که شیطان را به جای خدا سرپرست بگیرند، جهنّم است و راه گریزی از آن ندارند (نساء/۱۲۱).
جهنّم- اهل جهنّم، [فرمان رسد] او [آن‌که کارنامه‌اش به دست چپش داده شده] را بگیرید و در زنجیر کنید. آنگاه او را به دوزخ درآورید. سپس او را در زنجیری که طول آن هفتاد ذراع است، دربند کشید. زیرا او به خدای بزرگ ایمان نمی‌آورد و به اطعام مسکین ترغیب نمی‌کرد. پس امروز او را در اینجا حمایتگری نیست. خوراکی جز چرکابه ندارد که آن را جز خطاکاران نمی‌خورند (حاقّه/۲۵، ۳۰-۳۷).
کسانی که ترازوی اعمال آنها سبک باشد … در جهنّم جاودان هستند. آتش چهرۀ آنها را می‌سوزاند و در آنجا زشت‌رو هستند (مومنون/۱۰۳-۱۰۴). کسانی که به رو درافتاده، به سوی جهنّم رانده می‌شوند. آنها بد جایگاه‌تر و گمراه‌تر هستند (فرقان/۳۴).
کسانی که کفر ورزیده و ستم کرده‌اند، هرگز خدا آنها را نمی‌آمرزد و آنها را به هیچ راهی هدایت نمی‌کند مگر راه جهنّم. همیشه در آن جاودانه‌اند. این برای خدا آسان است (نساء/۱۶۸، ۱۶۹). به کسانی که کفر ورزیدند، بگو، به زودی مغلوب خواهید شد و در دوزخ محشور می‌شوید و چه بد محشری است (آل‌عمران/۱۲). خدا به مردان و زنانِ منافق و کافران، آتش جهنّم را وعده داده است. در آن جاودانه‌اند آن برای ایشان کافی است (توبه/۶۸). جایگاه کافران و منافقان جهنّم است. چه بد سرانجام (توبه/۷۳؛ تحریم/۹) و چه بد قرارگاهی است (آل‌عمران/۱۹۷). کسانی که به پروردگار خود کافر شدند، عذاب جهنّم خواهند داشت (ملک/۶). کسانی که کافر شده‌اند، آتش جهنّم برای آنها خواهد بود. نه بر آنها حکم شود تا بمیرند و نه عذابِ آن از ایشان کاسته شود (فاطر/۳۶). کسانی که کافر شدند و آیات ما را تکذیب کردند، اهلِ جهنّم هستند (مائده/۱۰،۸۶؛ حدید/۱۹). جهنّم سزای کسانی است که به آیات پروردگار خود و لقای او کافر شدند زیرا کفر ورزیدند و آیات و فرستادگان مرا به مسخره گرفتند (کهف/۱۰۵، ۱۰۶). این است جهنّمی که به شما وعده داده می‌شود. به [سبب] آن‌که کفر می‌ورزیدید، اکنون در آن وارد شوید (یس/۶۳-۶۴).
کسانی که کافر شده‌اند، گروه گروه به سوی جهنّم رانده شوند (زمر/۷۱). خدا همۀ منافقان و کافران را در دوزخ گرد خواهد آورد (نساء/۱۴۰). کسانی که کفر ورزیدند، به سوی دوزخ گرد آورده خواهند شد تا خداوند پلید را از پاک جدا سازد و پلیدها را روی هم نهند و همه را انباشته کند و یکجا در جهنّم افکند. اینان همان زیانکاران هستند (انفال/۳۶،۳۷).
