بیماردلان، کسانی که در دل‌های آنها بیماری است، این مفهوم با عبارت الَّذینَ فی قلوبِهم مَرَض و امثال آن ۱۳ بار آمده است.

چکیده: بیماردلان کسانی هستند که می‌گویند: به خدا و روز قیامت ایمان داریم در حالی که واقعاً ایمان ندارند. هر جا منافع آنان تامین شود با مومنان هستند و هر گاه حکمی منافع آنان را به خطر اندازد از جمع آنان می‌گریزند.

گروهی از مردم می‌گویند: به خدا و روز بازپسین ایمان آوردیم. حال آن‌که ایمان ندارند. می‌خواهند خدا و مومنان را فریب دهند. در حالی که جز خود را فریب نمی‌دهند و نمی‌فهمند. در دل‌های آنها بیماری است و خداوند بر بیماری آنها افزود. برای دروغی که می‌گفتند عذابی دردناک خواهند داشت. چون به آنها گفته شود: در زمین تباهکاری نکنید، گویند: ما مصلح هستیم. آگاه باشید که آنها قطعاً تبهکار هستند ولی نمی‌فهمند. چون به آنها گفته شود همچون مردمی که ایمان آورده‌اند، شما هم ایمان بیاورید، می‌گویند: آیا مانند بی‌خردان ایمان بیاوریم؟ آگاه باشید، آنها خود بی‌خرد هستند ولی نمی‌دانند. چون با مومنان برخورد کنند، می‌گویند: ایمان آورده‌ایم و هنگامی که با شیطان‌های خود تنها شوند، می‌گویند: ما با شما هستیم. ما تنها آنها را ریشخند می‌کنیم. خداوند آنها را ریشخند می‌کند و مهلتشان می‌دهد تا در سرکشی خود سرگشته و کوردل بمانند. اینان کسانی هستند که گمراهی را به هدایت خریدند. در نتیجه داد و ستدشان سود نکرد و هدایت یافته نبودند (بقره/۸-۱۶). عدّه‌ای می‌گویند: به خداوند و پیامبر ایمان داریم و اطاعت می‌کنیم ولی بعد از آن گروهی از آنها رویگردان می‌شوند. آنها مومن نیستند. هنگامی که به سوی خداوند و پیامبرش خوانده می‌شوند، تا در میان آنها داوری کند، دسته‌ای از آنها رویگردان می‌شوند. اگر حکم  به نفع آنها شود با تسلیم به سوی او می‌آیند. آیا در دل‌های آنها بیماری است یا شک دارند یا از آن می‌ترسند که خدا و فرستاده‌اش بر آنها ستم کند؟ آنان ستمگر هستند (نور/۴۷-۵۰).

چون سوره‌ای صریح نازل شد و در آن نام جهاد آمد، آنها که در دل‌هایشان بیماری است، مانند کسی که به حال بیهوشیِ مرگ افتاده، به تو می‌نگرند. هنگامی که کار قطعی شد اگر با خدا راست می‌گفتند برای آنها بهتر بود. پس اگر روی‌گردانیدند آیا جز این انتظار می‌رود که در زمین تباهی و قطع رحم کنند؟ اینان کسانی هستند که خداوند آنها را لعنت کرد. گوش‌های آنها را کر و چشم‌های آنها را کور کرده است. آیا در قرآن تدبّر نمی‌کنند یا بر دل‌های آنان قفل نهاده شده است (محمّد/۲۰-۲۴)؟ آیا بیماردلان پنداشته‌اند که خدا هرگز کینۀ آنان را آشکار نخواهد کرد؟ اگر ما بخواهیم آنها را به تو نشان می‌دهیم تا آنان را با چهره‌هایشان بشناسی. هر چند می‌توانی آنان را از طرز سخنانشان بشناسی (محمّد/۲۹-۳۰). هنگامی که سوره‌ای نازل می‌شود، پلیدی بر پلیدی بیمار‌دلان می‌افزاید و آنان در حال کفر می‌میرند. آیا نمی‌بینند که در هر سال یک یا دو بار امتحان می‌شوند؟ آنگاه نه توبه می‌کنند و نه پند می‌گیرند. چون سوره‌ای نازل شود، برخی از آنها به برخی دیگر می‌نگرند و می‌پرسند: آیا کسی شما را می‌بیند؟ سپس [مخفیانه] بیرون می‌روند. خداوند دل‌های آنها را  [از حق] برگردانید زیرا آنها گروهی هستند که نمی‌فهمند (توبه/۱۲۵-۱۲۷).