ما جهنّم را برای پذیرایی کافران آماده کرده‌ایم (کهف/۱۰۲). آن روز جهنّم را آن‌چنان که باید بر کافران عرضه می‌کنیم (کهف/۱۰۰). ما جهنّم را برای کافران زندان قرار دادیم (اسراء/۸). بی‌تردید جهنّم بر کافران احاطه دارد (توبه/۴۹، عنکبوت/۵۴). آن روز که عذاب از بالای سر و از زیر پا آنها را فرا می‌گیرد، [خدا] می‌فرماید: بچشید [سزای] آنچه را که انجام می‌دادید (عنکبوت/۵۵). [گفته می‌شود]: هر کافر سرسختی را در جهنّم فرو افکنید. هر بازدارندۀ از خیر، هر متجاوزِ شکّاکی که با خدا، خدایی دیگر قرار داد. او را در عذاب شدید فرو افکنید (ق/۲۴-۲۶).
قطعاً شما [کافران] و آنچه جز خدا می‌پرستیدید، هیزم جهنّم هستید. شما به آنجا وارد می‌شوید. اگر اینها، خدایان بودند به جهنّم در نمی‌آمدند و حال آن‌که همه در آن جاودانه هستند. برای آنها در آنجا ناله‌ای زار است و در آنجا سخنی نمی‌شنوند (انبیاء/۹۸-۱۰۰).
خدا مردان و زنان منافق را لعنت کرده و برای آنان عذابی پایدار است (توبه/۶۸). خدا برای مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک که به خدا گمان بد برده‌اند خشم نموده، آنها را لعنت کرده و جهنّم را برای آنان آماده گردانیده است. چه بد سرانجامی است (فتح/۶). کافرانِ اهل‌کتاب و مشرکان در آتش جهنّم هستند. جاودانه در آن هستند (بیّنه/۶). در حقیقت شما مشرکان و آنچه می‌پرستید، نمی‌توانید بر ضد خدا گمراه کنید مگر کسی را که به دوزخ رفتنی است (صافّات/۱۶۱-۱۶۳).
به راستی فاجران [بدکاران] در جهنّم هستند (انفطار/۱۴). منحرفان هیزم جهنّم هستند (جن/۱۵).
به راستی درخت زقّوم طعام گناه‌پیشگان است. هم‌چون مس ذوب شده در شکم‌ها می‌جوشد. مانند جوشیدنِ آب داغ. او را بگیرید و به میان جهنّم بکشانید. سپس از عذاب آب داغ بر سرِِ او فروریزید. بچش که تو [به پندار خود] همان شکست ناپذیر بزرگواری. این است، آنچه در آن تردید می‌کردید (دخان/۴۳-۵۰).
برای مجرمان از جهنّم بستری و از بالایشان پوشش‌هایی [از آتش] است. این‌گونه ظالمان را سزا می‌دهیم (اعراف/۴۱). مجرمان را تشنه‌کام به سوی دوزخ برانیم (مریم/۸۶). آن روز موی پیشانی مجرمان و پاهای آنها گرفته می‌شود [تا به دوزخ افکنده شوند]. پس کدامین نعمت‌های پروردگارتان را انکار می‌کنید؟ این همان جهنّمی است که مجرمان آن را دروغ می‌خواندند. میان [آتش] و آب جوشان می‌چرخند [سرگردان هستند] (الرّحمن/۴۱-۴۴). قطعاً مجرمان در گمراهی و شعله‌های آتش هستند. روزی که در آتش به صورت‌هایشان کشانده می‌شوند، [به آنها گفته می‌شود:] آتش جهنّم را بچشید (قمر/۴۷-۴۸). آنها در عذاب جهنّم ماندگار هستند. [عذاب] از آنها تخفیف نمی‌یابد و آنها در آنجا ناامید خواهند بود. ما به آنها ستم نکردیم بلکه آنها خود ستمکار بودند (زخرف/۷۴-۷۷).
جایگاه کسانی که بر خویشتن ستمکار بوده‌اند، جهنّم است. بد سرانجامی است (نساء/۹۷). فرشتگان جان کافران را می‌گیرند در حالی که بر خود ستمکار بوده‌اند. پس از درهای دوزخ وارد شوید و در آن همیشه بمانید. در حقیقت، جایگاه متکبّران چه بد است (نحل/۲۸-۲۹). ما آن [درخت زقّوم] را وسیلۀ عذاب ستمکاران قرار دادیم. آن درختی است از قعر آتش سوزان می‌روید. میوه‌اش گویی سرهای شیاطین است. پس [دوزخیان] حتماً از آن می‌خورند و شکم‌ها را از آن پر می‌کنند. پس برای آنها بر روی آن، مخلوطی از آب جوشان است. آنگاه بازگشتگاه ستمکاران قطعاً به سوی جهنّم است، زیرا آنان پدران خود را گمراه یافتند. با این وصف شتابان در پی آنها می‌رفتند (صافّات/۶۳-۷۰).
جایگاه کسانی که خدا آنها را گمراه کند، جهنّم است. هر بار که آتش فرو نشیند، شراره‌ای برای آنها می‌افزاییم. جزای آنها همین است. زیرا آیات ما را انکار کردند و گفتند: آیا وقتی ما استخوان و خاک شدیم در آفرینشی جدید برانگیخته خواهیم شد (اسراء/۹۷-۹۸)؟
[در آن روز] جهنّّم برای گمراهان نمایان می‌شود. به آنها گفته می‌شود: آنچه غیر از خدا عبادت می‌کردید، کجا هستند؟ آیا شما را یاری می‌کنند یا خود را یاری می‌کنند؟ پس آنها و همۀ گمراهان و همۀ سپاهیان ابلیس در آن افکنده می‌شوند (شعراء/۹۱-۹۵).
آن کس که طغیان کرده و زندگی این جهان را برگزیده باشد، تنها دوزخ جایگاه اوست (نازعات/۳۶-۳۹). جهنّم برای طغیانگران بازگشتگاهی است. روزگاری دراز در آن درنگ می‌کنند. در آنجا نه خنکی می‌نوشند و نه نوشیدنی جز آبی جوشان و چرکابه‌ای. کیفری مناسبِ [کردار آنها]. چرا که آنها به [روز] حساب امید نداشتند و آیات ما را سخت دروغ می‌شمردند (نبأ/۲۱-۲۸). قطعاً برای طغیانگران بدترین سرانجام است. جهنّم که به آن درمی‌آیند و بد آرامگاهی است (ص/۵۵-۵۶).
کیست ستمکارتر از آن‌که بر خدا دروغ بندد و حق و سخن راست را چون به سوی او آید، تکذیب کند؟ آیا برای کافران در جهنّم جایگاهی نیست (عنکبوت/۶۸؛ زمر/۳۲)؟
اگر [محتضَر] از تکذیب‌کنندگانِ گمراه باشد پس با آبی جوشان پذیرایی خواهد شد و [سرانجام او] افتادن به دوزخ است. بی‌تردید، این همان حقیقت یقینی است (واقعه/۹۲-۹۵). در آن هنگام، وای بر تکذیب‌کنندگان. به یقین آنها به جهنّم درمی‌آیند. سپس گفته می‌شود: این همان است که آن را تکذیب می‌کردید (مطفّفین/۱۰،۱۶-۱۷). در آن روز تکذیب‌کنندگانی که به باطل فرو رفته و به بیهوده‌گویی سرگرم هستند، به شدّت به سوی آتش جهنّم کشیده می‌شوند. [به آنان می‌گویند:] این است همان آتشی که آن را تکذیب می‌کردید. پس آیا این سحر است یا شما نمی‌بینید؟ به آتش آن بسوزید. خواه صبر کنید یا نکنید، برای شما یکسان است. جز این نیست که در برابر آنچه می‌کردید، جزا داده می‌شوید (طور/۱۲-۱۶).
هر کس خواهان [دنیای] زودگذر است، به زودی هر که را خواهیم نصیبی از آن می‌دهیم. سپس جهنّم را برای او مقرر می‌کنیم تا نکوهیده و مطرود در آن وارد شود (اسراء/۱۸).
هر کس گناهکار نزد پروردگار خود برود، جهنّم برای اوست. در آن نه می‌میرد و نه زندگی می‌یابد (طه/۷۴).