منافقان و بیماردلان می‌گفتند: دین مومنان آنان را فریفته است (انفال/۴۹). آنها [در جنگ] می‌گفتند: خداوند و فرستادۀ او جز فریب به ما وعده ندادند. دسته‌ای از آنان گفتند: ای مردم مدینه، جای درنگ نیست. برگردید. گروهی از آنان از پیامبر اجازۀ بازگشت می‌خواستند و می‌گفتند: خانه‌های ما بدون حفاظ است. در حالی که چنین نبود. آنان جز گریز [از جنگ] چیزی نمی‌خواستند. اگر از اطراف [مدینه] مورد هجوم واقع می‌شدند و از آنان فتنه‌گری می‌خواستند آنان به آن سو می‌رفتند و جز اندکی درنگ نمی‌کردند. با آن‌که قبلاً با خداوند سخت پیمان بسته بودند که پشت نکنند [فرار نکنند]. … بگو، اگر از مرگ یا کشته شدن بگریزید، هرگز این گریز برای شما سودی ندارد. در این صورت جز اندکی برخوردار نخواهید شد. بگو، اگر خدا برای شما بدی یا رحمت بخواهد، چه کسی می‌تواند در برابر او از شما حمایت کند؟ غیر از خدا برای خود یار و یاوری نخواهید یافت. خداوند از میان شما کارشکنان و کسانی را که به برادران خود می‌گفتند، به سوی ما بیایید [و به جنگ نروید] را به خوبی می‌شناسد. آنان جز اندکی به جنگ نمی‌آیند. آنان بر شما بخیل هستند و چون خطر مرگ برسد آنان را می‌بینی که مانند کسی که مرگ او را فروگرفته، چشمانشان در حدقه می‌چرخد و به سوی تو می‌نگرند. چون ترس برطرف شود شما را با زبان‌های تند نیش می‌زنند. بر مال حریص هستند. آنان ایمان نیاورده‌اند و خدا اعمال آنان را تباه گردانیده است. این کار بر خداوند آسان است. چنین می‌پندارند که دسته‌های دشمن نرفته‌اند و اگر دسته‌های دشمن بازآیند آرزو می‌کنند، کاش میان اعراب بادیه نشین بودند و از اخبار مربوط به شما جویا می‌شدند و اگر در میان شما بودند جز اندکی جنگ نمی‌کردند (احزاب/۱۲-۲۰).

اگر منافقان، بیماردلان و شایعه افکنان در مدینه [از کارهای خود] بازنایستند تو را بر آنان سخت مسلّط می‌کنیم تا جز مدّت اندکی در کنار تو نباشند. آنها لعنت‌شدگان هستند. هرجا یافته شوند باید دستگیر و به سختی کشته شوند. این سنّت خداوند دربارۀ کسانی است که پیش‌تر بوده‌اند و در سنّت خدا هرگز تغییری نخواهی یافت (احزاب/۶۰-۶۲).

بیماردلان در دوستی با یهود و نصاری شتاب می‌ورزند. می‌گویند: می‌ترسیم به ما حادثۀ ناگواری برسد. امید است خدا از جانب خود فتح یا امر دیگری پیش آورد تا آنان از آنچه در دل خود نهفته داشتند، پشیمان گردند. مومنان می‌گویند: آیا اینان بودند که با تاکید به خدا قسم می‌خوردند که واقعاً با شما هستیم؟ اعمال آنان تباه شد و زیانکار گردیدند (مائده/۵۲-۵۳). خدا به همسران پیامبر می‌فرماید: اگر سرِ پروا دارید با ناز سخن نگویید تا آن که در دل او بیماری است، طمع نورزد (احزاب/۳۲).

خدا آیات خود را استوار ساخت تا آنچه را که شیطان القا می‌کند برای بیماردلان آزمایش گرداند (حج/۵۳،۵۲). او شمارۀ دوزخبانان را بیان می‌کند تا بیماردلان و کافران  بگویند: خدا از این وصف کردن چه چیزی را اراده کرده است (مدثّر/۳۱)؟

 مَثَل بیماردلان همچون مَثَل کسانی است که آتشی افروختند و چون پیرامون آنها را روشنایی داد، خداوند نور آنها را ببرد و در میان تاریکی‌هایی که نمی‌بینند رها کند. آنها کر، لال و کور هستند، [به سوی حق] بازنمی‌گردند. یا [مَثَل آنها] مانند رگبار تندی از آسمان است که در آن تاریکی‌ها و رعد و برقی است که از صاعقه‌ها و بیم مرگ انگشتان خود را در گوش‌هایشان می‌کنند. خداوند بر کافران احاطه دارد. نزدیک است، برق چشمان آنها را بزند. هر بار که برای آنها روشن شود، در آن روشنایی راه می‌افتند و چون بر آنها تاریک گردد، بازایستند. اگر خداوند می‎خواست شنوایی و بینایی آنها را از میان می‌برد (بقره/۱۷-۲۰).

منافقان، ریا