کسانی که در آیات ما می‌کوشند [و می‌پندارند] عاجز کنندگان ما هستند، اهل جهنّم هستند (حج/۵۱). کسانی که از پرستش خدا کبر ورزیدند، به زودی خوار در جهنّم درمی‌آیند (غافر/۶۰). کسانی که خدا را اجابت نکرده‌اند اگر همۀ آنچه در زمین است و مانند آن را با آن داشته باشند، قطعاً آن را برای بازخرید خود خواهند داد. آنان به سختی بازخواست شوند. جایگاه آنان جهنّم است. چه بد جایگاهی است (رعد/۱۸). با خدا معبود دیگری قرار نده که سرزنش شده و مطرود به جهنّم افکنده خواهی شد (اسراء/۳۹).
روز قیامت کسانی را که بر خدا دروغ بسته‌اند، روسیاه می‌بینی. آیا جای متکبّران در جهنّم نیست (زمر/۶۰)؟
وای بر هر دروغزن گناه‌پیشه. آیات خدا را که بر او خوانده می‌شود، می‌شنود و باز به حال تکبّر چنان‌که گویی آن را نشنیده است، سماجت می‌ورزد. او را از عذابی دردناک خبر ده. هنگامی که از نشانه‌های ما چیزی بداند، آن را به ریشخند می‌گیرد. آنان عذابی خفّت‌آور خواهند داشت. پیشاپیش آنها جهنّم است. آنچه اندوخته و آن دوستانی را که غیر از خدا اختیار کرده‌اند به کارشان نمی‌آید و عذابی بزرگ خواهند داشت (جاثیه/۷-۱۰).
سرانجام، هر زورگوی لجوج ناامید شد. جهنّم پیش روی اوست و به او آبی چرکین نوشانده می‌شود. آن را جرعه‌جرعه می‌نوشد و نمی‌تواند آن را فرو‌ببرد. مرگ از هر طرف به سوی او می‌آید ولی نمی‌میرد و عذابی سنگین به دنبال دارد (ابراهیم/۱۵-۱۶).
هر کس با خدا و رسول او دشمنی کند (توبه/۶۳) و هر کس خدا و رسول او را نافرمانی کند (جن/۲۳)، قطعاً برای او آتش جهنّم است. جاودانه در آن خواهند ماند (توبه/۶۳؛ جن/۲۳). این همان رسوایی بزرگ است (توبه/۶۳). هر کس پس از آن که راه هدایت برای او آشکار شد با پیامبر به مخالفت برخیزد و غیر از راه مومنان در پیش گیرد … او را به جهنّم می‌کشانیم (نساء/۱۱۵). آیا کسانی را که از نجوا منع شده بودند، ندیدی که باز به آنچه از آن منع گردیده‌اند، بازمی‌گردند و با همدیگر به گناه، تعدّی و سرپیچی از پیامبر، محرمانه گفتگو می‌کنند؟ هنگامی که نزد تو آیند، تو را به آنچه خدا به آن سلام نگفته، سلام می‌دهند و در دل‌های خود می‌گویند: چرا به آنچه می‌گوییم خدا ما را عذاب نمی‌کند؟ جهنّم برای آنان کافی است. در آن درمی‌آیند. چه بد سرانجامی است (مجادله/۸). از مردم کسی است که گفتارِ او دربارۀ زندگی دنیا تو را به تعجّب می‌آورد و خدا را بر آنچه در دل دارد، گواه می‌گیرد. در حالی‌که او سرسخت‌ترین دشمنان است. هنگامی که به او گفته شود از خدا پروا داشته باش، غرورش او را وادار به گناه می‌کند پس جهنّم برای او کافی است. به‌راستی چه بد جایگاهی است (بقره/۲۰۴، ۲۰۶). برخی از آنها [یهودیان] از او [پیامبر] روی برتافتند. جهنّم سوزان [برای آنان] کافی است (نساء/۵۵).
آیا ندیدی کسانی که ناسپاسی را جایگزین نعمت خدا کردند و قوم خود را به سرای هلاکت درآوردند، به جهنّم وارد می‌شوند و بد جایگاهی است (ابراهیم/۲۸-۲۹)؟
هر کس مومنی را عمداً بکشد، کیفر او جهنّم است. در آن جاودانه خواهد ماند (نساء/۹۳). بی‌گمان آنان که مردان و زنانِ مومن را آزار دادند سپس توبه نکردند، عذاب جهنّم و عذاب سوزان دارند (بروج/۱۰).
کسانی که زر و سیم را می‌اندوزند و آن را در راه خدا انفاق نمی‌کنند، به عذابی دردناک نوید ده. روزی که آن [گنجینه‌ها] را در آتش جهنّم بگدازند و پیشانی، پهلو و پشتشان را با آنها داغ کنند [گویند:] این است آنچه برای خود اندوختید. پس کیفر آنچه را می‌اندوختید، بچشید (توبه/۳۵).
به‌زودی او (کسی که طمع دارد بر مال او بیفزاییم و دشمن آیات خدا است) را به سَقَر درآورم. تو چه دانی سقر چیست؟ نه باقی می‌گذارد و نه رها می‌کند. پوست‌ها را سیاه می‌گرداند (مدثّر/۲۶-۲۹).
هر کس در آن هنگام (هجوم کافران) به آنها پشت کند، مگر آن‌که [هدف او] کناره‌گیری برای جنگ یا پیوستن به جمعی دیگر باشد … جایگاه او جهنّم است. چه بد سرانجامی است (انفال/۱۶).
برجای ماندگان [از جنگ] به نشستن خود پس از رسول خدا شادمان شدند. از اینکه با مال و جان خود در راه خدا جهاد کنند، کراهت داشتند، گفتند: در این گرما بیرون نروید. بگو، اگر دریابند، آتش جهنّم سوزان‌تر است (توبه/۸۱). آنها (متخلفان از جنگ) به سزای آنچه به دست آورده‌اند، جایگاهشان جهنّم خواهد بود (توبه/۹۵).
هر کس از فرشتگان بگوید: به جز خدا، من هم معبودی هستم، جهنّم را به او سزا می‌دهیم (انبیاء/۲۹).
آیا کسی که خشنودی خدا را پیروی می‌کند، مانند کسی است که به خشمی از خدا دچار گردیده است و جایگاه او جهنم است؟ چه بد بازگشتگاهی است (آل‌عمران/۱۶۲). آیا کسی که بنیاد خود را بر پایۀ تقوا و خشنودی خدا نهاده بهتر است یا کسی که بنای خود را بر لب پرتگاهی فروریختنی نهاده است و با آن در آتش جهنّم فرو می‌افتد (توبه/۱۰۹)؟
[بندگان خدای] رحمان کسانی هستند که … و می‌گویند: پروردگارا، عذاب جهنّم را از ما بگردان که عذاب آن سخت و دائمی است و بی‌گمان بد قرارگاه و جایگاهی است (فرقان/۶۵-۶۶). کسانی که عرش را حمل می‌کنند و آنها که پیرامون آن هستند … برای مومنان آمرزش می‌خواهند [و می‌گویند]: پروردگارا، رحمت و دانش تو بر هر چیز احاطه دارد. کسانی را که توبه کرده‌اند و راه تو را دنبال کرده‌اند ببخش و آنها را از عذاب آتش نگاه دار(غافر/۷).
بر پیامبر و کسانی که ایمان آورده‌اند، سزاوار نیست که برای مشرکان پس از آن‌که برایشان آشکار گردید که آنان اهل دوزخ هستند، طلب آمرزش کنند. هر چند خویشاوند آنان باشند (توبه/۱۱۳). دربارۀ اهل جهّنم از تو بازخواست نخواهد شد (بقره/۱۱۹).
جهنّم- گفت و گو، به آنها که ترازوی اعمالشان سبک است، [گفته می‌شود]: آیا آیات من بر شما خوانده نمی‌شد و شما آن را تکذیب می‌کردید؟ گویند: پروردگارا، بدبختیِ ما، بر ما چیره شد. ما گروهی گمراه بودیم. پروردگارا، ما را از اینجا بیرون ببر. اگر [به گناه] بازگشتیم، قطعاً ستمکار خواهیم بود. [خدا] می‌فرماید: در آن [جهنّم] گم شوید و با من سخن نگویید. زیرا گروهی از بندگان من می‌گفتند: ما ایمان آوردیم. ما را بیامرز. بر ما ببخشای. تو بهترین بخشایندگان هستی پس شما آنان را مسخره کردید تا یاد مرا از یادتان بردند و شما به آنان می‌خندیدید. من امروز آنان را به پاس اینکه صبر کردند، پاداش داده‌ام که به مراد خود رسیده‌اند. می‌فرماید: به شمار سال‌ها چقدر در زمین ماندید؟ می‌گویند: یک روز یا بخشی از یک روز ماندیم. از شمارگران بپرس. می‌فرماید: جز اندکی درنگ نکرده‌اید اگر می‌دانستید (مومنون/۱۰۵-۱۱۴).
چون کسانی که کافر شدند به جهنّم رسند، درهای آن گشوده گردد. نگهبانان آن به آنها گویند: مگر فرستادگانی از خودتان بر شما نیامدند که آیات پروردگارتان را بر شما بخوانند و به دیدار چنین روزی شما را هشدار دهند؟ گویند: آری. ولی فرمان عذاب برکافران واجب آمد و گفته شود: از درهای دوزخ درآیید. جاودانه بمانید. چه بد است جایگاه گردنکشان (زمر/۷۱-۷۲). هر بار گروهی در جهنّم افکنده شوند، نگهبانان آن از ایشان می‌پرسند: مگر شما را هشداردهنده‌ای نیامد؟ گویند: آری. هشدار دهنده‌ای به سوی ما آمد ولی تکذیب کردیم. گفتیم خدا چیزی نفرستاده است. شما خود در گمراهی بزرگ هستید. گویند: اگر شنیده بودیم یا تعقّل کرده بودیم از دوزخیان نبودیم. پس به گناه خود اقرار می‌کنند. مرگ باد بر اهل آتش (ملک/۸-۱۱). مجرمان در آنجا فریاد می‌کشند: ای نگهبان، [بگو] پروردگارت جان ما را بستاند. پاسخ می‌دهد: شما ماندگار هستید. قطعاً حقیقت را برای شما آوردیم ولی بیشتر شما حقیقت را خوش نداشتید (زخرف/۷۷-۷۸). کسانی که در آتش هستند به نگهبانان جهنّم می‌گویند: پروردگارتان را بخوانید تا یک روز از این عذاب را بر ما تخفیف دهد. می‌گویند: مگر پیامبرانتان دلایل روشن برای شما نیاوردند؟ گویند: چرا. می‌گویند: پس بخوانید ولی دعای کافران جز در بیراهه نیست. کسانی که کتاب و آنچه را رسولان خود را به آن فرستاده‌ایم، تکذیب کرده‌اند، به زودی خواهند دانست. هنگامی که غل‌ها در گردن‌هایشان و با زنجیرها در میان جوشاب کشانده می‌شوند سپس در آتش برافروخته می‌شوند، آنگاه به آنها گفته می‌شود: آنچه را در برابر خدا با او شریک می‌ساختید، کجا هستند؟ می‌گویند: آنها را گم کردیم. بلکه پیش‌تر هم چیزی را نمی‌خواندیم. این‌گونه خدا کافران را گمراه می‌کند. این به آن سبب است که در زمین به ناروا شادی و سرمستی می‌کردید و به آنچه داشتید، می‌نازیدید. از درهای جهنّم درآیید. در آن جاودانه بمانید. جایگاه متکبّران چه بد است (غافر/۷۰-۷۶).
گمراهان در جهنّم در حالی که با هم ستیزه می‌کنند، می‌گویند: سوگند به خدا که ما در گمراهی آشکاری بودیم. آنگاه که شما را با پروردگار جهانیان برابر می‌کردیم. ما را جز مجرمان گمراه نکردند. شفاعت‌گرانی نداریم و نه دوست مهربانی. ای کاش که برای ما بازگشتی بود و از مومنان می‌شدیم (شعراء/۹۶-۱۰۲).
[به سران طغیانگران گفته می‌شود:] اینها گروهی هستند که با شما به اجبار [در جهنّم] در می‌آیند. بدا به حال آنها . در آتش خواهند سوخت. طغیانگران [به پیشوایان خود] می‌گویند: بلکه بر شما خوش مباد. این [عذاب] را شما برای ما از پیش فراهم آوردید و چه بد قرارگاهی است. [پیروان] می‌گویند: پروردگارا، هر کس این را از پیش، برای ما فراهم آورده است، عذاب او را در آتش دو چندان کن. می‌گویند: ما را چه شده است؟ مردانی را که ما آنها را از اشرار می‌شمردیم، نمی‌بینیم. آیا آنها را [ناحق] به ریشخند می‌گرفتیم یا چشم‌های ما بر آنها نمی‌افتد؟ این مجادلۀ اهل آتش، قطعاً راست است (ص/۵۹-۶۴). کافران در آنجا فریاد برمی‌آورند: پروردگارا، ما را بیرون بیاور تا کاری شایسته غیر از آنچه می‌کردیم، انجام دهیم. آیا شما را چندان عمر ندادیم تا هر کس پند‌پذیر است، در آن پند گیرد؟ برای شما هشداردهنده هم آمد. پس بچشید که برای ستمگران یاوری نیست (فاطر/۳۷).
بعضی ستمکاران رو به بعضی دیگر کرده از یکدیگر سوال می‌کنند. [پیروان به پیشوایان] می‌گویند: شما از درِ راستی با ما در می‌آمدید. [پیشوایان] می‌گویند: بلکه باایمان نبودید. ما بر شما هیچ تسلّطی نداشتیم. بلکه خودتان طغیانگر بودید. پس فرمان پروردگارمان بر ما به حقیقت پیوست. ما واقعاً باید [عذاب] را بچشیم. شما را گمراه کردیم زیرا خودمان گمراه بودیم. پس در حقیقت آنها در آن روز، در عذاب، شریک یکدیگر هستند (صافّات/۲۷-۳۳).
اصحاب یمین در باغ‌های بهشت از هم دربارۀ مجرمان می‌پرسند. [به آنها می‌گویند:] چه چیز شما را به جهنّم درآورد؟ می‌گویند: ما از نمازگزاران نبودیم و بینوایان را غذا نمی‌دادیم. با باطل‌گرایان در باطل فرو می‌رفتیم. همواره روز جزا را تکذیب می‌کردیم تا مرگ ما فرارسید (مدثّر/۴۰-۴۷).
برخی از بهشتیان رو به یکدیگر می‌کنند و از هم پرس‌وجو می‌کنند. گوینده‌ای از آنها می‌گوید: راستی من در دنیا هم‌نشینی داشتم که می‌گفت: آیا تو واقعاً از تصدیق‌کنندگانِ [رستاخیزی]؟ آیا هنگامی که ما مردیم و خاک و استخوان شدیم، حتماً مجازات می‌شویم؟ می‌گوید: آیا شما اطّلاع دارید [کجاست]؟ آنگاه سر می‌کشد و او را در میان جهنّم می‌بیند. می‌گوید: به خدا سوگند، نزدیک بود مرا به هلاکت بیفکنی. اگر نعمت پروردگارم نبود، قطعاً از احضار‌شدگان [به عذاب] بودم (صافّات/۵۰-۵۷).
اطلاعات بیشتر: آتش، آخرت، قیامت، کیفر